“A”, alfabenin ilk harfidir. Günümüzde halen kullanımda olan Latin, Kiril ve Yunan alfabelerinin ilk sesidir.
Bu harf, Yunan Alfabesi’nde “alfa” olarak okunur. Yunan Alfabesi’ndeki ilk harfin adı “alfa” (Aα), ikinci harfin adı da “vita” (Bβ) olduğundan “alfabe” denmiştir. Ancak Yunan Alfabesi’nde “b” harfi yoktur. Yunanca’da “b” yazabilmek için “mp”( μπ) diftongu kullanılır, bu iki harfin yanyana gelmesiyle “b” sesi oluşturulur. (Örneğin, Iμπραχήμ = İbrahim)
İnsanoğlu tarih boyunca üç çeşit yazı kullanmıştır:
1 – Piktogram: Her işaret bir kelimedir. Resmin şekillenmesine dayalıdır. (Sümer Çivi Yazısı, Babil Çivi Yazısı, Asur Çivi Yazısı, Mısır Hiyeroglif Yazısı, Mısır Hiyeratik Yazısı, Kızılderili Yazısı, Çin Yazısı vb.)
2 – Monogram: Her işaret bir harftir. (Fenike Alfabesi, Arap Alfabesi, İbrani Alfabesi, Latin Alfabesi, Kiril Alfabesi, Yunan Alfabesi, Sanskrit Alfabesi, Marovenj Alfabesi, Etrüsk Alfabesi vb.)
3 – İdeogram: Her işaret bir hecedir. Bu türdeki yazı biçiminin tarih boyunca sadece bir örneği var olmuştur (Japon Alfabesi). İnsanlık tarihinin yegâne “ideogram” yazı örneği olan ve günümüzde halen Japonya’da kullanılan Japon Alfabesi’nin üç ayrı şekli vardır: Hira – Kana, Kata – Kana ve Kanji.
Günümüzde halen kullanılmakta olan alfabelerin okunuş şekilleri de biribirinden farklıdır. Latin, Kiril ve Yunan alfabeleri SOLDAN SAĞA, Arap ve İbrani alfabeleri SAĞDAN SOLA, Çin yazısı ise YUKARIDAN AŞAĞIYA doğru okunur.
Bütün monogramların kaynağı piktogramlardır. Yazı, önce resim ile başlamıştır çünkü. İnsanlar, gördükleri cisimlerin resimlerini toprağa, mağara duvarlarına çizmişler ve ilk piktogramlar bu şekilde doğmuştur. Bu resimler daha sonra sembolleşerek günümüzde kullandığımız harflere dönüşmüşlerdir. Bugünkü monogram alfabelerin kaynağı Fenike Alfabesi, onun kaynağı da çivi yazıları olan piktogramlardır.
“A “ harfinin kökeni, Mısır Hiyeroglif Yazısı’ndaki öküz kafasıdır. Eski Mısır dilinde öküzün adı “a” sesiyle başladığından, öküz kafası, bu yazı biçimindeki ilk resimdir (Byblos, M. Ö. 13. – 11. yy) . Zaten Fenikece’deki adı olan “alf”, bu dilde “öküz” demektir. Fenike dilinde “öküz” anlamına gelen “alf”, İbranice’deki “alef” ve Arapça’daki “elif” sözcüklerine ilhâm kaynağı olmuştur.
Çivi yazısıyla başlayan bu öküz kafası olayı, tarih içinde ve durmadan coğrafya değiştirerek sürekli olarak şekil değiştirmiş, daha doğrusu “resim” olan piktogram halinden “harf” olan monogram hale doğru evrilerek günümüzdeki “A” halini almıştır. İki boynuzlu öküz kafasının harfleşme süreci de çok ilginçtir. Öküzün kafası ilk önce günümüzdeki “V” şeklini aldı ve boynuzları da bunun üzerindeki bir çizgi oldu. Sonra, boynuzu simgeleyen ve en üstte olan bu çizgi gittikçe aşağıya doğru kaydı ve harfin ortasına geldi. Böylece “A”, bugün kullandığımız şeklinin tam tersi hale geldi. (A harfini ters çevirip bakınız; zaten böyle yaparsanız, A’nın aslında bir büyükbaş hayvan kafası olduğunu rahatlıkla görebileceksiniz)
“A”, alfabenin ilk harfi olduğundan, aynı zamanda ayırt edici bir özellik olarak da kullanılır. Bir sıfat olarak kullanılan bu harf, sıfatı alana, diğerlerinden üstün kılan özel bir nitelik kazandırır (“A sınıfı, A klası, A millî takım, A kalite” vs.).
* * *
“A”, Alpler’in güzel ülkesi Avusturya’nın uluslararası trafik kodudur. Avusturyalılar’ın en çok övündükleri konulardan biri de, ülkenin trafik remzinin, alfabenin ilk harfi olmasıdır.
İnsanın aklına şöyle bir soru takılıyor: Böylesine önemli bir harf, hatta tüm harflerden daha önemli olan, alfabenin ilk harfi olan, sahip olana mutlaka bir ayrıcalık kazandıran bu harf neden Avusturya’ya verilmiştir? Avusturya, ismi A harfiyle başlayan ülkeler içinde en önemli ülke midir ki, onlar dururken bu ayrıcalık Avusturya’ya tanınmıştır? Angola, Arjantin, Avustralya gibi daha büyük ve daha önemli ülkeler dururken neden Avusturya?
Trafikte ülkeleri simgeleyen kodların verilmesi, ilk olarak 11 Ekim 1909’da Fransa’nın başkenti Paris’te karara bağlanır. Kısaca “Paris Anlaşması” olarak da anılan “Uluslararası Motorlu Taşıt Trafiği Anlaşması”, bu tarihte imzalanır. Bugünkü son şekli ve kuralları da 8 Kasım 1968 tarihinde Avusturya’nın başkenti Viyana’da imzalanan “Viyana Karayolları Anlaşması” ile belirlenir.
1968’de imzalanan bu kağıda “anlaşma” denildiğine bakıp dünya ülkelerinin “yedi iklim, beş kıta” orada hazır bulunduğunu sanmayın sakın! Anlaşma sadece üç ülke arasında imzalanıyor. Üçü de Almanca konuşan Almanya, Avusturya ve İsviçre arasında. Ancak işin ilginç yanı, bu üç ülkenin verdiği kodlamalar tüm dünyada kabul görür ve bugünkü ülke plakaları belirlenmiş olur.
Oturumda ilk olarak Almanya, İsviçre, Liechtenstein, Avusturya ve Macaristan’ın trafik remzi belirlenir. Avusturya’ya ülkenin İngilizce “Austria” adından dolayı “A”, İsviçre’ye “Helvestika Konfederasyonu” anlamına gelen “Confoederatio Helvetica“ isminden dolayı “CH”, Almanya’ya ülkenin Almanca “Deutschland” adından dolayı “D”, Liechtenstein’a ülkenin “Liechtenstein Prensliği” anlamına gelen Almanca “Fürstentum Liechtenstein” isminden dolayı “FL” ve Macaristan’a ülkenin İngilizce “Hungary” adından dolayı “H” plakası verilir.
İlk olarak bu beş ülkenin plaka kodları kararlaştırıldıktan sonra diğer ülkelere geçilir. Böylece dünya ülkelerinin tamamının trafik işaretleri belirlenir.
8 Kasım 1968’de belirlenen kodlar dünyada kabul görür.
* * *
Yukarıda kafamızı kurcalayan soruya geri dönüyoruz: Böylesine önemli bir harf, hatta tüm harflerden daha önemli olan, alfabenin ilk harfi olan, sahip olana mutlaka bir ayrıcalık kazandıran bu harf neden Avusturya’ya verilmiştir? Avusturya, ismi A harfiyle başlayan ülkeler içinde en önemli ülke midir ki, onlar dururken bu ayrıcalık Avusturya’ya tanınmıştır? Angola, Arjantin, Avustralya gibi daha büyük ve daha önemli ülkeler dururken neden Avusturya?
Nihayetinde Avusturya, Alp Dağları arasına sıkışmış, 83 bin 871 km²’lik sıradan bir ülke. Dünya üzerinde de belirgin bir özelliği bulunmuyor. Oysa Afrika’daki Angola Avusturya’dan 15 kat, Amerika’daki Arjantin 35 kat, Avustralya ise tam 100 kat daha büyük.
Öyleyse neden Avusturya, neden Almanya, neden Macaristan?
Nedeni gayet basit: Çünkü bunlar Avrupa ülkeleri. Çünkü Avrupa, Beyaz Adam’ın anavatanı.
Söylediklerimizi “komplo teorisi” ile izah etmeye kalkışmadan önce, bütün ülkelerin plaka işaretlerini tek tek incelemenizi öneriyorum. Şunu göreceksiniz: Tek harfli plakalar genellikle Avrupa ülkelerine verilmiş. Asya ve Afrika ülkelerinin (beyaz olmayan dünya) plakaları mutlaka iki veya üç harfli. Listeye baktığınızda rahatlıkla göreceksiniz ki, birçok harf, önce bir Avrupa ülkesiyle başlıyor. Bu Avrupa ülkesi, harfi tek başına kullanıyor. İsimleri aynı harfle başlayan diğer ülkeler ise harfin yanına ikinci veya üçüncü harfler eklenerek bu Beyaz Avrupa ülkesini takip ediyorlar.
* * *
Türkiye’deki il trafik kodlarında sayılar esas alınmıştır. İller alfabetik sıraya göre numaralandırılmıştır: 01 Adana, 02 Adıyaman, 03 Afyonkarahisar, 04 Ağrı, 05 Amasya…
Almanya’da ise sayılar değil, harfler esas alınarak düzenlenmiştir: A Augsburg, AA Aalen, AB Aschaffenburg, ABG Altenburg, AC Aachen…
Almanya bu düzenlemeyi yaparken, doğal olarak, tek harfli olan plakaları, ismi o harfle başlayan şehirler arasından en önemli olana vermiştir: A Augsburg, B Berlin, C Chemnitz, D Düsseldorf, E Essen, F Frankfurt am Main…
Doğru olan da budur zaten. Hangi şehir en önemliyse, başı o çekmelidir.
Şayet Türkiye’de de il trafik kodları harf sistemine göre düzenlenmiş olsaydı, biz de muhakkak Almanya’nın yaptığı gibi yapardık. Tek harfli plakaları, o harfle başlayan iller arasından en önemli olan şehre verir, isimleri aynı harfle başlayan diğer illeri de, bu harfin yanına bir veya iki harf daha ekleyerek kodlandırırdık.
Mesela, başkent Ankara dururken, A harfli plakayı Adana, Adıyaman, Afyon gibi illere vermezdik tabiî ki. Çünkü A harfiyle başlayan en önemli il Ankara olduğundan, bu harfi tek başına kullanma hakkı da ona verilirdi. Misalen, büyük bir ihtimalle şöyle bir düzenleme yapabilirdik: A Ankara, ADA Adana, ADY Adıyaman, AF Afyonkarahisar, AG Ağrı…
B harfli plakayı da, ülkenin 4. büyük kenti Bursa dururken Bilecik, Bingöl, Burdur gibi illere vermeyi aklımızdan bile geçirmezdik. Muhtemelen şöyle yapardık: B Bursa, BA Balıkesir, BİL Bilecik, BİN Bingöl, BO Bolu, BRD Burdur, BTL Bitlis…
Aynı şekilde, D harfli plakayı kime vereceğimizi belirlerken, Denizli ve Diyarbakır arasından Diyarbakır’ı tercih ederdik. Bunun gibi, E harfli plakayı Erzurum’a, G harfli plakayı Gaziantep’e, H harfli plakayı Hatay’a, I harfli plakayı İstanbul’a, K harfli plakayı Kayseri veya Konya’ya, M harfli plakayı Malatya’ya, N harfli plakayı Nevşehir’e, S harfli plakayı Sivas’a, T harfli plakayı da Trabzon’a verirdik, büyük bir ihtimalle.
Dediğimiz gibi, doğru olan da budur. Aynı harfle başlayan birkaç aday arasından en önemli olan hangisiyse, başı da o çekmelidir.
Ancak uluslararası trafik kodları belirlenirken bu ölçüye kesinlikle riayet edilmemiştir. Ülke kodları belirlenirken dünya ülkeleri adeta iki ayrı kategoriye ayrılmıştır: Dünyanın efendileri olan Beyaz Avrupa ülkeleri ve Beyaz Avrupa ülkelerinin ancak kuyruğu olabilecek, adam yerine bile koymaya gerek olmayan diğer ülkeler.
* * *
Elinize, dünya ülkelerinin trafik kodlarının bulunduğu listeyi alınız ve tüm ülkeleri, tüm kodları tek tek inceleyiniz. Şunu göreceksiniz: Tek harfli plakalar genellikle Avrupa ülkelerine verilmiş. Asya ve Afrika ülkelerinin (beyaz olmayan dünya) plakaları mutlaka iki veya üç harfli. Listeye baktığınızda rahatlıkla göreceksiniz ki, birçok harf, önce bir Avrupa ülkesiyle başlıyor. Bu Avrupa ülkesi, harfi tek başına kullanıyor. İsimleri aynı harfle başlayan diğer ülkeler ise harfin yanına ikinci veya üçüncü harfler eklenerek bu Beyaz Avrupa ülkesini takip ediyorlar.
İşte, trafik kodu tek harfli olan ülkelerin tam listesi:
A: Avusturya
B: Belçika
C: Küba
D: Almanya
E: İspanya
F: Fransa
G: Gabon
H: Macaristan
I: İtalya
J: Japonya
K: Kamboçya
L: Lüksemburg
M: Malta
N: Norveç
P: Portekiz
Q: Katar
S: İsveç
Y: Yemen
Z: Zambiya
Uluslararası trafik kodu tek harfli olan 19 ülke var. Bunlardan 12’si Avrupalı, 4’ü Asyalı, 2’si Afrikalı ve 1’i de Amerikalı. (Avrupalı olmayan ülkelerin taşıdığı tek harfli plakalarda da zaten o harfle başlayan doğru dürüst bir Avrupa ülkesi yok)
Bu ne demektir? Lütfen bu maskaralığın ne anlama geldiğini izah eder misiniz?
Sadece bu bile, Beyaz Adam’ın dünyaya bakış açısını ortaya koymuyor mu? Sadece bu liste bile, Beyaz Adam’ın dünyaya, dünya ülkelerine hangi gözle baktığını izah etmiyor mu?
Bir de bu işi öyle kurnazca yapmışlar ki, daha çok Avrupa ülkesine tek harfli plaka verebilmek için, işlerine geldiği yerde o ülkenin kendi dilindeki ismini, işlerine geldiği yerde de ülkenin İngilizce ismini dikkate almışlar. Mesela Almanya ve İspanya gibi ülkelerde, bunların kendi dillerindeki orijinal isimleri (Deutschland, España) dikkate alınırken, Avusturya ve Macaristan gibi ülkelerde ise onların İngilizce isimleri (Austria, Hungary) ölçü olarak alınmış. Yani işlerine nasıl geliyorsa. Amaç, mümkün olduğu kadar çok Avrupa ülkesine bu imtiyazı sağlamak.
Bunun bir tek anlamı vardır, o da şudur: Beyaz Avrupa ülkeleri dünyanın efendileridirler. Başı onlar çekmelidirler. Asya, Afrika ve Amerika ülkeleri ise Avrupalılar’ın ancak kuyruğu olabilirler. Onların dünya coğrafyasında tek konumu vardır, o da Avrupa ülkelerini arkadan takip etmek.
* * *
Şimdi bu kodları biraz inceleyelim bakalım:
İsimleri A harfiyle başlayan ülkeleri yukarıda ele almıştık ve “Neden Avusturya?” diye sormuştuk. Oysa Afrika’daki Angola Avusturya’dan 15 kat, Amerika’daki Arjantin 35 kat, Avustralya ise tam 100 kat daha büyük.
B harfli plaka Avrupa’nın küçük, çelimsiz ve dahi sevimsiz ülkesi Belçika’ya verilmiş. Ne garip, değil mi? Tam anlamıyla maskaralık. Oysa ismi bu harfle başlayan Brezilya var, Bolivya var, Bangladeş var. O Brezilya ki, dünyanın en büyük 5. ülkesi durumunda. Sizce ismi B harfiyle başlayan ülkeler arasında dünyanın en önemli ülkesi Belçika mıdır? Beyaz Adam’a göre “evet”, çünkü Belçika bir Avrupa ülkesi. Bakın, B harfli plakalar nasıl düzenlenmiş: B Belçika, BD Bangladeş, BDS Barbados, BF Burkina Faso, BG Bulgaristan, BH Belize, BHT Bhutan, BIH Bosna – Hersek, BOL Bolivya, BR Brezilya, BRN Bahreyn, BRU Brunei, BS Bahama Adaları, BU Burundi, BY Beyaz Rusya.
C harfli plakanın Amerika ülkesi Küba’ya verilmiş olması sizleri yanıltmasın. Bu harfle başlayan bir Avrupa ülkesi yok zaten. Bir tek Çek Cumhuriyeti göz önünde bulundurulabilir ama “C” tek başına ne Almanca’da, ne İngilizce’de “Ç” sesini verebiliyor. “Ç” sesini çıkarabilmek için Almanlar “TSCH”, İngilizler ise “CZ” yazıyorlar. Bu yüzden, Çek ülkesinin Almanca adı “Tschechien”, İngilizce adı da “Czech Republik” şeklindedir. Trafik kodu da “CZ”dir zaten.
D harfli plakayı Almanya’nın taşımasına hiçbir itirazımız yok. Çünkü Almanya, gerçekten önemli bir ülke ve böyle bir ayrıcalığı da hak ediyor. (Almanya Göç ve Uyum Bakanı sevgili dostum Maria Böhmer bu kıyağımı unutmasın! Unutsa bile ben kendisine hatırlatırım, sürekli görüşüyoruz nasıl olsa)
E harfli plakanın İspanya’ya verilmesi de çok ilginç. Oysa bu harfle başlayan ülkeler arasında Etiyopya var. Madem ki ülkenin İngilizce olan “Egypt” ismi dikkate alınmış, Mısır var. Madem ki isimlerinin başına “East Africa” (Doğu Afrika) sıfatı konarak düzenlenmiş, Kenya var, Tanzanya var, Uganda var. Allah aşkına, Mısır ve Etiyopya gibi hem tarihte ve dünya medeniyetinde, hem de günümüz dünyasında böylesine büyük öneme sahip ülkeler dururken, İspanya’nın başı çekmesi mantıklı mıdır? Beyaz Adam’a göre “evet”, çünkü İspanya bir Avrupa ülkesi. Bakın, E harfli plakalar nasıl düzenlenmiş: E İspanya, EAK Kenya, EAT Tanzanya, EAU Uganda, EC Ekvator, ER Eritre, ES El Salvador, EST Estonya, ET Mısır, ETH Etiyopya.
F harfli plakayı Fransa’nın taşımasına da hiçbir itirazımız yok. Çünkü ismi F harfiyle başlayan ülkeler arasında en önemlisi, gerçekten Fransa.
G harfli plakanın Afrika ülkesi Gabon’a verilmesi tamamen mecburiyetten kaynaklanmış. Bu harfle başlayan plaka taşıyan iki Avrupa ülkesi var ama hiçbirine verilemezdi. “Great Britain” (Büyük Britanya), zaten iki sözcüklü bir isim. Mecburen “GB” olacak. Tıpkı üç sözcüklü olan “United States of America” (Amerika Birleşik Devletleri)’nın mecburen “USA” olması gibi. “Greece” (Yunanistan) isminde ise “G “ tek başına sözcüğü karşılayamıyor, “GR” harfleri mecburen birlikte kullanılmalıydı.
En ilgincime giden plaka ise I harfli plaka. İsmi bu harfle başlayan bir sürü önemli ülke var dünyada. Bu plakayı İtalya kesinlikle hak etmiyor. İsmi bu harfle başlayan ülkeler arasında Irak var, İran var, İngilizce adı “India” olan Hindistan var. İran ve Hindistan gibi her açıdan önemli olan ülkeler dururken, I harfiyle başlayan ülkeler arasında İtalya’nın başı çekmesi adalet midir? Beyaz Adam’a göre “evet”, çünkü İtalya bir Avrupa ülkesi. Allâh aşkına, İran ve Hindistan’ın olduğu yerde İtalya’nın lafı mı olur? O İran ve Hindistan ki, insanlık tarihi kadar köklü bir geçmişe sahip, dünya medeniyetlerine öncülük etmiş, günümüz dünyasında dahi hem siyasî, hem ekonomik, hem coğrafî, hem de kültürel ve san’atsal açıdan yerküresinin en önemli faktörleri durumundadırlar. İtalya kim oluyor ki? Bakın, I harfli plakalar nasıl düzenlenmiş: I İtalya, IL İsrail, IND Hindistan, IR İran, IRL İrlanda, IRQ Irak, IS İzlanda.
Bu konuda daha fazla paragraf oluşturmaya gerek yok. Elinize tam listeyi alın ve hepsini sırayla inceleyin. Ortada gerçekten ciddî bir adaletsizlik ve ayrımcılık var.
* * *
Beyaz Adam’ın yaptığı kodlamaları beğenmeyip, bir liste de ben hazırladım. Ülkelerin trafik işaretlerini belirledim. Benim yaptığım düzenlemeyi şu anda kullanılan düzenlemeyle kıyaslayın ve hangisinin daha gerçekçi durduğuna siz karar verin. Benim yaptığım listede tek harfli plaka alan ülkeler şunlar:
A: Arjantin
B: Brezilya
C: Kamerun
D: Almanya
E: Etiyopya
F: Finlandiya
G: Gabon
H: Honduras
I: İran
J: Japonya
K: Kenya
L: Libya
M: Malezya
N: Nijerya
O: Umman
P: Pakistan
Q: Katar
R: Rusya
S: Suriye
T: Türkiye
U: Uganda
V: Vietnam
Y: Yemen
Z: Zambiya
Kararı siz verin: Hangisi daha gerçekçi?
SEDİYANİ SEYAHATNAMESİ
CİLT 2