Vikingler Selam Durdu Ben Âşık Olunca İskandinavya’ya – 38

     Vikingler’in Kanada’yı keşfi, doğusundaki Grönland’ı keşfinden hemen sonra, takriben 1000 yılındadır. Grönland’ı keşfetmiş olan Kızıl Erik (Eríkr Þorvaldsson)’in oğlu Leifr Eiríksson den Lykkelige tarafından keşfedilmiştir. Leifr Eiríksson, İzlanda’dan Grönland’a Hristiyanlık’ı yaymak için geldikten bir yıl sonra, bir grup Viking ile gemiyle batıya seyahat ederek Kanada kıyılarına ulaşmıştır. ⁽⁵⁸⁶⁾

     Leifr Eiríksson’un komutasındaki Vikingler, takriben 1000 yılında, Kanada’nın batısındaki ve bugünkü ismi de zaten İngilizce’de “Yeni Keşfedilen Topraklar” anlamına gelen Newfoundland olup Kanada Konfederasyonu’na katılan son eyalet olan topraklara ayak bastılar. Vikingler, bugünkü Newfoundland eyaletinde, ismi Fransızca’da “Denizanası Koyu” anlamına gelen L’Anse aux Meadows mıntıkasında kısa ömürlü olan bir yerleşim kurdular. ⁽⁵⁸⁷⁾

     Bu mıntıkaya 19. ve 20. yy’larda balıkçılar tarafından “L’Anse aux Méduses” ismi konulmuştu ve bu isim Fransızca’da “Denizanası Koyu” anlamına geliyordu. Fakat daha sonra Fransızca’daki “Méduse” (Denizanası) kelimesi kasıtlı olarak atıldı ve yerine İngilizce’deki “Meadow” (Çayır) kelimesi getirildi. Böylece şimdiki ismi “L’Anse aux Meadows” (Çayır Koyu) oluştu. ⁽⁵⁸⁸⁾

     Bu mıntıka, günümüzde bir arkeolojik kazı bölgesidir ve 1978 yılında kısa adı UNESCO olan Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (İng. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) tarafından “sit alanı” ilan edilmiştir. ⁽⁵⁸⁹⁾

     1961 yılında Norveçli karı – koca arkeologlar Helge Marcus Ingstad (1899 – 2001) ve Anne Stine Ingstad (1918 – 97), Kanada’nın Yeni Keşfedilen Topraklar (İng. Newfoundland) eyaletinde bulunan ve L’Anse aux Meadows olarak adlandırılan arkeolojik bölgede yaptıkları kazı çalışmalarında Viking yerleşimlerine ait önemli kanıtlar buldular. ⁽⁵⁹⁰⁾

     Leifr Eiríksson den Lykkelige (970 – 1020)’nin ilk seferinden sadece 10 yıl sonra, 1010 yılında Vikingler bu kez de 160 kişilik bir gemiyle Kanada kıyılarına çıktılar. Bu sefere Bjarni Herjólfsson (966 – ?) ve Þórfinnr Karlsefni Þórðarson (? – ?) öncülük ediyordu. ⁽⁵⁹¹⁾

     Kızıl Erik’in iki oğlu ve bir kızı da Kanada topraklarına ayak basmıştır. Bunlar; Leifr Eiríksson den Lykkelige (970 – 1020), Þōrvaldr Eirikssonr (? – 1005) ve kızkardeşleri Freydís Eiríksdóttir (972 – ?). ⁽⁵⁹²⁾ Bunlardan Þōrvaldr, 1005 yılında Kanada’da yerliler tarafından okla öldürülmüştür. ⁽⁵⁹³⁾

     Bjarni Herjólfsson’un kendisine tarif ettiği güzergâhı takip ederek 25 kişilik bir Viking ekibiyle birlikte gemiyle 1800 km yol kateden Leifr Eiríksson den Lykkelige, aynı yıllarda Kanada’nın kuzeyindeki bugünkü Baffin (İnu. Esk. Qikiqtaaluk) Adası’na ulaştı. ⁽⁵⁹⁴⁾

     Kızıl Erik’in oğlu Leifr Eiríksson, 507 bin 451 km² büyüklüğündeki bu adaya “Helluland” ismini verdi. Bu kelime, eski Viking dilinde “Düz Taşlar Ülkesi” veya “Kaya Ülkesi” anlamına geliyor. ⁽⁵⁹⁵⁾

     Leifr Eiríksson, bu coğrafyayı, dönüşte kendi Viking halkına anlatırken, “Nereye giderseniz gidin hafif eğimli bir kıyı şeridine sahip, geniş beyaz kumsalları olan, düz ve ormanlık bir coğrafya” şeklinde tarif edecektir. ⁽⁵⁹⁶⁾

     Vikingler, “Helluland” (Düz Taşlar Ülkesi) olarak adlandırdıkları coğrafyanın güney kesimlerini de “Markland” olarak isimlendirmişlerdi ve bu ifade de onların dilinde “Orman Ülkesi” anlamına geliyordu. ⁽⁵⁹⁷⁾

     1004 yılında da Leifr Eiríksson’un kardeşi Þōrvaldr Eirikssonr, içinde 30 Viking’in bulunduğu bir gemiyle Kanada’ya gitti ve ilk kışı da orada geçirdi. Bahar geldiğinde Þōrvaldr, oradaki yerlilere saldırmaya başladı. Bir baskında, üç ayrı kanoda uyumakta olan 9 yerli Eskimo’ya saldıran Vikingler, bunların 8’ini öldürdü. Dokuzuncu kişi kaçmayı başardı ancak akşam olduğunda gizlice Viking kampına gelerek, gündüz kaybettiği arkadaşlarının intikamını tek başına aldı. Viking kampına oklarla saldıran bu cesur Eskimo, saldırganların elebaşı olan Þōrvaldr Eirikssonr’u okla öldürmeyi başardı. ⁽⁵⁹⁸⁾

     Þōrvaldr’ın bir kardeşi, kardeşinin cesedini almak için günler sonra Grönland’dan Kanada’ya doğru hareket etti ve o da bu çetin yolculuğa dayanamayarak yolda öldü. ⁽⁵⁹⁹⁾

     1009 yılında “Þorfinnr Karlsefni” (Yiğit Þorfinnr) lakaplı Viking savaşçı Þorfinnr Karlsefni Þórōarson (? – ?), bu sefer Kanada’ya daha önceki Viking seferlerinden çok farklı bir sefer düzenledi. 3 gemiyle yola çıkan Þorfinnr Karlsefni, gemilere 80’i erkek 80’i kadın 160 kişi bindirmiş, ayrıca gemilere tavuk, hindi gibi kümes hayvanları ve koyun, keçi gibi çiftlik hayvanları da doldurmuştu. Þorfinnr bu davranışıyla Kanada’daki yerli Eskimo halkına, “Biz buraya savaşmaya gelmedik, sizi öldürmeye gelmedik. Biz buraya yerleşip aile hayatı sürmeye, sizlerle beraber barış içinde yaşamaya geldik” mesajı vermek istiyordu. ⁽⁶⁰⁰⁾

     Kanada’ya varıp güney kıyılarındaki Straumfjord’a yerleşen, kış bittikten sonra da Straumsöy’e geçip yerleşen bu Vikingler, hakikaten de vermek istedikleri mesaja sadık kalmışlar ve ona uygun olarak barışçı bir hayat sürmüş, kimseye saldırmamışlardır. Burada yerli halk ile Vikingler arasındaki ilk barışçıl ilişkilerin gerçekleştiğini gözlemlemekteyiz. İki halk arasında karşılıklı kültürel etkileşim ve eşya / kıyafet değiş – tokuşu da burada oluyor. Eskimolar Viking misafirlere giydikleri ve onları sıcak tutan kürkler hediye ederken, Vikingler de Eskimo yerlilere çiftlik hayvanlarından sağdıkları sütü ikram ediyor, ayrıca İskandinav kadınların başlarına bağladıkları kırmızı renkli başörtüleri hediye ediyorlardı. ⁽⁶⁰¹⁾

     Bu “barışçı” ve “uysal” Viking grubu Kanada’da üç yıl yaşayacaktır. Vikingler’in sayısı da oldukça azdı. Silah teknolojisi olarak yerlilerden öndeydiler fakat sayı olarak çok azdılar.

     Vikingler’in “Amerika”daki varlıkları kısa olmuştur. Orada kalıcı olarak yerleşmeyi hiçbir zaman düşünmediler. Vikingler’in “Amerika”ya (Kanada’ya) ilgisi, denilebilir ki, daha çok kürk için ve bir de Grönland’da eksik olan kereste gibi doğal ihtiyaçlar içindi. ⁽⁶⁰²⁾

     Vikingler’in neden bu topraklara “kalıcı bir fetih” bağlamında ilgi duymadıklarının sebeplerini, iklimde ve Vikingler’in kıt’âya geliş istikametinde aramak gerekir. Vikingler “Amerika” kıt’âsını en kuzeyden keşfetmişlerdi, yani Kuzey Kanada’dan; oraya Grönland’dan gitmişlerdi. Dolayısıyla pek de hoşlarına gitmemişti. Çok soğuk ve her tarafının buzlarla kaplı olduğunu gördükleri kıt’ânın muhtemelen her yerinin böyle olduğunu düşündüler ve bu yüzden ilgi göstermediler.

     Oysa Vikingler biraz daha güneye inmiş olsalardı, yani bugünkü ABD ve Meksika topraklarına kadar inip oraları görmüş olsalardı, büyük bir ihtimalle “kalıcı bir fetih” için ve İskandinavya’dan da büyük bir destek alarak kıt’âya akın üstüne akın düzenlerlerdi. Bu durumda tarihin seyri ve “Amerika”nın kaderi de tamamen farklı şekillenirdi.

     Vikingler az biraz daha “meraklı” davranıp daha da güneye inmiş olsalardı ve o toprakları görmüş olsalardı, belki de şu anda “Amerika” kıt’ası ağırlıklı olarak İngiliz, İspanyol asabiyeli değil, İskandinav asabiyeli bir kıtâ olacaktı ve haliyle 500 sene sonraki “Colombo hadisesi” (1492) de olmayacaktı veya anlamsız bir sefer olacaktı.

     Belki de şu anda “Amerika”nın kuzeyi İngilizce güneyi İspanyolca konuşuyor olmayacaktı. “Amerika” kıt’âsında şu anda egemen diller Danca, Norveççe, İsveççe olacaktı.

     Belki.

     ■ VİKİNGLER’İN “VİNLAND” OLARAK ADLANDIRDIĞI COĞRAFYA NERESİ?

     İlk kez 1000 yılında Kanada (“Amerika”) topraklarına ayak basan ve burada birkaç yıl yaşayan Vikingler’in, kıt’âda üç yere kendi dillerinde “coğrafî isimler” verdiklerini müşahade ediyoruz.

     Bunlar; “Helluland” (Düz Taşlar Ülkesi), “Markland” (Orman Ülkesi) ve “Vinland” (Şarap Ülkesi, Üzüm Ülkesi) isimleridir.

     Bunlardan “Düz Taşlar Ülkesi” anlamına gelen “Helluland” ismi Kanada’nın kuzeyindeki bugünkü Baffin (İnu. Esk. Qikiqtaaluk) Adası için ⁽⁶⁰³⁾, “Orman Ülkesi” anlamına gelen “Markland” ismi de adanın güney kesimleri için ⁽⁶⁰⁴⁾ kullanılmıştı.

     Ancak en gizemli olanı “Vinland” ismidir ve Vikingler’in bu ismi hangi coğrafya için kullandığı tam olarak belirlenememiştir. Gerek ismin anlamı gerekse nereyi tanımladığı konusunda araştırmacılar arasında fikir birliği sağlanamamıştır.

     Bazı kaynaklarda “Vinland” ⁽⁶⁰⁵⁾, bazı kaynaklarda “Vineland” ⁽⁶⁰⁶⁾, bazı kaynaklarda da “Winland” ⁽⁶⁰⁷⁾ şeklinde geçen bu nitelemenin nereden geldiğini belirlemeye çalışan araştırmacıların bir kısmı bunun “Şarap Ülkesi” ⁽⁶⁰⁸⁾ anlamına geldiğini, bir kısmı kelimenin “Üzüm Ülkesi” ⁽⁶⁰⁹⁾ anlamına geldiğini, bir kısmı “Çayır Ülkesi” ⁽⁶¹⁰⁾ anlamına geldiğini, bir kısmı da “Rüzgârsız Arazi” ⁽⁶¹¹⁾ anlamına geldiğini “dil”e getirmişlerdir.

     Vinland’ın yalnızca kelime olarak etimolojisi değil, Vikingler tarafından bu isimle tanımlanan coğrafyanın neresi olduğu veya Kanada’nın hangi bölgelerini kapsadığı da bilim insanları arasında tartışma konusu olmuştur. Fakat bu hususta araştırmacılar arasında kısmî de olsa fikir birliği sağlanmıştır. Ortak görüş, Vikingler’in Vinland olarak tanımladığı coğrafyanın, bugünkü Kanada’nın Newfoundland eyaleti toprakları olduğu yönünde. ⁽⁶¹²⁾ Bize göre de bu ortak görüş, gerçeği yansıtmaktadır.

     “Winland” ismi yazılı kaynaklarda ilk kez 1076 yılında Alman tarihçi ve rahip Adam von Bremen (1050 – 85) tarafından Latince olarak kaleme alınan “Gesta Hammaburgensis Ecclesiae Pontificum” (Hamburg Başpiskoposluğu’nun Tarihi) adlı kitapta yer almıştır. 1076 tarihinde yazılan bu kitapta “Winland” ifadesinin geçtiği satırlar şöyledir (Latince aslından olduğu gibi aktarıyorum):

     “Praeterea unam adhuc insulam recitavit a multis in eo repertam occeano, quae dicitur Winland, eo quod ibi vites sponte nascantur, vinum optimum ferentes. Nam et fruges ibi non seminatas habundare, non fabulosa opinione, sed certa comperimus relatione Danorum.”

     Tercümesi şu şekilde:

     “Aynı zamanda okyanusta keşfedilen başka bir adadan bahseder, adaya Winland denmektedir. Burada asmalar kendiliğinden yetişmekte ve çok iyi bir şaraplık üzüm vermektedir. Orada çok sayıda ekilen meyve de yoktur. Biz bunları gerçeği yansıtmayan söylentilerden duymadık, bizzat Danimarkalılar’ın tuttuğu raporlardan öğrendik.” ⁽⁶¹³⁾

     Bölgedeki yerleşimle “Vinland Sagaları” arasında da benzerlik bulunmakta. Sagalar eski çağlara ait sözlü edebiyatın yazıya geçirilmiş halleridir. Bu sagalarda Grönland’ın batısında bulunan ve “Vinland” adı verilen bölgede Leifr Eiríksson’un geçici olarak yerleştiği anlatılır. Vinland’ın Kanada’nın bugünkü Newfoundland (Yeni Keşfedilmiş Topraklar) olma ihtimali yüksektir. Aynı bölgedeki Baffin (İnu. Esk. Qikiqtaaluk) Adası üzerindeki Viking varlığını gösteren buluntular L’Anse aux Meadows yerleşimi terk edildikten sonra buraya yerleşilmiş olabileceğini anlatmaktadır. Adadaki buluntuların yerel Dorset kültürü halklarına ait olabileceği de belirtiliyor. ⁽⁶¹⁴⁾

     Vinland bu sagalarda, hayvanların bütün bir mevsim boyunca otlamasına olanak veren yumuşak iklimi, somon balığı, odunları, yaban üzümü kaynaklarının bolluğu, İzlanda ve Grönland’dan daha dengeli gece ve gündüzler ile tasvir edilir.

     Leifr Eiríksson’un kolonisini kurduğu Vindland’ın neresi ol­duğu yıllarca araştırıldı. 1440 yılından kaldığı tahmin edilen, ancak doğruluğu tartışmalı olan bir haritada Vindland bir ada olarak gösterilir. 1961 yılında Norveçli karı – koca arkeologlar Helge Marcus Ingstad (1899 – 2001) ve Anne Stine Ingstad (1918 – 97), Kanada’nın Yeni Keşfedilen Topraklar (İng. Newfoundland) eyaletinde bulunan ve L’Anse aux Meadows olarak adlandırılan arkeolojik bölgede yaptıkları kazı çalışmalarında Viking yerleşimlerine ait önemli kanıtlar buldular. ⁽⁶¹⁵⁾ Kanada, bu bölgeyi 1978 yılında “millî park” ilan etti. ⁽⁶¹⁶⁾

     Ancak Viking köyü olan bu yerlerin Leifr Eiríksson’un kurduğu Vindland olup olmadığı tartışmalıdır. Bilim insanları hâlâ Vindland’ı aramayı sürdürü­yorlar.

     ■ VİKİNG ÇAĞI’NIN SONU

     İskandinavyalı Vikingler’in 8. – 11. yy’lar arasında nerdeyse bütün Avrupa’ya ve bununla da kalmayarak batıda Amerika kıyılarına, güneyde Afrika kıyılarına, güneydoğuda ise İran ve Mezopotamya’ya kadar güçlü bir egemenlik kurduğu ve 300 yıl gibi uzun bir süre devam eden bu döneme tarihte “Viking Çağı” denilmektedir.

     “Viking Çağı” terimi, Danimarkalı arkeolog Jens Jacob Asmussen Worsaae (1821 – 85) tarafından icad edildi. ⁽⁶¹⁷⁾ Tanımlama esas olarak geçmişe dönük olarak ve bir dereceye kadar da keyfî olarak belirlenmiştir. Velâkin İskandinavya bölgesindeki “Viking Çağı” bugün farklı araştırmacılar tarafından farklı şekillerde tarihlendirilmektedir.

     Ancak önceki bölümlerde de değindiğimiz üzere, Vikingler’in Batı Vikingler (Normanlar) ve Doğu Vikingler (Varyaglar) olmak üzere iki ayrı kolu vardır. İsveçli Vikingler olan Varyaglar, daha çok bugünkü Rusya, Kafkasya, İran, Kürdistan, Anatolya topraklarında “Vikingler’in Altın Çağı”nı yaşarken ⁽⁶¹⁸⁾, Norveçli ve Danimarkalı Vikingler olan Normanlar ise daha çok bugünkü Faroe Adaları, İzlanda, Grönland, Kanada, Britanya, Batı Avrupa ve Kuzey Afrika topraklarında “Vikingler’in Altın Çağı”nı yaşamışlardır ⁽⁶¹⁹⁾. Bu iki ayrı “Altın Çağ” da birbirinden farklı tarihlere ve tarihsel süreçlere sahiptir.

     “Viking Çağı” daha çok Vikingler’in Hristiyan dünyasıyla ve Hristiyanlık’a karşı mücadelesiyle geçen çok ilginç ve biraz da Batılılar tarafından üstü örtülen, örtülmeye çalışılan bir tarihtir. Vikingler Hristiyan değillerdi ve olmaya da hiç heveslenmediler; Hristiyanlaşmamak için uzun bir mücadele verdiler. ⁽⁶²⁰⁾

     Dünya tarihinde “Viking Çağı”, günümüz tarihçilerinin genel kabulüne göre 793 yılındaki Lindisfarne Manastırı Saldırısı ile başlar, 1066 yılındaki Stamford Köprüsü Savaşı ile sona erer. ⁽⁶²¹⁾ Bu iki hadise arasındaki 300 yıllık uzun bir zaman dilimi “Viking Çağı” olarak adlandırılmaktadır. ⁽⁶²²⁾

     Vikingler ve İskandinavya halkı, 11. yy’ın sonlarına gelindiğinde artık tamamen Hristiyanlaştırılmıştı. Katolik Kilisesi tarafından meşrûlaştırılan İskandinavya’daki yeni hanedanlıklar, güçlerini artan otorite ve hırs ile açıklıyorlardı. Bu dönemde Danimarka, İsveç ve Norveç olmak üzere üç krallık şekillendi. Kasabalar ve köylü yerel İskandinav halkları laik ve seküler yaşamlarını bu ilk dönemde de sürdürürken, kilisenin gölgesi altındaki siyasî ve ekonomik hayat gitgide teokratik bir biçim kazanmaya başlamıştı. Pazar alanları genişlerken İngiliz ve Alman modellerine dayanan para ekonomisi oluşmaya başladı. ⁽⁶²³⁾

     Para ekonomisine geçmeye İskandinavyalılar bir anlamda mecburdular da. Zirâ bu zamana kadar güneyden ve doğudan gelen İslamî gümüş akını yüz yıldan fazla bir süredir yoktu; güneybatıdan gelen Britanya gümüş akını da 11. yy’ın ortalarında sona ermişti. ⁽⁶²⁴⁾

     11. yy’da piskoposlukların kurulmasıyla birlikte Danimarka ve Norveç’te Hıristiyanlık kök salmış ve yeni dîn kendini İsveç’te daha etkin bir şekilde örgütlemeye ve savunmaya başlamıştı. Yabancı kilise çevreleri ve yerli seçkinler, şimdi sadece “misyonerlik” temelinde faaliyet göstermeyen ve daha geniş kapsamlı bir ağa hitap ederek çalışan Hıristiyanlık’ın çıkarlarını ilerletmek için daha enerjikti. Eski inançlar ve yaşam biçimleri dönüşüm geçiriyordu. İskandinavya topraklarındaki ilk başpiskoposluk, 1103 yılında Danimarka’nın bir parçası olan Scania bölgesindeki Lund kentinde kuruldu. ⁽⁶²⁵⁾

     Yeni İskandinav krallıklarının Avrupa Hıristiyanlığı’nın kültürel ana akımına asimilasyonu, İskandinav hükümdarlarının ve İskandinav ülkelerinin denizaşırı seyahat edebilme isteğini körpüledi ve komşularıyla olan ilişkilerini değiştirdi.

     – – – – –

     (*) “Viking Dosyası”na seyahatnamenin bir sonraki bölümünde devam edeceğiz.

sediyani@gmail.com

     KAYNAKÇA:

⁽⁵⁰²⁾ : Vikingarna, Utställningskatalog till Florensutställningen, Malmö Museer, Floransa 1989 / The Anglo – Saxon Chronicle, bölüm 2, M. S. 750 – 919 / Barbara Anne Elizabeth Yorke, The Blackwell Encyclopedia of Anglo – Saxon England, “Alfred, King of Wessex (871 – 899)”, s. 27 – 28, Blackwell Publishing, Oxford 2001 / Jürgen Sarnowsky, Britische Inseln: Migrationen im Mittelalter, s. 219 – 229, Berlin 2014 / Richard Hall, Viking Age Archaeology, s. 13, Shire Publications, Londra 2010 / The Scandinavian Kingdom of York / Jorvik, History Files, 24 Ekim 2007 / Francis Donald Logan, Die Wikinger in der Geschichte, s. 190, Philipp Reclam, Stuttgart 1987 / Christian Uebach, Die Landnahmen der Angelsachsen, der Wikinger und der Normannen in England, s. 83, Tectum Verlag, Marburg 2003 / Claus Krag, Vikingtid og Rikssamling (800 – 1130), cilt 2, s. 18, Aschehougs Norges Historie, Oslo 1995 / Gareth Williams, Eirik Blødoks, s. 9 – 34, Saga Bok, Hafrsfjord 2010 / Tim Bolton, Reign of King Harold Harefood, The Literary Encyclopedia, 5 Mayıs 2006

⁽⁵⁰³⁾ : John T. Koch, Celtic Culture: A Historical Encyclopedia, s. 657 – 658, ABC – CLIO Publishing, Santa Barbara 2006 / Scandinavian Scotland – Twenty Years After, Andrew Jennings – Arne Kruse, “One Coast – Three Peoples: Names and Ethnicity in the Scottish West During the Early Viking Period”, s. 87, St. Andrews University Press, St. Andrews 2009 / James Hunter, Last of the Free: A History of the Highlands and Islands of Scotland, s. 74 – 78, Mainstream Publishing, Edinburgh 2000 / Jürgen Sarnowsky, Britische Inseln: Migrationen im Mittelalter, s. 219 – 229, Berlin 2014 / Alan Orr Anderson, Early Sources of Scottish History (500 – 1286), bölüm 1, s. 268 – 269, Paul Watkins Publishing, Stamford 1990 / Peter Hayes Sawyer, Les Vikings et Leurs Civilisation, s. 105 – 109, Éditeur Mouton, Paris 1976 / Geoffrey Wallis Steuart Barrow, The Kingdom of the Scots, s. 153, Edinburgh University Press, Edinburgh 2003

⁽⁵⁰⁴⁾ : The Annals of Ulster, year 795 / The Annals of Ulster, year 798 / Jürgen Sarnowsky, Britische Inseln: Migrationen im Mittelalter, s. 219 – 229, Berlin 2014 / Richard Killeen, Historical Atlas of Dublin, s. 12, Hardback Publishing, Dublin 2009 / David Willis McCullough, Wars of the Irish Kings: A Thousand Years of Struggle, From the Age of Myth Through the Reign of Queen Elizabeth I., s. 111, Penguin Random House, Ontario 2002 / Robert Doughty – R. G. Grant, 1001 Battles That Changed the Course of World History, s. 128, Penguin Random House, Ontario 2011

⁽⁵⁰⁵⁾ : Richard Hall, Viking Age Archaeology, s. 17, Shire Publications, Londra 2010 / Simon Coupland, Carolingian Caoinage and the Vikings, s. 219 – 220, Ashgate Variorum Publishing, Hampshire 2007 / Norbert Heyse, Europas Norden – Ein Historische Hinführung, cilt 1, s. 49, Books on Demand Verlag, Norderstedt 2014 / Njord Kane, The Vikings – The Story of a People, Spangenhelm Publishing, 2016 / George Kohn, Dictionary of Wars, s. 588, Facts on File Publishing, New York 2006

⁽⁵⁰⁶⁾ : Richard Hall, Viking Age Archaeology, s. 17, Shire Publications, Londra 2010 / Simon Coupland, Carolingian Caoinage and the Vikings, s. 219 – 220, Ashgate Variorum Publishing, Hampshire 2007 / Cassandra Potts, Monastic Revival and Regional Idendity in Early Normandy, s. 21, The Boydell Press, Woodbridge 1997 / Ex Miraculis S. Filiberti Auctore Ermentario, Monumenta Germaniae Historica. Scriptorum Tomi XV, Pars I., Supplementa Tomorum I – XII, Pars III, Vitae Aliaeque Historiae Minores, Yıl 841, cilt 25, s. 302, Hannover 1887 / Gwyn Jones, A History of the Vikings, s. 212, Oxford University Press, Oxford 2001 / Peter Hayes Sawyer, Illustrated History of the Vikings, s. 39, Oxford University Press, Oxford 2001 / Martina Sprague, Norse Warfare: The Unconventional Battle Strategies of The Ancient Vikings, s. 225, Hippocrene Books, New York 2007 / George Kohn, Dictionary of Wars, s. 588, Facts on File Publishing, New York 2006 / Eleanor Shipley Duckett, Carolingian Portraits, s. 181, Ann Arbor Paperbacks, Michigan 1988 / Gwyn Jones, A History of the Vikings, s. 212 – 213, Oxford University Press, Oxford 2001 / Tracey Ann Schofield, Vikings: Exploring Ancient Civilizations, s. 9, Teaching & Learning Company, Carthage 2002 / Viking: A Cincise History of the Vikings, 2016 / Allen Mawer, The Cambridge Medieval History, cilt 4, s. 330, Cambridge University Press, New York 1922 / Annales Bertiniani, s. 166, 1908 / Ronald Edward Zupko, Revolution in Measurement: Western European Weights and Measures Since teh Age of Science, s. 346, American Philosophical Society, 1990

⁽⁵⁰⁷⁾: İbn-i Esir, El- Kâmil fi’t- Tarih, cilt 5, s. 504, Beyrut 2007 / İbn-i Haldun, Kitab’ul- İber we Diwan’ul- Mubtedeî we’l- Xaber fi Eyyam’il- Arabî we’l- Acemî we’l- Berber wemen Âsârahum min Zew’is- Sultan’il- Ekber, cilt 4, s. 129, Beyrut 2010 / Ebû’l- Fidâ, Muhtasar û Ahbar’il- Beşer, cilt 2, s. 36, Kahire / Yaqubî, El- Buldan, s. 194, Beyrut 2001 / Zehebî, Tarih’ul- İslam we Wefeyat’ul- Meşahir we’l- E’lam, cilt 17, s. 7, Beyrut 1997 / İbn-i Said el- Mağribî, El- Muğrib fi Hule’l- Mağrib, cilt 1, s. 49, Kahire 1955 / İbn-i Werdî, Tarih, cilt 1, s. 214, Beyrut 1996 / Makkarî, Nefh’ut- Tib min Ğusn’il- Endelus’ir- Ratib, cilt 1, s. 345, Beyrut 1997 / Stephan Ronart – Nandy Ronart, Lexikon der Arabischen Welt, s. 30, Artemis Verlag, Münih & Zürih 1972 / Janet Laughland Nelson, Charles the Bald, s. 142 – 144 ve 154 – 156, Routledge Publishing, Londra & New York 1992 / Francis Donald Logan, The Vikings in History, s. 108 – 109, Routledge Publishing, Londra & New York 2005 / Simon Coupland, Carolingian Coinage and the Vikings, s. 349, Ashgate Variorum, Hampshire 2007 / Thomas Downing Kendrick, A History of the Vikings, New York 2004 / Jesús Riosalido, Los Vikingos en Al-Andalus, s. 335 – 344, Repositorio de Objetos de Docencia e Investigación de la Universidad de Cádiz (RODIN), Cádiz 1997 / Dudo von Saint-Quentin – Stephan von Rotten, Seekrieg und Seepolitik Zwischen Islam und Abendland, s. 199, Verlag De Gruyter, Berlin 1966 / Richard Alexander Fletcher, The Conversion of Europe: From Paganism to Christianity (371 – 1386), s. 370, Harper Collins Publishing, Londra 1997

⁽⁵⁰⁸⁾: Francis Donald Logan, The Vikings in History, s. 64, Routledge Publishing, Londra & New York 2005 / Katherine Holman, The A to Z of the Vikings, cilt 30, s. 50, 93 – 94, 112, 168, 281 ve 323 – 324, Scarecrow Press, Lanham & Toronto & Plymouth 2009 / Graeme Davis, Vikings in America, “Vikings to the Faroe Islands” bölümünün tümü, Birlinn Publishing, Edinburgh 2009 / Dale Mackenzie Brown, The Fate of Greenland’s Vikings, Archaeology – A Publication of the Archaeological Institute of America, 28 Şubat 2000 / Gro Steinsland – Jón Viðar Sigurðsson – Jan Erik Rekdal – Ian Beuermann, Ideology and Power in the Viking and Middle Ages – Scandinavia, Iceland, Ireland, Orkney and the Faeroes, s. 48 – 66, Brill Publishing, Leiden 2011 / Carl Christian Rafn, Færeyínga Saga eller Færøboernes Historie i den Islandske Grundtext med Færøisk og Dansk Oversættelse, kitabın tümü ama özellikle s. 68 ve 209, Tilegnes Udgaven, Kopenhag 1832 / Carl Christian Rafn – G. C. F. Mohnike, Færeyínga Saga oder Geschichte der Bewohner der Färöer im Isländischen Grundtext mit Färöischer, Dänischer und Deutscher Übersetzung, kitabın tümü ama özellikle s. 68 ve 209, Schubotheschen Buchhandlung Verlag, Kopenhag 1833 / Maria-Claudia Tomany, Destination Viking und Orkneyinga Saga – Probleme der Geschichtsschreibung und Regionalen Identität in Orkney, s. 87, 163 – 171 ve 198 – 199, Herbert Utz Verlag, Münih 2007 / Helge Ingstad – Anne Stine Ingstad, The Viking Discovery of America, s. 30 – 35, 63 – 66 ve 185 – 187, Breakwater Books, St. John’s 2000 / Philip Pulsiano – Kirsten Wolf, Medieval Scandinavia – An Encyclopedia, s. 21 – 25, 46 – 48, 105, 161, 175, 184 – 186, 197, 216 – 225, 240, 260 – 268, 278 – 283, 305, 340 – 343, 398, 435 – 436, 443 – 449, 457, 599, 689 ve 710, Routledge Revivals Publishing, New York 1993 / Martin Chase, Eddic, Skaldic and Beyond – Poetic Variety in Medieval Iceland & Norway, s. 95 – 100 ve 200, Fordham University Press, New York 2014 / Jesse L. Byock, Viking Age Iceland, Penguin Books, Londra 2001 / Ólafur Halldórsson, Text by Snorri Sturluson in Óláfs Saga Tryggvasonar en Mesta, kitabın tümü, Viking Society for Northern Research, Londra 2001 / Ólafur Halldórsson, Text by Snorri Sturluson in Óláfs Saga Tryggvasonar en Mesta, kitabın tümü, Viking Society for Northern Research, Londra 2001 / Jörg-Thomas Titz, Insel | Trip Färöer, s. 52 ve 108, Reise Know-How Verlag, Bielefeld 2017 / John Haywood, North Men – The Viking Saga (AD 793 – 1241), s. 212, Thomas Dunne Books – St. Martin’s Press, New York 2015 / Liv Kjørsvik Schei – Gunnie Moberg, The Faroe Islands, kitabın tümü, Birlinn Publishing, Edinburg 2003 / Simun Arge – Gudrun Sveinbjarnardottir, Viking and Medieval Settlements in the Faroes: People, Place and Environment, bölüm 33, s. 609, Human Ecology 2005 / Stefan Brink, The Viking World, s. 584 – 587, Routledge publishing, New York 2008

⁽⁵⁰⁹⁾: James Nicol, An Historical and Descriptive Account of Iceland, Greenland and the Faroe Islands with Illustrations of their Natural History, s. 12, 87, 90 ve 314, Oliver & Boyd Publishing, Edinburgh 1840 / Henry Wheaton, History of the Northmen or Danes and Nordmans, s. 16,  Carey and Lea Publishers, Philadelphia 1831 / Joseph Bosworth, The Origin of the Germanic and Scandinavian Languages and Nations with a Sketch of their Literature, s. 145, Longman, Rees, Orme, Brown and Green Publishers, Londra 1836 / John Haywood, North Men – The Viking Saga (AD 793 – 1241), s. 213 – 214, Thomas Dunne Books – St. Martin’s Press, New York 2015 / Cheryl L. DeFries, Leif Eriksson: Viking Explorer of the New World, s. 20 – 22, Enslow Publishers, Ohio 2010 / Gwyn Jones, A History of the Vikings, s. 273, 479, 486 ve 493, Oxford University Press, Oxford 2001 / Georgia Dunham Kelchner, Dreams in Old Norse Literature and their Affinities in Folklore, s. 6, Cambridge University Press, Cambridge 1935 / Jesse Russell – Ronald Cohn, Naddodd, kitabın tümü, BoD – Book of Demand, 2012 / William R. Short, Icelanders in the Viking Age – The People of the Sagas, s. 9, McFarland & Company Publishers, Jefferson 2010 / Judith Jesch, The Viking Diaspora, Routledge Publishing, Londra 2015 / V. Leche – J. F. Nyström – K. Warburg – Th. Westrin, Uggleupplagan, cilt 8, s. 607 – 609, Projekt Runeberg, Linköping 1908 / Andrew Evans, Is Iceland Really Green and Greenland Really Ice?, National Geographic, 30 Haziran 2016

⁽⁵¹⁰⁾: İbrahim Sediyani, Adını Arayan Coğrafya, s. 52, Özedönüş Yayınları, İstanbul 2009 / Thora Martina Herrmann – Thibault Martin, Indigenous Peoples’ Governance of Land and Protected Territories in the Arctic, s. 136, Springer Publishing, Heidelberg & Dordrecht & Londra & New York 2016 / Earle Rice Jr., The Life and Times of Erik the Red, s. 34 – 39, Mitchell Lane Publishers, Hallandale 2009 / Bodil Kaalund, The Art of Greenland, s. 9, University of California Press, Berkeley & Londra & Los Angeles 1979 / Clements R. Markham, The Lands of Silence, s. 42 – 47, Cambridge University Press, Cambridge 2015 / Peter Sawyer, The Oxford Illustrated History of the Vikings, s. 118, Oxford University Press, Oxford & New York 1997 / Simon Adams, History of the World, s. 144, DK Publishing, Münih & Londra & Delhi & New York & Melbourne 2004 / Karl G. Heinze, Baltic Sagas, s. 29, Virtualbookworm Publishing, 2003 / Peoples of the Americas, cilt 6: Grönland ve Jamaika, s. 292, Marshall Cavendish Publishing, Londra & New York & Toronto & Sydney 1999

⁽⁵¹¹⁾: Thomas Haine, What Did the Viking Discoverers of America Know of the North Atlantic Environment?, s. 60 – 65, Weather Publishing, Baltimore 2008 / Iver A. Langmoen, The Norse Discovery of America, Neurosurgery, sayı 57, bölüm 6, s. 1076 – 1087, Aralık 2005 / Ole Helmhausen – Helmut Linde, Kanada Osten, s. 228, Baedeker Verlag, Ostfildern 2013 / William B. Hamilton, The Macmillan Book of Canadian Place Names, s. 118 ve 226, Macmillan of Canada Publishing, Toronto 1978 / Magnus Magnusson – Hermann Pálsson, The Vinland Sagas, cilt 7, s. 64 – 67 ve cilt 12, s. 102, Penguin Books, Londra 1965 / Keneva Kunz, The Sagas of the Icelanders, “The Vinland Sagas”, s. 666, Viking Penguin, New York 2001 / Steve Sullivan – Stephen Krensky, Who Really Discovered America?, s. 36, Hastingshouse & Daytrips Publishing, Winter Park 1991

⁽⁵¹²⁾: Vikingarna, Utställningskatalog till Florensutställningen, Malmö Museer, Floransa 1989

⁽⁵¹³⁾: The Origins of Bishopwearmouth, Sunderland City Council, Archive, 27 Eylül 2007

⁽⁵¹⁴⁾: John T. Koch, Celtic Culture: A Historical Encyclopedia, s. 657 – 658, ABC – CLIO Publishing, Santa Barbara 2006

⁽⁵¹⁵⁾: The Annals of Ulster, year 795

⁽⁵¹⁶⁾: Scandinavian Scotland – Twenty Years After, Andrew Jennings – Arne Kruse, “One Coast – Three Peoples: Names and Ethnicity in the Scottish West During the Early Viking Period”, s. 87, St. Andrews University Press, St. Andrews 2009

⁽⁵¹⁷⁾: James Hunter, Last of the Free: A History of the Highlands and Islands of Scotland, s. 74 – 78, Mainstream Publishing, Edinburgh 2000

⁽⁵¹⁸⁾: The Annals of Ulster, year 798

⁽⁵¹⁹⁾: Peter Hayes Sawyer, Les Vikings et Leurs Civilisation, s. 105 – 109, Éditeur Mouton, Paris 1976

⁽⁵²⁰⁾: Francis Donald Logan, The Vikings in History, s. 64, Routledge Publishing, Londra & New York 2005 / Katherine Holman, The A to Z of the Vikings, cilt 30, s. 50, 93 – 94, 112, 168, 281 ve 323 – 324, Scarecrow Press, Lanham & Toronto & Plymouth 2009 / Graeme Davis, Vikings in America, “Vikings to the Faroe Islands” bölümünün tümü, Birlinn Publishing, Edinburgh 2009 / Dale Mackenzie Brown, The Fate of Greenland’s Vikings, Archaeology – A Publication of the Archaeological Institute of America, 28 Şubat 2000

⁽⁵²¹⁾: Gro Steinsland – Jón Viðar Sigurðsson – Jan Erik Rekdal – Ian Beuermann, Ideology and Power in the Viking and Middle Ages – Scandinavia, Iceland, Ireland, Orkney and the Faeroes, s. 48 – 66, Brill Publishing, Leiden 2011 / Katherine Holman, The A to Z of the Vikings, cilt 30, s. 313 ve 363, Scarecrow Press, Lanham & Toronto & Plymouth 2009 / Carl Christian Rafn, Færeyínga Saga eller Færøboernes Historie i den Islandske Grundtext med Færøisk og Dansk Oversættelse, kitabın tümü ama özellikle s. 68 ve 209, Tilegnes Udgaven, Kopenhag 1832 / Carl Christian Rafn – G. C. F. Mohnike, Færeyínga Saga oder Geschichte der Bewohner der Färöer im Isländischen Grundtext mit Färöischer, Dänischer und Deutscher Übersetzung, kitabın tümü ama özellikle s. 68 ve 209, Schubotheschen Buchhandlung Verlag, Kopenhag 1833

⁽⁵²²⁾: Maria-Claudia Tomany, Destination Viking und Orkneyinga Saga – Probleme der Geschichtsschreibung und Regionalen Identität in Orkney, s. 87, 163 – 171 ve 198 – 199, Herbert Utz Verlag, Münih 2007 / Helge Ingstad – Anne Stine Ingstad, The Viking Discovery of America, s. 30 – 35, 63 – 66 ve 185 – 187, Breakwater Books, St. John’s 2000 / Katherine Holman, The A to Z of the Vikings, cilt 30, s. 42, Scarecrow Press, Lanham & Toronto & Plymouth 2009 / Gwyn Jones, A History of the Vikings, s. 193 ve 346, Oxford University Press, Oxford 1973 / Philip Pulsiano – Kirsten Wolf, Medieval Scandinavia – An Encyclopedia, s. 21 – 25, 46 – 48, 105, 161, 175, 184 – 186, 197, 216 – 225, 240, 260 – 268, 278 – 283, 305, 340 – 343, 398, 435 – 436, 443 – 449, 457, 599, 689 ve 710, Routledge Revivals Publishing, New York 1993

⁽⁵²³⁾: Martin Chase, Eddic, Skaldic and Beyond – Poetic Variety in Medieval Iceland & Norway, s. 95 – 100 ve 200, Fordham University Press, New York 2014 / Jesse L. Byock, Viking Age Iceland, Penguin Books, Londra 2001 / Ólafur Halldórsson, Text by Snorri Sturluson in Óláfs Saga Tryggvasonar en Mesta, kitabın tümü, Viking Society for Northern Research, Londra 2001

⁽⁵²⁴⁾: Ólafur Halldórsson, Text by Snorri Sturluson in Óláfs Saga Tryggvasonar en Mesta, kitabın tümü, Viking Society for Northern Research, Londra 2001 / Jörg-Thomas Titz, Insel | Trip Färöer, s. 52 ve 108, Reise Know-How Verlag, Bielefeld 2017 / John Haywood, North Men – The Viking Saga (AD 793 – 1241), s. 212, Thomas Dunne Books – St. Martin’s Press, New York 2015 / Grímur Kamban Arrived at Faroe Islands, Viking History Tales, https://vikinghistorytales.blogspot.de/2013/10/825-peace.html / Faroeislands.dk, “Funningur”, Faroe Adaları resmî web sitesi, http://www.faroeislands.dk/pages/Dk/FunningurIndex.htm

⁽⁵²⁵⁾: age / age / age age

⁽⁵²⁶⁾: Liv Kjørsvik Schei – Gunnie Moberg, The Faroe Islands, kitabın tümü, Birlinn Publishing, Edinburg 2003

⁽⁵²⁷⁾: Simun Arge – Gudrun Sveinbjarnardottir, Viking and Medieval Settlements in the Faroes: People, Place and Environment, bölüm 33, s. 609, Human Ecology 2005

⁽⁵²⁸⁾: Stefan Brink, The Viking World, s. 584, Routledge publishing, New York 2008

⁽⁵²⁹⁾: age, s. 587

⁽⁵³⁰⁾: İbrahim Sediyani, Adını Arayan Coğrafya, s. 34 ve 99, Özedönüş Yayınları, İstanbul 2009

⁽⁵³¹⁾: age, s. 99 – 100

⁽⁵³²⁾: age, s. 100

⁽⁵³³⁾: age

⁽⁵³⁴⁾: age

⁽⁵³⁵⁾: age

⁽⁵³⁶⁾: Dale Mackenzie Brown, The Fate of Greenland’s Vikings, Archaeology – A Publication of the Archaeological Institute of America, 28 Şubat 2000

⁽⁵³⁷⁾: Gwyn Jones, A History of the Vikings, s. 273, Oxford University Press, Oxford 2001

⁽⁵³⁸⁾: James Nicol, An Historical and Descriptive Account of Iceland, Greenland and the Faroe Islands with Illustrations of their Natural History, s. 12, 87, 90 ve 314, Oliver & Boyd Publishing, Edinburgh 1840 / Henry Wheaton, History of the Northmen or Danes and Nordmans, s. 16,  Carey and Lea Publishers, Philadelphia 1831 / Joseph Bosworth, The Origin of the Germanic and Scandinavian Languages and Nations with a Sketch of their Literature, s. 145, Longman, Rees, Orme, Brown and Green Publishers, Londra 1836 / John Haywood, North Men – The Viking Saga (AD 793 – 1241), s. 213 – 214, Thomas Dunne Books – St. Martin’s Press, New York 2015 / Cheryl L. DeFries, Leif Eriksson: Viking Explorer of the New World, s. 20 – 22, Enslow Publishers, Ohio 2010 / Gwyn Jones, A History of the Vikings, s. 273, 479, 486 ve 493, Oxford University Press, Oxford 2001 / Georgia Dunham Kelchner, Dreams in Old Norse Literature and their Affinities in Folklore, s. 6, Cambridge University Press, Cambridge 1935 / Jesse Russell – Ronald Cohn, Naddodd, kitabın tümü, BoD – Book of Demand, 2012

⁽⁵³⁹⁾: age / age / age / age / age / age / age / age

⁽⁵⁴⁰⁾: İbrahim Sediyani, Adını Arayan Coğrafya, s. 37, Özedönüş Yayınları, İstanbul 2009

⁽⁵⁴¹⁾: William R. Short, Icelanders in the Viking Age – The People of the Sagas, s. 9, McFarland & Company Publishers, Jefferson 2010 / Judith Jesch, The Viking Diaspora, Routledge Publishing, Londra 2015

⁽⁵⁴²⁾: age / age

⁽⁵⁴³⁾: V. Leche – J. F. Nyström – K. Warburg – Th. Westrin, Uggleupplagan, cilt 8, s. 607 – 609, Projekt Runeberg, Linköping 1908 / Andrew Evans, Is Iceland Really Green and Greenland Really Ice?, National Geographic, 30 Haziran 2016

⁽⁵⁴⁴⁾: Alan Warwick Palmer, Northern Shores: A History of the Baltic Sea and its Peoples, s. 21, John Murray Publishing, Londra 2006 / Andrew Jennings – Silke Reeploeg – Angela Watt, Northern Atlantic Islands and the Sea, s. 33 – 52, 63 – 70, 80 – 112, 192 ve 236 – 253, Cambridge Scholars Publishing, Cambridge 2017 / Henry Treece, The Viking Saga, kitabın tümü, A Puffin Books, Londra 1985 / Mika Kristian Ahlfors, Saga of the Red Viking, s. 93, 301 ve 391, BoD – Books on Demand, Helsinki 2012

⁽⁵⁴⁵⁾: Þórgils Fiskimaðr, Nordmand, 11 årh., AI 400 – 1, BI 369 / Þórarinn Stuttfeldr, Islandsk Skjald, 12. årh., AI 489 – 92, BI 461 – 4

⁽⁵⁴⁶⁾: A Short History of Alþingi – The Oldest Parliament in the World, Europa.eu, The European Union, Avrupa Birliği (AB) resmî sitesi, http://europa.eu/youth/is/article/61/4215_en / Heiða Maria Sigurðardóttir – Páll Emil Emilsson, Hvenær var Alþingi Stofnað?, Visindavefur.is, Visindavefurinn, 15 Eylül 2005, https://www.visindavefur.is/svar.php?id=5268 / Charlotte Rose, Parliamentary Top Trumps, BBC, 18 Kasım 2013, http://www.bbc.co.uk/democracylive/24989578 / Sam Meredith, World’s Oldest Parliament Poised for Radical Pirates to Takeover, CNBC, 28 Ekim 2016, https://www.cnbc.com/2016/10/28/worlds-oldest-parliament-poised-for-radical-pirates-to-takeover.html

⁽⁵⁴⁷⁾: İbrahim Sediyani, Avrupa’nın Kayıp Ülkeleri – 2, Sediyani Haber, 6 Ekim 2017

⁽⁵⁴⁸⁾: Florin Curta – Andrew Holt, Great Events in Religion, cilt 1, s. 482 – 486, ABC – CLIO Publishing, Denver & Santa Barbara 2017 / Oddr Snorrason, The Saga of Olaf Tryggvason, Islandíca 52, s. 55 – 99, Cornell University Press, Londra & Ithaca 2003 / Jenny Jochens, Speculum, “Late and Peaceful – Iceland’s Conversion Through Arbitration in 1000”, cilt 74, bölüm 3, s. 621 – 655, Temmuz 1999 / Andrew Buckser – Stephen D. Glazier, The Anthropolgy of Religious Conversion, s. 125, Rowman & Littlefield Publishers, Oxford & Lanham & Boulder & New York & Toronto 2003 / Paul Henri Mallet, Northern Antiquities, s. 109, 186 – 187 ve 256, Londra 1847 / Jón R. Hjálmarsson, Die Geschichte Islands, s. 29 – 30, Iceland Review, Reykjavik 1994

⁽⁵⁴⁹⁾: age / age / age / age / age / age

⁽⁵⁵⁰⁾: İbrahim Sediyani, Adını Arayan Coğrafya, s. 52, Özedönüş Yayınları, İstanbul 2009

⁽⁵⁵¹⁾: age

⁽⁵⁵²⁾: age

⁽⁵⁵³⁾: Earle Rice Jr., The Life and Times of Erik the Red, s. 34 – 39, Mitchell Lane Publishers, Hallandale 2009 / Clements R. Markham, The Lands of Silence, s. 42 – 47, Cambridge University Press, Cambridge 2015

⁽⁵⁵⁴⁾: Thora Martina Herrmann – Thibault Martin, Indigenous Peoples’ Governance of Land and Protected Territories in the Arctic, s. 136, Springer Publishing, Heidelberg & Dordrecht & Londra & New York 2016 / Peter Sawyer, The Oxford Illustrated History of the Vikings, s. 118, Oxford University Press, Oxford & New York 1997

⁽⁵⁵⁵⁾: Bodil Kaalund, The Art of Greenland, s. 9, University of California Press, Berkeley & Londra & Los Angeles 1979 / Simon Adams, History of the World, s. 144, DK Publishing, Münih & Londra & Delhi & New York & Melbourne 2004 / Karl G. Heinze, Baltic Sagas, s. 29, Virtualbookworm Publishing, 2003 / Peoples of the Americas, cilt 6: Grönland ve Jamaika, s. 292, Marshall Cavendish Publishing, Londra & New York & Toronto & Sydney 1999

⁽⁵⁵⁶⁾: Eli Kintisch, Why Did Greenland’s Vikings Disappear?, Science Magazine, 10 Kasım 2016, http://www.sciencemag.org/news/2016/11/why-did-greenland-s-vikings-disappear / Tim Folger, Why Did Greenland’s Vikings Vanish?, Smithsonian Magazine, Mart 2017, https://www.smithsonianmag.com/history/why-greenland-vikings-vanished-180962119/ / Valerie Ross, Climate Change Froze the Vikings Out of Greenland, Say Scientists, Discover Magazine, 31 Mayıs 2011, http://blogs.discovermagazine.com/80beats/2011/05/31/climate-change-froze-the-vikings-out-of-greenland-say-scientists/#.WotvDqjibIV

⁽⁵⁵⁷⁾: Finn Gad, Hovedtræk af Grønlands Historie – I (Tiden indtil 1480), Tidsskriftet Grønland, sayı 13, s. 35 – 38, Charlottenlund 1954, http://www.tidsskriftetgronland.dk/archive/1954-13-Artikel07.pdf#page=4 / Finn Gad, Grønlands Historie – II (1500 – 1782), Tidsskriftet Grønland, sayı 4, s. 156 – 160, Charlottenlund 1954, http://www.tidsskriftetgronland.dk/archive/1954-4-Artikel05.pdf#page=1 / Finn Gad, Grønlands Historie – III (1782 – 1925), Tidsskriftet Grønland, sayı 7, s. 272 – 277, Charlottenlund 1954, http://www.tidsskriftetgronland.dk/archive/1954-7-Artikel05.pdf#page=1 / Finn Gad, Grønlands Historie – IV (1925 – 1954), Tidsskriftet Grønland, sayı 12, s. 461 – 471, Charlottenlund 1954, http://www.tidsskriftetgronland.dk/archive/1954-12-Artikel04.pdf#page=1 / Finn Gad, Grønlands Tilslutning Til Norgesvældet 1261, Tidsskriftet Grønland, sayı 7, s. 252 – 272, Charlottenlund 1964, http://www.tidsskriftetgronland.dk/archive/1964-7-Artikel03.pdf#page=1 / Finn Gad, Kronologien Omkring Det Norrøne Landnam På Grønland, Tidsskriftet Grønland, sayı 3, s. 89 – 96, Charlottenlund 1964, http://www.tidsskriftetgronland.dk/archive/1964-3-Artikel04.pdf#page=1 / ayrıca bkz. Poul Nørlund, Nordpobrombeler i Grønland, Geografisk Tidsskrift, sayı 31, s. 47 – 61, Kopenhag 1928, https://tidsskrift.dk/geografisktidsskrift/article/view/47622/59696

⁽⁵⁵⁸⁾: Erik The Red’s Saga, Where is Vinland?, Canadian Mysteries, 22 Kasım 2016, http://www.canadianmysteries.ca/sites/vinland/whereisvinland/eriktheredsaga/indexen.html

⁽⁵⁵⁹⁾: John Sephton, The Saga of Erik The Red, Icelandic Saga Database, Liverpool 1880, http://sagadb.org/eiriks_saga_rauda.en

⁽⁵⁶⁰⁾: Örnólfur Thorsson, The Sagas of Icelanders, s. 626, Penguin Books, Londra 2001

⁽⁵⁶¹⁾: Aldur Hauksbókar, Fróðskaparrit, sayı 13, s. 114 – 121, Faroe Adaları Üniversitesi Yayınları, Torshavn 1964

⁽⁵⁶²⁾: Reallexikon der Germanischen Altertumskunde, Stefanie Würth, “Flateyjarbók”, cilt 9, s. 171 – 173, Gruyter Verlag, Berlin 1995

⁽⁵⁶³⁾: Nordiska Studier i Filologi och Lingvistik, Festskrift Tillägnad Gösta Holm på 60-Årsdagen den 8 juli 1976, Christian Westergård-Nielsen, “Nogle Bemærkninger til Flatøbogens Historie”, Studentlitterarur AB, Lund 1976

⁽⁵⁶⁴⁾: Anders Winroth, The Conversion of Scandinavia – Vikings, Merchants and Missionaries in the Remaking of Northern Europe, s. 151, Yale University Press, New Haven 2012

⁽⁵⁶⁵⁾: Jón R. Hjálmarsson, History of Iceland – From the Settlement to the Present Day, s. 30, Forlagið Bókabúð, Reykjavik 2012

⁽⁵⁶⁶⁾: Helge Ingstad – Anne Stine Ingstad, The Viking Discovery of America, s. 74, Breakwater Books, St. John’s 2000

⁽⁵⁶⁷⁾: Congressional Record, Proceedings and Debates of the 106th Congress First Session, 17 Kasım – 3 Aralık 1999, cilt 145, bölüm 21, s. 30909, United States Government Printing Office, Washington 1999 / Sverrir Jacobsson, Var Leifur Eiríksson Ekki Grænlendingur sem Átti Rætur að Rekja til Íslands og Noregs?, Visindavefur, Vísindevefurinn, 14 Temmuz 2001 / ayrıca bkz. Encyclopædia Britannica, “Leif Eriksson” maddesi

⁽⁵⁶⁸⁾: Angus Somerville – Andrew R. McDonald, The Viking Age – A Reader, s. 419 – 420, University of Toronto Press, Toronto 2010 / ayrıca bkz. Store Norske Leksikon, “Leiv Eiriksson” maddesi, Oslo 1978

⁽⁵⁶⁹⁾: Niels Lynnerup, The Greenland Norse, s. 12, Meddelelser om Grønland, Man & Society Publishers, Kopenhag 1998 / James Richard Larson, The Eye of Odin, s. 26 – 33 ve 108 – 109, iUniverse Publishing, New York & Lincoln & Şanghay 2003 / Kirsten A. Seaver, The Frozen Echo, s. 61, Stanford University Press, Stanford 1996 / Earle Rice Jr., The Life and Times of Erik the Red, kitabın tümü, Mitchell Lane Publishers, Hallandale 2009 / Timothy Severin, Viking – Odinn’s Child, s. 42, Pan Books, Londra 2005 / Mika Kristian Ahlfors, Saga of the Red Viking, s. 104, BoD – Books on Demand, Helsinki 2012

⁽⁵⁷⁰⁾: Christine Quigley, Skulls and Skeletons, s. 80, McFarland & Company Publishing, Londra & Jefferson 2001 / Kirsten A. Seaver, The Frozen Echo, s. 62, Stanford University Press, Stanford 1996/ Earle Rice Jr., The Life and Times of Erik the Red, kitabın tümü, Mitchell Lane Publishers, Hallandale 2009

⁽⁵⁷¹⁾: İbrahim Sediyani, Adını Arayan Coğrafya, s. 52 – 53, Özedönüş Yayınları, İstanbul 2009

⁽⁵⁷²⁾: age, s. 53

⁽⁵⁷³⁾: age

⁽⁵⁷⁴⁾: Grönlands Historiske Mindesmærker, cilt 1, s. 171, 240 – 244, 297 – 298 ve 425 – 426, Brünnichske Bogtrykkeri, Kopenhag 1838 / Carl Christian Rafn, Antiqvitates Americanæ sive Scriptores Septentrionales Rerum Ante-Columbianarum in America, s. 59, 197 – 198 ve 296, Typis Officinæ Schultzianæ, Hafniæ 1837 / John M. Murrin – Paul E. Johnson – James M. McPherson – Alice Fahs – Gary Gerstle – Emily S. Rosenberg – Norman L. Rosenberg, Liberty, Equality, Power – A History of the American People, s. 6 – 7, Thomson Wadsworth Publishing, Boston 2008 / Felicitas Ivey, Back to the Dream, s. 70 – 79 ve 211 – 226, DSP Publications, Tallahassee 2014

⁽⁵⁷⁵⁾: Kirsten Seaver, The Last Vikings, s. 62 – 63, I. B. Tauris Publishing, Londra & New York 2010

⁽⁵⁷⁶⁾: Oxford English Dictionary, “Skraeling” maddesi,, Oxford University Press, Oxford 1989

⁽⁵⁷⁷⁾: Ernst Håkon Jahr – Ingvild Broch, Language Contact in the Arctic: Northern Pidgins and Contact Languages, s. 233, De Gruyter Publishing, Berlin & New York 1996

⁽⁵⁷⁸⁾: İbrahim Sediyani, Adını Arayan Coğrafya, s. 53, Özedönüş Yayınları, İstanbul 2009

⁽⁵⁷⁹⁾: age

⁽⁵⁸⁰⁾: age, s. 54

⁽⁵⁸¹⁾: Pamela Stern, Historical Dictionary of the Inuit, s. 89, The Scarecrow Press, Lanham 2004

⁽⁵⁸²⁾: William R. Short, Icelanders in the Viking Age – The People of the Sagas, s. 9, McFarland & Company Publishers, Jefferson 2010 / Judith Jesch, The Viking Diaspora, Routledge Publishing, Londra 2015

⁽⁵⁸³⁾: V. Leche – J. F. Nyström – K. Warburg – Th. Westrin, Uggleupplagan, cilt 8, s. 607 – 609, Projekt Runeberg, Linköping 1908 / Andrew Evans, Is Iceland Really Green and Greenland Really Ice?, National Geographic, 30 Haziran 2016

⁽⁵⁸⁴⁾: Mankind (İnsanoğlu), Belgesel, 4. bölüm: “Savaşçılar”, History Channel, 2012

⁽⁵⁸⁵⁾: İbrahim Sediyani, Adını Arayan Coğrafya, s. 54 – 55, Özedönüş Yayınları, İstanbul 2009

⁽⁵⁸⁶⁾: Thomas Haine, What Did the Viking Discoverers of America Know of the North Atlantic Environment?, s. 60 – 65, Weather Publishing, Baltimore 2008 / Iver A. Langmoen, The Norse Discovery of America, Neurosurgery, sayı 57, bölüm 6, s. 1076 – 1087, Aralık 2005

⁽⁵⁸⁷⁾: age / age

⁽⁵⁸⁸⁾: Ole Helmhausen – Helmut Linde, Kanada Osten, s. 228, Baedeker Verlag, Ostfildern 2013 / William B. Hamilton, The Macmillan Book of Canadian Place Names, s. 118 ve 226, Macmillan of Canada Publishing, Toronto 1978

⁽⁵⁸⁹⁾: L’Anse aux Meadows National Historic Site, Whc.Unesco.org, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) resmî sitesi, http://whc.unesco.org/en/list/4

⁽⁵⁹⁰⁾: Lutz D. Schmadel, Dictionary of Minor Planet Names, s. 674, Springer Verlag, Heidelberg & Berlin 2007 / ayrıca bkz. Ralph Maud, The Man Who Discovered America, belgesel film, The National Film Board od Canada, 1981, belegeselin videosunu şu linkten seyredebilirsiniz: http://www.nfb.ca/film/man_discovered_america/

⁽⁵⁹¹⁾: Magnus Magnusson – Hermann Pálsson, The Vinland Sagas, cilt 7, s. 64 – 67 ve cilt 12, s. 102, Penguin Books, Londra 1965 / Keneva Kunz, The Sagas of the Icelanders, “The Vinland Sagas”, s. 666, Viking Penguin, New York 2001 / Steve Sullivan – Stephen Krensky, Who Really Discovered America?, s. 36, Hastingshouse & Daytrips Publishing, Winter Park 1991

⁽⁵⁹²⁾: John Sephton, The Saga of Erik The Red, bölüm 12, Icelandic Saga Database, Liverpool 1880 / ayrıca bkz. Farley Mowat, Westviking – The Ancient Norse in Greenland and North America, Little Brown and Company Publishers, Boston 1965

⁽⁵⁹³⁾: Thorvald Eiriksson (Þorvaldr Eiríksson), Where is Vinland?, Canadian Mysteries, 18 Ekim 2015, http://www.canadianmysteries.ca/sites/vinland/whereisvinland/thorvald/indexen.html

⁽⁵⁹⁴⁾: Johann Jakob Egli, Nomina Geographica, s. 834, Georg Olms Verlag, Leipzig 1893 / Robert Wernick, The Seafarers: The Vikings, s. 176, Time – Like Books, Alexandria 1979 / Jónas Kristjánsson, Falling into Vinland, Acta Archeologica, sayı 83, s. 145 – 177, 2012 / Maurice Isserman, Exploring North America (1800 – 1900), s. 59, Chelsea House Publishers, New Yok 2010

⁽⁵⁹⁵⁾: Heather Pringle, Wikinger in Nordamerika – Die Spur der Schnüre, Spiegel Online, 27 Ekim 2012, http://www.spiegel.de/wissenschaft/mensch/archaeologie-als-die-wikinger-in-amerika-waren-a-863209.html

⁽⁵⁹⁶⁾: Robert Wernick, The Seafarers: The Vikings, s. 176, Time – Like Books, Alexandria 1979

⁽⁵⁹⁷⁾: Kristen A. Seaver, The Frozen Echo – Greenland and the Exploration of North America, s. 28, Stanford University Press, Stanford 1996 / DK – What Happened When in the World, s. 54, Penguin Random House, Londra 2015 / Helge Ingstad – Anne Stine Ingstad, The Viking Discovery of America, s. 17, 28, 31, 44, 62, 83 – 85, 98 – 101, 111, 123, 136, 178 – 179 ve 185 – 186, Breakwater Books, St. John’s 2000 / Desmond Morton, Canada – A Millennium Portrait, s. 13, Edgar Kent Publishers, Ontario 2000

⁽⁵⁹⁸⁾: Robert Wernick, The Seafarers: The Vikings, s. 176, Time – Like Books, Alexandria 1979

⁽⁵⁹⁹⁾: age

⁽⁶⁰⁰⁾: Eric Oxenstierna, The Norsemen, s. 320, New York Graphic Society, New York 1965 / Tim Wallace-Murphy – Marilyn Hopkins, Templars in America, s. 85, Weiser Books, Boston 2004 / Mark Finnan, The Sinclair Saga, s. 32, Formac Publishing Company, Halifax 1999 / William L. Traxel, Footprints of the Welsh Indians – Settlers in North America Before 1492, s. 44 – 45, Algora Publishing, New York 2004 / Bill Lawrence, Fascinating Facts from American History, s. 5, Walch Publishers, Portland 1982 / Ben R. Finney – Eric M. Jones, Interstellar Migration and the Human Experience, s. 191, University of California Press, Berkeley & Londra & Los Angeles 1985

⁽⁶⁰¹⁾: Robert Hodanko, Harmony of the Vinland Voyages, s. 36 ve 94, Vinland Without Hope, Bohemia 2014 / Geraldine Barnes, Viking America – The First Millennium, s. 16, 84 ve 108, Brewer Publishing, Cambridge 2001 / Annette Kolodny, In Search of First Contact – The Vikings of Vinland, the Peoples of the Dawnland and the Anglo-American Anxiety of Discovery, s. 87, Duke University Press, Durham & Londra 2012

⁽⁶⁰²⁾: John M. Murrin – Paul E. Johnson – James M. McPherson – Alice Fahs – Gary Gerstle – Emily S. Rosenberg – Norman L. Rosenberg, Liberty, Equality, Power – A History of the American People, s. 6, Thomson Wadsworth Publishing, Boston 2008

⁽⁶⁰³⁾: Robert Wernick, The Seafarers: The Vikings, s. 176, Time – Like Books, Alexandria 1979 / Heather Pringle, Wikinger in Nordamerika – Die Spur der Schnüre, Spiegel Online, 27 Ekim 2012

⁽⁶⁰⁴⁾: Kristen A. Seaver, The Frozen Echo – Greenland and the Exploration of North America, s. 28, Stanford University Press, Stanford 1996 / DK – What Happened When in the World, s. 54, Penguin Random House, Londra 2015 / Helge Ingstad – Anne Stine Ingstad, The Viking Discovery of America, s. 17, 28, 31, 44, 62, 83 – 85, 98 – 101, 111, 123, 136, 178 – 179 ve 185 – 186, Breakwater Books, St. John’s 2000 / Desmond Morton, Canada – A Millennium Portrait, s. 13, Edgar Kent Publishers, Ontario 2000

⁽⁶⁰⁵⁾: Laurence Marcellus Larsson, Canute the Great (995 – 1035) and the Rise of Danish Imperialism During the Viking Age, s. 17, Putnam Publishing, New York 1912 / Fred N. Brown, Rediscovering Vinland, kitabın tümü, iUniverse Publishing, New York & Bloomington 2009

⁽⁶⁰⁶⁾: Elizabeth Janeway, The Vikings, Random House, New York 1951 / Niran Bahjat Abbas, Thomas Pynchon: Reading from the Margins, s. 122 – 134, Rosemont Publishing, Londra 2003 / Jayme A. Sokolow, The Great Encounter, s. 49, Sharpe Publishing, Armonk & Londra 2003 / Susan Wise Bauer, The Story of the World, cilt 2, s. 83 – 85, Peace Hill Press, Charles City 2003 / William Marder, Indians in the Americas, s. 25, The Book Tree Publishers, San Diego 2005

⁽⁶⁰⁷⁾: Steven L. Danver, Popular Controversies in World History: Investigating History’s Intriguing Questions, s. 2 ve 173, ABC – CLIO Publishing, Oxford & Denver & Santa Barbara 2011

⁽⁶⁰⁸⁾: Fred N. Brown, Rediscovering Vinland, s. 16 – 24, 49 – 50, 114, 128 ve 183 – 185, iUniverse Publishing, New York & Bloomington 2009 / Earle Rice Jr., The Life and Times of Leif Eriksson, s. 35, Mitchell Lane Publishers, Hallandale 2009 / Kirsten A. Seaver, Maps, Myths and Men – The Story of the Vinland Map, s. 2, 10, 37, 41 – 42, 218, 382 – 383 ve 457, Stanford University Press, Stanford 2004

⁽⁶⁰⁹⁾: Robert Hodanko, Harmony of the Vinland Voyages, s. 22, 35, 62 ve 90, Vinland Without Hope, Bohemia 2014 / Barry Cunliffe – Wendy Davies – Colin Renfrew, Archaeology – The Widening Debate, s. 129, Oxford University Press, Oxford 2002 / Fred N. Brown, Rediscovering Vinland, s. 16, 19, 61, 100, 130 ve 183, iUniverse Publishing, New York & Bloomington 2009 / Patrick E. McGovern, Ancient Wine – The Search for the Origins of Viniculture, s. 1, Princeton University Press, Princeton 2003 / George Johnston, Thrand of Gotu – Two Icelandic Sagas from the Flat Island Book, s. 165 ve 173 – 174, The Porcupine’s Quill Publishing, Ontario 2002 / Earle Rice Jr., The Life and Times of Leif Eriksson, s. 35, Mitchell Lane Publishers, Hallandale 2009 / John. C. Hartsock, Seasons of a Finger Lakes Winery, s. 53, Cornell University Press, Londra & Ithaca 2011

⁽⁶¹⁰⁾: Silvio A. Bedini, The Christopher Columbus Encyclopedia, cilt 1, s. 248, 314 ve 689, MacMillan Publishers, Basingstoke 1992 / Earle Rice Jr., The Life and Times of Leif Eriksson, s. 35, Mitchell Lane Publishers, Hallandale 2009

⁽⁶¹¹⁾: William F. McNeil, Visitors to Ancient America, s. 60, McFarland & Company Publishers, Londra & Jefferson 2005 / Will Ferguson, Canadian History for Dummies, 2012

⁽⁶¹²⁾: Elizabeth Janeway, age / Laurence Marcellus Larsson, age / Niran Bahjat Abbas, age / Jayme A. Sokolow, age / Susan Wise Bauer, age / William Marder, age / Steven L. Danver, age / Kirsten A. Seaver, age / Robert Hodanko, age / Barry Cunliffe – Wendy Davies – Colin Renfrew, age / Fred N. Brown, age / Patrick E. McGovern, age / George Johnston, age / Earle Rice Jr., age / John. C. Hartsock, age / Silvio A. Bedini, age / William F. McNeil, age / Will Ferguson, age

⁽⁶¹³⁾: Gelehrte Anzeigen, cilt 8, s. 641 – 642, Verlag der Königlichen Akademie der Wissenschaften, Münih 1839 / ayrıca bkz. Karl Pomeroy Harrington, Medieval Latin, s. 393, The University od Chicago Press, Chicago 1997

⁽⁶¹⁴⁾: Dorset County Museum, Vikings, videoyu şu linkten seyredebilirsiniz: https://dorsetcountymuseum.wordpress.com/tag/vikings/

⁽⁶¹⁵⁾: Lutz D. Schmadel, Dictionary of Minor Planet Names, s. 674, Springer Verlag, Heidelberg & Berlin 2007 / ayrıca bkz. Ralph Maud, The Man Who Discovered America, belgesel film, The National Film Board od Canada, 1981, belegeselin videosunu şu linkten seyredebilirsiniz: http://www.nfb.ca/film/man_discovered_america/

⁽⁶¹⁶⁾: L’Anse aux Meadows National Historic Site, Whc.Unesco.org, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) resmî sitesi, http://whc.unesco.org/en/list/4

⁽⁶¹⁷⁾: Jens Jacob Asmussen Worsaae, De Danskes Kultur i Vikingetiden, Kopenhag 1873

⁽⁶¹⁸⁾: Wladyslaw Duczko, Viking Rus, s. 10 – 11, Brill Publishers, Leiden 2009

⁽⁶¹⁹⁾: Matthias Springer, Reallexikon der Germanischen Altertumskunde, cilt 21, “Normannen – Historische Bedeutung des Wortes”, s. 361 – 365, De Gruyter Verlag, Berlin 2002

⁽⁶²⁰⁾: Martin Kaufhold, Europas Norden im Mittelalter: Die Integration Skandinaviens in das Christliche Europa (9. – 13. Jh.), Darmstadt 2001

⁽⁶²¹⁾: Vikingarna, Utställningskatalog till Florensutställningen, Malmö Museer, Floransa 1989

⁽⁶²²⁾: Peter Sawyer, The Viking Expansion, The Cambridge History of Scandinavia, cilt 1, s. 105, Cambridge 2003

⁽⁶²³⁾:  Gareth Williams – James Graham-Campbell, Kingship, Silver Economy in the Viking Age, “Christianity and Coinage: Monetary and Political Perspectives on Silver Economy in the Viking Age”, s. 177 – 214, Left Coast Press, Walnut Creek 2007

⁽⁶²⁴⁾: Else Roesdahl, The Vikings, s. 296, Penguin Books, Londra 1998

⁽⁶²⁵⁾: Ausgewählte Münzen des Mittelalters von der Völkerwanderungszeit bis zum Hundertjährigen Krieg, s. 154, Fritz Rudolf Künker GmbH & Co. KG Verlag, Osnabrück 2013 / Alastair H. Thomas, Historical Dictionary of Denmark, s. 164, Rowman & Littlefield Publishing, Londra & Lanham & Boulder & New York 2016

     SEDİYANİ SEYAHATNAMESİ

     CİLT 10