Vikingler Selam Durdu Ben Âşık Olunca İskandinavya’ya – 42

Parveke / Paylaş / Share

 

 

 

 

 

29 MAYIS

İSVEÇ – DANİMARKA

     İsveç’teki son günüm bugün.

     Bu iklimi soğuk ama yaşamı sıcak ülkede, üç gün önce geldiğim Batı Götlanda (İsv. Västra Götaland) ilinin merkezi ve aynı zamanda ülkenin 2. büyük şehri Göteborg’u ilk kez bu son günde gezip yaşayabileceğim. Zirâ iki gün önce Norveç’e, dün de Göteborg’un deniz üzerindeki adalarına gidip gezmiştik. Göteborg şehir gezisi, bugün.

     Bugün, üç gündür kendisine misafir olduğum Adıyaman – Besnili Şükrü Duran ağabeyle beraber akşama kadar Göteborg’u gezeceğiz. Saat 16:00’da ise gemiyle İsveç’ten Danimarka’ya yolculuk edeceğim. Gece ise Danimarka’dan arabayla Almanya’ya, eve…

     Sabah uyanır uyanmaz Şükrü abinin arabasıyla şehir merkezine gidiyoruz. Benim arabam zaten üç gündür Göteborg’da bir parkta öylece duruyor ve ben üç gündür hiç araba sürmedim. Frankfurt’tan Rødbyhavn’a, ordan Kopenhag’a, ordan da Göteborg’a nerdeyse 48 saat boyunca direksiyon salladıktan sonra, bu üç günlük “direksiyona elimi sürmemem” iyi geldi bana.

     Kaderimiz biraz “gıcıklığına” yazılmış bizim: Araba sürmeyi pek sevmem fakat çok sürüyorum. Avrupa’nın nerdeyse yarısını gezdim, araba sürerek. Uçaktan çok korkuyorum, yükseklik korkum var, uçak yolculuğunun her dakikası benim için işkence fakat çok uçak yolculuğu yapıyorum. Üç kıtayı gezdim, uçakla. Tren yolculuklarını hele hiç sevmem ama onu da çok yapmak zorunda kaldım. Gemi yolculuklarını çok seviyorum ama, hem de çok. Özellikle uzun gemi yolculuklarını. Saatler değil günler süren gemi yolculuklarına bayılırım. Fakat o da şimdiye dek sadece bir kere nasip oldu, onda da bir devletin deniz ordusunun silahlı ve bombalı saldırısına uğradık. Gemimizi ele geçirdiler, bizi de kelepçeleyip hapse attılar…

     İsveç’in 2. büyük şehri Göteborg’da toplam 25 tiyatro salonu, 21 park, 20 köprü ve 18 müze bulunuyor. Bu güzel şehri gezeceğiz bugün. Bir de Göteborg’da çok güzel insanlar bulunuyor. İşte o güzel insanlardan biriyle, Adıyaman (Kürt. Semsur) ilimizin Besni (Kürt. Beheştî) ilçesinden ve yıllardır Göteborg’da yaşayan Şükrü Duran ile beraber gezeceğiz şehri…

     Şükrü abiyle beraber yaptığımız Göteborg şehir gezisinin ilk durağı, şehir merkezindeki Lorensberg semtinde bulunan Göteborg Sanat Müzesi (İsv. Göteborgs Konstmuseum).

     Sarı renkte bir binası olan sanat müzesinin önünden Götaplatsen adlı yol geçiyor. Müzenin – bu caddede durup karşıdan kendisine bakıldığında – sağ tarafında Konser Evi (İsv. Konserthuset), sol tarafında Şehir Tiyatrosu (İsv. Stadsteatern) bulunuyor.

     Göteborg Sanat Müzesi (İsv. Göteborgs Konstmuseum) binası, şehrin 300. yılını kutlayan ve İskandinav mimarîsindeki anıtsal neo – klasik stili temsil eden İsveçli mimar Sigfrid Ericson (1879 – 1958) tarafından 1923 yılında uluslararası bir sergi için inşâ edildi. Bina, bu şehirdeki binalarda sıkça kullanılmasından dolayı “Göteborg tuğlası” ismi verilen sarı renkte bir tuğladan yapılmıştır.

     İlk başlarda Doğu Hindistan Şirketi (İsv. Östra Indian Företag)’nin şehirdeki merkezi olarak inşâ edilmiş olan bina, 1861 tarihinde müzeye dönüştürülmüştü. Bu cömertliği sebebi ile müzede sürekli bir “Doğu Hindistan Şirketi Sergisi” kurulmuştu. Şehrin en büyük müzesiydi. Göteborg’un kurulmasından önce bölgede hüküm süren Vikingler ve şehrin kurulması ve sonrasında yaşanan dönemler zengin bir koleksiyonla sergilenmekteydi. Müze ayrıca şehrin geliştirilip güzelleştirilmesi amacı ile fikirlerin ve vizyonların sergilendiği bir forum olarak da kullanılmaktaydı.

     Göteborg Müzesi’nin sanat koleksiyonları, diğer çeşitli katkılarla birlikte, bağışlarla da genişletildi. 19. yy sonunda faaliyet gösteren Göteborg Sanat Derneği (İsv. Göteborgs Konstförening), 30 resim verdi örneğin. 1876 yılında sertifikalı alışveriş merkezi bayiî sahibi Bengt Erland Dahlgren (1809 – 76), öldüğünde mirasının 250 bin Kron’luk kısmını müzeye bağışlamıştı. 1902 yılında Göteborglu Yahudî mozaikçi Pontus Fürstenberg (1827 – 1902) ve eşi Göthilda Magnus Fürstenberg (1837 – 1901)’in sanat koleksiyonu da miras olarak müzeye kalmıştı. Sanat tutkunu bir çift olan Pontus – Göthilda Fürstenberg çifti, Kuzey Avrupa ülkelerinden topladıkları ve 1880 – 1890’lara ait sanat eserlerinden oluşan koleksiyonlarını müzeye bağışlamışlardı ve onların bağışladığı eserler, bugün müzenin içinde “Fürstenberg Galerisi” olarak adlandırılmış bölümde sergilenmektedir. 1918 yılında İsveçli armatör Gustaf Werner Lundqvist (1868 – 1943), başka değerli şeylerin yanısıra, 18. yy İsveç sanatına ait çok kıymetli eserleri müzeye bağışladı. 1921 yılında da bunları İsveçli işadamı Gustaf Werner (1859 – 1948)’in yaptığı paha biçilmez bağışlar takip etti.

     Müze koleksiyonlarıyla bağlantılı olarak şehir müzesi için böyle bir bina inşâ edilmesi amacıyla çalışmaların başlaması, 1916 yılına kadar dayanıyor. Bu tarihte, banka müdürü Jonas Henrik Reinhold C:son Kjellberg (1858 – 1942)’in hisselerini müzeye bağışlayacağını duyurmasından sonra, girişim için gerekli finansal kaynak sağlanarak çalışmalara başlanıyor. 1917 – 18 yıllarında Götaplatsen’in ve düşünülen müzenin tasarımı için mimarî yarışmalar düzenleniyor. Yarışmada finale kalan mimarlar Arvid Mattsson Bjerke (1880 – 1952), Ragnar Ossian Swensson (1882 – 1959), Ernst Torsten Torulf (1872 – 1936) ve Sigfrid Ericson (1879 – 1958) olurlar. Ancak proje üzerinde çalışanlar sadece Ernst Torsten Torulf ve Sigfrid Ericson oldular.

     Ana çizimler 1919 yılında yapıldı ve inşaat çalışması 1921’de başladı. 1923 yılında ise binanın inşaatı tamamlanarak müzenin açılışı gerçekleştirildi.

     1930’larda sergi alanını daha da büyütmek ihtiyacı oluştu. Mimar Sigfrid Ericson öncülüğünde 1938 ve 1946 yıllarında olmak üzere müze binası iki defa genişletilip büyütüldü.

     1950 yılında müzenin koleksiyonları; 484 heykel, 1614 yağlıboya resim, 2006 el yazımı çizimi ve 20 milyon İsveç Kronu (SEK) değerinde 20 bin grafikten oluşuyordu. Ziyaretçilerin sayısı yıllık 100 bin kişi idi.

     Üç katlı binanın doğu kısmında, 1966 – 68 yıllarında bugün “Stena Salonu” olarak adlandırılan bir bölüm ve ayrıca yanında restoran, oditoryum ve birkaç farklı tesis daha inşâ edildi.

     1990 yılında İsveçli mimar Lars Arvid Ågren (1921 – 2006), sergi alanlarına ve giriş holündeki iyileştirmelere yönelik öneriler sunan “Mimarî Galeri” bölümünü düzenledi ve burada bir sergi gerçekleştirdi.

     Binanın giriş holü ve zemin katı, bugünkü şekliyle Stena AB şirketi tarafından bağışlanan 7 milyon İsveç Kronu ile 1996 yılında tamamlandı. Bu bölümün içinde resepsiyon, sergi salonu ve bir restoran bulunuyor. Demir ve bronz giriş kapıları, sanatçı Pål Svensson (1950 – halen hayatta) tarafından yapıldı.

     2011 yılında binada bir heykel salonu oluşturuldu ve burada bir heykel sergisi düzenlendi.

     Göteborg Sanat Müzesi, Göteborg Belediyesi’ne aittir ve Higab tarafından yönetilmektedir. Bina 25 Nisan 2017 tarihinde listelenmiştir, yani biz orayı ziyaret etmeden bir ay önce.

     Günümüz itibariyle Avrupa’nın en kapsamlı sanat müzelerinden biri olan Göteborg Sanat Müzesi (İsv. Göteborgs Konstmuseum), 15. yy’dan bugüne uzanan büyük koleksiyonu ile sanatseverlerin ilgi odağı durumunda. Peter Paul Rubens (1577 – 1640), Rembrandt Harmenszoon van Rijn (1606 – 69), Jacob Abraham Camille Pissarro (1830 – 1903), Hilaire Germain Edgar de Gas (1834 – 1917), Paul Cézanne (1839 – 1906), Alfred Arthur Sisley (1839 – 99), François Auguste René Rodin (1840 – 1917), Oscar Claude Monet (1840 – 1926), Pierre Auguste Renoir (1841 – 1919), Henri Julien Félix Rousseau (1844 – 1910), Eugène Henri Paul Gauguin (1848 – 1903), Vincent Willem van Gogh (1853 – 90), Pierre Bonnard (1867 – 1947), Raoul Dufy (1877 – 1953), Joseph Fernand Henri Léger (1881 – 1955), Pablo Diego José Francisco de Paula Juan Nepomuceno María de los Remedios Cipriano de la Santísima Trinidad Ruiz y Picasso (1881 – 1973), Georges Braque (1882 – 1963) ve Mark Zaxároviç Şagál (1887 – 1985) gibi ünlü ressamların eserlerinin sergilendiği bu müzede İskandinavya sanatının önemli örneklerini de görmek mümkün.

     Götaplatsen adlı meydanın tam ortasında, İsveçli ünlü heykeltıraş Carl Milles (1875 – 1955)’in eseri olan Poseidon Çeşmesi bulunuyor. Meydan ilk düzenlendiğinde ortaya bir çeşme yapılmış, 1931 yılında eski Yunan deniz tanrısı Poseidon’un heykeli Carl Milles tarafından hazırlanıp çeşmeye eklenerek meydan tamamlanmıştır. Deniz tanrısı Poseidon, sağ elinde bir balık, sol elinde ise bir balıkçı kayığı tutuyor.

     Viking meraklıları için de oldukça ilginç eserler sunuyor, Göteborg Sanat Müzesi. Zirâ müzenin içinde bir Viking gemisi bile var. Aynı zamanda 18. yy’dan bugüne Göteborg tarihini anlatan eserler bulunuyor. Bununla birlikte, İranlı bir gezgin diplomat tarafından Ortaçağ’da yazılmış anı defterinden notlar yer alıyor.

     Göteborg Sanat Müzesi’nde 15. yy’dan çağdaş sanata varıncaya dek toplam 70 bin eser sergileniyor. Odak noktası Nordik sanattır (İskandinavya sanatı), fakat Avrupa ve Amerika’nın geri kalanından eserler de bulunmakta. Müzede toplam 50 bin grafik, 10 bin çizim ve suluboya, 3 bin resim ve 900 heykel sergilenmekte.

     Göteborg Sanat Müzesi’nin en büyük eksikliği, Türkiye’deki AKP’li belediyelerin yaptırdığı Rabiâ heykellerinin burada sergilenmiyor oluşudur. Rabiâ heykellerinin olmayışı uluslararası sanat çevreleri tarafından eleştirilmekte, “Amariga bırahmiiir, Türgiye’yi kıskaniiir” şeklinde yorumlanmaktadır.

     Göteborg Sanat Müzesi’nin bugüne dek müdürlüğünü yapan isimler şunlar: Carl David af Wirsén (görev süresi 1877 – 78), Berndt Adolf Lindholm (görev süresi 1878 – 1905), Axel Ludvig Romdahl (görev süresi 1906 – 47), Daniel Alfred Westholm (görev süresi 1947 – 69), Karl – Gustaf Hedén (görev süresi 1969 – 82), Björn Fredlund (görev süresi 1982 – 90), Folke Einar Edwards (görev süresi 1990 – 95), ikinci kez Björn Fredlund (ikinci görev süresi 1996 – 2003), Birgitta Flensburg (görev süresi 2004 – 09), Yvonne Birgitta Isabella Nilsson (görev süresi 2009 – 17).

     Binanın önündeki Götaplatsen’dan kompleksin manzarasına bakarken, Çinli bir turist kafilesiyle karşılaşıyoruz. Kendileriyle tanışıp biraz sohbet etmeye çalışıyoruz ama, bu iş biraz zor olacak gibi. Adamlar hiçbir dil bilmiyor:

     – Pratar de Svenska?

     – ?..

     – Snakker de Norsk?

     – ?..

     – Taler de Dansk?

     – ?..

     – Sprechen sie Deutsch?

     – ?..

     – Dou you speak English?

     – ?..

     – Türkçe biliyor musunuz?

     – ?..

     – Wun Kurdî dızanın?

     – ?..

     Laaa oğlım, sizinle nasıl anlaşax? Çince’yi de biz bilmiyoruz. Hayır yani, bilseydik Fırat’ı Oslo’da bırakmazdık. O Çince biliyordu ama şimdi yanımızda değil.

     Birlikte hatırâ fotoğrafı çekiyoruz, Çinli turistlerle. Bu kadarını yapabiliyoruz ancak…

     Burada ayrıca Göteborg Senfoni Orkestrası’na evsahipliği yapan Konser Salonu ve 1925 yılından beri hizmet veren Röhsska Sanat Müzesi yer alıyor. Şehir Tiyatrosu ve Kütüphane de Götaplatsen’ın görkemine katkıda bulunuyor.

     Göteborg Şehir Tiyatrosu (İsv. Göteborgs Stadsteatern), Götaplatsen Meydanı’nda, Göteborg Sanat Müzesi’nin hemen yanında bulunuyor. Açılışı 29 Eylül 1934 tarihinde yapılmıştır.

     Çok müstesnâ bir özelliği var: İsveç’in en eski tiyatrosudur.

     İlk başta, 1910 yılında Göteborg Tiyatro Derneği (İsv. Göteborgs Teaterförening) kuruldu ve bu dernek, şehre böyle bir tiyatro kurulması için Nisan 1912’de belediyeye başvurdu. Şehir Tiyatrosu’nun hikâyesi böyle başladı.

     4 Ekim 1916 tarihinde Willgodt Kullgren (? – ?), Mathilda Axel Ludvig Broström (1838 – 1905), Wilhelm Julius Henriques (1853 – 1931), Gustaf Werner (1859 – 1948), Ernst Otto Krüger (1859 – 1926), Anna Johansson (1860 – 1917), Herman Mannheimer (1867 – 1942), Conrad Martin Pineus (1872 – 1945), Hjalmar Wijk (1877 – 1965) ve Gösta Josef Fraenckel (1885 – 1980) gibi önemli isimlerden oluşan 10 sanatçı, kaleme aldıkları ortak tarihî bir mektupta, şehir tiyatrosunun kurulması için bir kampanya başlatılması çağrısı yaparak mektubu Göteborg Şehir Konseyi’ne sundular. Şehirdeki finans merkezlerinin, bankalar, şirketler ve farklı sanatsever çevrelerin, tiyatro merkezinin yapımı için 1916 – 19 yılları arasında verdikleri krediler ve yaptıkları bağışlar, 1, 6 milyon Kron’u buldu.

     Göteborg Şehir Konseyi, tiyatronun inşâ edilmesi kararını 1917 Sonbaharı’nda aldı ve Aralık 1917’de bunu resmî olarak duyurdu. 1918 yılında da çalışmalar somut olarak başlatıldı.

     1926 yılında mimar Carl Gustaf Bergsten (1879 – 1935), nasıl bir tasarım geliştirilmesi konusunda rejisör ve skenograf Knut Egron Ström (1887 – 1971)’e danıştı. Bu yönde yapılan tartışmalar ve farklı kesimlerden gelen önerilerle, 1930 yılında hem meydanın hem de binanın aynı anda ve birbirini tamamlar biçimde inşâ edilmesi konusunda fikirbirliği oluştu.

     Binanın ilk temel taşı 28 Mayıs 1931 tarihinde atıldı ve inşaat 3 yıl sürdükten sonra, Göteborg Şehir Tiyatrosu’nun yapımı 1934 yılında tamamlandı. Binanın açılışı 29 Eylül 1934 tarihinde, saat 18:30’da yapıldı. Tiyatro binasının açılışı, dünyaca ünlü İngiliz oyun yazarı William Shakespeare (1564 – 1616)’in o akşam sahnelenen “The Tempest” (Fırtına) adlı oyunu ile gerçekleştirildi. Dünyaca hatta Marsça ve Jüpiterce ünlü tarihçi Kadir Mısıroğlu o tarihte henüz bir yaşında bir bebek olduğu için açılış merasimine katılmamış ve Shakespeare’in bu oyununu izleyememiştir.

     Tiyatro binasının maliyeti, 4 milyon 400 bin İsveç Kronu (Türk parasıyla 347 ayakkabı kutusu) tutmuştur.

     Tiyatronun 594 seyirci koltuğu bulunuyor. Bunun 112’si balkon koltuk.

     Hizmet vermeye başladığı 1934 yılından bugüne Göteborg Şehir Tiyatrosu’nun başkanlığını yapan isimler şunlar: Carl Torsten Hammarén (görev süresi 1934 – 50), Stig Olof Torsslow (görev süresi 1950 – 53), Karin Kristina Margareta Carlson Kavli (görev süresi 1953 – 62), Mats Viktor Johansson (görev süresi 1962 – 82), Johan Erik Uno Myggan Ericson (görev süresi 1982 – 83), Folke Einar Edwards (görev süresi 1983 – 85), Birgitta Palme (görev süresi 1985 – 89), Per Anders Lysander (görev süresi 1989 – 92), Ulf Kjell Gür (görev süresi 1992 – 95), Bert Ronny Danielsson (görev süresi 1995 – 97), Stefan Pettersson (görev süresi 1997 – 98), Sture Evert Carlsson (görev süresi 1998), Gunwi Silander (görev süresi 1998 – 2003), Dag Hallberg (görev süresi 2003 – 05), Evan Ronnie Hallgren (görev süresi 2005 – 14), Sture Carlsson (görev süresi Ağustos – Eylül 2014) ve Björn Erik Sandmark (görev süresi Eylül 2014 – halen görevde).

     Göteborg Şehir Tiyatrosu’nda bugüne dek sahneye çıkmış ve tiyatroseverler ile canlı olarak buluşmuş sanatçılardan bazı önemli isimler şunlar: Maria Schildknecht (1881 – 1977), Per Pavels Aaber (1902 – 99), Per Oscar Heinrich Oscarsson (1927 – 2010), Kent Yngve Andersson (1933 – 2005), Dan Holger Sjögren (1934 – 2010), Lars Ingvar Hirdwall (1934 – halen hayatta), Bengt Iwar Wiklander (1939 – halen hayatta), Bodil Marian Rudberg (1944 – halen hayatta), Erik Ola Lindegren (1945 – 2008), Sven Martin Henric Holmberg (1946 – halen hayatta), Rolf Erling Holmgren (1946 – halen hayatta), Eivin Birger Dahlgren (1946 – halen hayatta), Åsa-Lena Maria Hjelm (1947 – halen hayatta), Nils Thomas Nystedt (1948 – halen hayatta), Martha Christel Birgitta Körner (1948 – halen hayatta), Ralph Ingemar Carlsson (1952 – halen hayatta), Maria Hedborg (1949 – halen hayatta), Johan Gry (1962 – halen hayatta) ve Carl Fredrik Magnus Evers (1971 – halen hayatta).

     Götaplatsen’de sanat önderliği yapan isimler ise şunlar: Jasenko Selimović (öncülük süresi 1998 – 2005), Anna Katarina Takanen (öncülük süresi 2006 – 15) ve Nils Pontus Stenshäll (öncülük süresi 2015 – halen görevde).

     Göteborg Sanat Müzesi’nin bir tarafında Göteborg Şehir Tiyatrosu bulunurken, diğer tarafında da Göteborg Konser Evi bulunuyor.

     Göteborg Konser Evi (İsv. Göteborgs Konserthuset), İsveç’in millî orkestrası olan Göteborg Senfoni Orkestrası (İsv. Göteborgssymfonikerna)’na evsahipliği yapıyor ve hem klasik hem popüler müzik konserleri için kullanılıyor. Salon, 1400 seyirci koltuğuna sahip.

     1935 yılında inşâ edilmiş olan Göteborg Konser Evi, 1901 yılında yapılmış olan eski konser salonunun 1928’de çıkan bir yangın sonucu yanıp kül olması üzerine yapıldı.

     Göteborg’daki ilk halk konserleri, 18. yy’ın ortalarında Göteborg Olof Leidner Katedrali’nde gerçekleştirilmiştir. Aynı zaman zarfında İsveçli bilim adamı Jonas Alströmer (1685 – 1761)’in en büyük oğlu olan sanayici ve işadamı Patrick Alströmer (1733 – 1804), Göteborg’un amatör müzisyenlerden oluşan ilk orkestrasını kurdu. Orkestranın şefliğini, Almanya doğumlu bir müzisyen olan Benedictus Schindler (? – ?) yapıyordu.

     Aynı yüzyılın sonunda, Academie de Musique (Müzik Akademisi) kuruldu. Bu müzik grubu, 1770’lerde Göteborg’a yerleşip, pratik yapmak için amatörler toplayan konser ustası La Hay (? – ?) tarafından yönetiliyordu. Grup, konser hayatında artan aktiviteyi teşvik etmek için her yıl birkaç abonelik konser düzenledi. Konserler her biri tamamen farklı amaçlar için düzenlenmiş değişik bina ve adreslerde gerçekleştiriliyordu.

     19. yy’ın başlarında kemancı Theodor Eduard Adolf d’Aubert (1813 – 73), Göteborg’da oda müziği dizileri düzenledi ve şehir halkına müzik keyfi yaşattı. 1809 yılında da Harmoni Cemiyeti (İsv. Harmoniska Sällskapet) kuruldu.

     1850’li ve 1860’lı yıllar boyunca Göteborg’daki müzik hayatında bir canlılık yaşandı. Dünyaca ünlü Çek müzisyen ve bestekârlar Bedřich Smetana (1824 – 84) ve Josef Wolf Čapek (1825 – 1915), 1847 yılında Prag (Çek. Praha)’dan kalkıp Göteborg’a geldiler. Smetana ve Čapek, burada, çoğunluğu kız öğrencilerden oluşan bir müzik okulu açtılar. Ayrıca kemancı d’Aubert ile elele vererek güçlü bir orkestra kurdular. Bu orkestra, 1866 yılına kadar müzikal faaliyetlerini sürdürdü.

     1872 yılında Göteborg Müzik Derneği (İsv. Göteborgs Musikförening) kuruldu. Büyük ölçüde yabancı (İsveçli olmayan) vokalistlerden oluşuyordu. Ancak dernek, ekonomik sebeplerden ötürü kısa süre sonra çalışmalarını sonlandırmak zorunda kalarak kapandı.

     Oda müziği, 1884 yılında Eugen Sundberg (? – ?) tarafından Semt Cemiyeti (İsv. Kvartettsällskap)’nin kurulmasıyla kalıcı bir organizasyon haline geldi.

     1895 yılında Göteborg İşçi Sendikası (İsv. Göteborgs Arbetarinstitut), şehrin etrafında halk konserleri düzenlemeye başladı. İşçilerin bu halk konserleri, şehir halkının gönlünde taht kurmuştu.

     Mimarlığını Nils Einar Eriksson (1899 – 1978)’un yaptığı, iç dekorasyon çizimlerini de Ernst Otto Krüger (1859 – 1926)’in gerçekleştirdiği Göteborg Konser Evi’nin açılışı, 11 Şubat 1905 tarihinde gerçekleştirildi. Açılış merasiminde Filarmoni Cemiyeti (İsv. Filharmoniska Sällskapets) tarafından İsveçli ünlü kemancı Tor Bernhard Wilhelm Aulin (1866 – 1914) öncülüğündeki 55 kişilik büyük bir orkestra Göteborg halkına muhteşem bir müzik ziyafeti çektirdi. Göteborg Konser Evi’ndeki bu tarihî konser esnasında büyük salonda 1722 kişi, 100 numaralı salonda da 1022 kişi oturuyordu.

     Ormanda bulunan bu Konser Evi, o tarihlerde İsveç’in en büyük müzik mekânıydı ve aynı anda 1294 kişiyi ağırlayabiliyordu. İlk yıllarında İskandinavya’nın dört ülkesinden dört bestekâr, Göteborg Konser Evi’ndeki konserlere öncülük ve maestroluk yaptılar. Bunlar; İsveçli Carl Wilhelm Eugen Stenhammar (1871 – 1927), Danimarkalı Carl August Nielsen (1865 – 1931), Norveçli Christian August Sinding (1856 – 1941) ve Finlandiyalı Jean Julius Christian Sibelius (1865 – 1957) idiler.

     1905 yılında kurulan Göteborg Konser Evi’nin 10. yaşını kutladığı 1915 yılında, bu “özel yıl”da bu müzik mekânında toplam 906 konser, 105 toplantı ve konferans, 78 diğer kültürel etkinlikler düzenlendi. Bütün bu organizasyonlara iştirak eden toplam ziyaretçi sayısı ise 1 milyonu rahat aşmıştı. Bedava kömür ve makarna dağıtmadıkları halde bu etkinliklere bu kadar çok insanın katılması, Göteborg halkının müziğe ve sanata olan ilgisini gösteriyor.

     13 Ocak 1928 tarihinde binada korkunç bir yangın çıktı. Saat 12:00’da başlayan yangın, saat 15:30’da ancak söndürebilmişti. Kış mevsimi olduğu için, sorunlu bir ısıtma sisteminden kaynaklanan bu yangın, binaya büyük zararlar verdi ancak takip eden haftalar ve aylar içinde tekrar restore edildi.

     1300 seyirci koltuklu Göteborg Konser Evi’nin en ilginç özelliği, dış mimarîsinin geleneksel, iç mimarîsinin ise modernist bir tarzda olmasıdır.

     Şükrü abi ile beraber Göteborg şehrini gezmeye devam ediyoruz…

     İsveçliler müzik ve sanata olan ilgilerini ve bu alanda nasıl ölümsüz yapıtlar ortaya koyduklarını böyle gözümüzün içine sokarcasına bize gösterince, benle Şükrü abi de onlara karşı ezik duruma düşmemek için, bizim de müzik ve sanata olan ilgimizi ve bu alanda nasıl ölümsüz yapıtlar ortaya koyduğumuzu İsveçliler’in gözüne sokmak için yolda yürürken sesli sesli türkü söyleyerek yürüyoruz:

     – Lê lê lê Sakine,
     Niye düştün tütüne?
     Gel beraber kaçalım,
     Adıyaman êline…
 
     Ne yani, onların bize nispet yaparcasına attıkları bu forsa karşı boynumuzu mu bükelim? Onların müziği ve sanatı var da, bizim yok mu?
 
     Madem onlar kendi müzik ve sanatlarını bize pazarlıyor, biz de kendi müzik ve sanatımızı onların gözüne sokalım. Bizim elimiz armut mu topluyor?
 
     Türküyü ben başlatıyorum:
 
     – Lê lê lê Sakine,
     Niye düştün tütüne?
 
     Şükrü abi devam ediyor:
 
     – Gel beraber kaçalım,
     Adıyaman êline…
 
     Sonra Şükrü abi başlatıyor:
 
     – Lê lê lê Sakine,
     Niye düştün tütüne?
 
     Ben tamamlıyorum:
 
     – Gel beraber kaçalım,
     Adıyaman êline…
 
     İsveçliler bize bakıyorlar…
 
     Baksınlar. Baksınlar da, müzik ve sanat nasıl olurmuş, görsünler!
 
     Götaplatsen adlı caddeden yürüyerek Berzeliigatan adlı caddeye geldiğimizde, karşımıza yine Göteborg’un simgesel binalarından biri çıkıyor: Göteborg Şehir Kütüphanesi (İsv. Stadsbiblioteket Göteborg).
 
     Sarı renkte devâsâ bir binası olan Göteborg Şehir Kütüphanesi, şehrin en popüler kültür kurumu ve yıllık 1 milyonun üzerinde ziyaretçiyi ağırlıyor. Kütüphanede toplam 227 bin kitap, broşür ve dergi bulunuyor.
 
     Göteborg’daki şehir kütüphanesi aslında 30 Aralık 1861 tarihinde açılmıştır ancak bugünkü binasının açılışı 2 Nisan 1967 tarihindedir. Şimdiki bu sarı tuğlalı kütüphane, 1967 yılında çocuk edebiyatçısı, güftekâr ve senarist Astrid Anna Emilia Lindgren Ericsson (1907 – 2002) öncülüğünde açılmıştır. Binanın mimarî çizimlerini, 1952 yılında bu şehirde kurulmuş olan Lund & Valentin adlı mimarlık şirketi yapmıştır.
 
     Göteborg’da tarihteki ilk kütüphane, 30 Aralık 1861 tarihinde dekan Peter Wieselgren Jonasson (1800 – 77) tarafından açıldı. İsmi, Göteborg Şehri Halk Kütüphanesi (İsv. Göteborgs Stads FolkBibliothek) idi. Dickson Vakfı (İsv. Dicksonska Stiftelsens) tarafından Haga semtinde, Östergata – 5 adresinde bir apartmanda kurulan bu ilk kütüphanenin ilk müdürü, kurulduktan dörtbuçuk ay sonra, 15 Mayıs 1862’de bu göreve seçilen değirmen sahibi işadamı ve sözkonusu vakfın da başkanı olan James Jameson Dickson (1815 – 85) oldu.
 
     Bu ilk kütüphanede 1138 kitap vardı. Kütüphanede, biri “kitap ödünç alma” biri de “kitap okuma” olmak üzere iki ayrı bölüm vardı. Dickson Vakfı’nın başkanı ve kütüphanenin de kurucusu Dickson öldüğünde, 14 Temmuz 1885, kütüphanedeki kitap sayısı 3 bine ulaşmıştı.
 
     Yıllar içinde gerek kütüphanedeki kitap sayısı gerekse kütüphanenin ziyaretçi sayısı artınca, Haga semtinde, Östergata – 5 adresinde bulunan bina yetersiz gelmeye başladı. Bunun üzerine kütüphane, 1897 tarihinde Södra Allégatan – 4 (Güney Allégatan – 4) adresinde yeni inşâ edilen bir binaya taşındı (şimdiki Allégatan).
 
     Göteborg Şehir Kütüphanesi (İsv. Stadsbiblioteket Göteborg) ise 1900 yılında Hageplan’da açıldı. 1926 yılında ise yeni inşâ edilen başka bir binaya taşındı. 1953 sonunda da Näckros Barajı (İsv. Näckrosdammen) yakınlarında yeni yapılan bir binaya geçti. 1954 – 67 yılları arasında şehir kütüphanesi olarak kullanılan bu bina, eski hukuk mâhkemesinin yakınındaki Göteborg Üniversitesi’nin kütüphanesinin yakınında bulunuyordu.
 
     Göteborg Şehir Kütüphanesi’nin şimdiki binasına taşınması ve açılışının yapılması ise, 2 Nisan 1967 tarihindedir. Şimdiki bu sarı tuğlalı kütüphane, çocuk edebiyatçısı, güftekâr ve senarist Astrid Lindgren öncülüğünde açıldı. Binanın mimarî çizimlerini ise Lund & Valentin adlı mimarlık şirketi yaptı.
 
     1990’larda Göteborg Şehir Kütüphanesi’nde yaklaşık 450 bin kitap bulunuyordu. 2012’nin sonuna gelindiğinde ise kütüphanedeki kitap sayısı 305 bine düşmüştü.
 
     27 Ekim 2010 tarihinde belediye meclisi, Göteborg Şehir Kütüphanesi’nin yenilenmesi ve genişletilmesi kararı aldı. Bu iş için ayrılan bütçe, 240 milyon İsveç Kronu (Türk parasıyla 6379 ayakkabı kutusu) idi. Yeniden inşâ işini Erséus Arkitekter AB adlı mimarlık şirketi gerçekleştirdi. İmâr-ı cedid çalışmaları 2012 İlkbaharı’nda başladı ve yakın zamanda yenilenen kütüphane, Nisan 2014’te modern biçimiyle yeniden hizmete açıldı.
 
     Nisan 2014’te kütüphane yeniden açıldığında içinde toplam 280 bin kitap bulunuyordu.
 
     Günümüz itibariyle Göteborg Şehir Kütüphanesi’nde 227 bin kitap bulunuyor. Göteborg’daki tüm kütüphanelerde bulunan toplam kitap sayısı ise 945 bin. Bu ise, başkent Stockholm’daki kütüphanelerden (600 bin kitap) ve Malmö’deki kütüphanelerden (520 bin kitap) çok daha fazla kitap demek.
 
     Göteborg’daki tüm kütüphanelerde toplam 945 bin kitap bulunuyor ama bunların arasında benim bir tane bile kitabım yok!
 
     “Kürt yazar”ım ya, ayrımcılık yapıyorlar.
 
sediyani@gmail.com
 
     SEDİYANİ SEYAHATNAMESİ
 
     CİLT 10
 
FOTOĞRAFLAR:
 
 
İsveç’in 2. büyük şehri Göteborg’da toplam 25 tiyatro salonu, 21 park, 20 köprü ve 18 müze bulunuyor. Bu güzel şehri gezeceğiz bugün. (İSVEÇ)
 
 
Göteborg Sanat Müzesi (İsv. Göteborgs Konstmuseum) binası, şehrin 300. yılını kutlayan ve İskandinav mimarîsindeki anıtsal neo – klasik stili temsil eden İsveçli mimar Sigfrid Ericson (1879 – 1958) tarafından 1923 yılında uluslararası bir sergi için inşâ edildi. Bina, bu şehirdeki binalarda sıkça kullanılmasından dolayı “Göteborg tuğlası” ismi verilen sarı renkte bir tuğladan yapılmıştır. (İSVEÇ)
 
 
Sarı renkte bir binası olan sanat müzesinin önünden Götaplatsen adlı yol geçiyor. (İSVEÇ)
 
 
Burada ayrıca Göteborg Senfoni Orkestrası’na evsahipliği yapan Konser Salonu ve 1925 yılından beri hizmet veren Röhsska Sanat Müzesi yer alıyor. Şehir Tiyatrosu ve Kütüphane de Götaplatsen’ın görkemine katkıda bulunuyor. (İSVEÇ)
 
 
Göteborg’un kurulmasından önce bölgede hüküm süren Vikingler ve şehrin kurulması ve sonrasında yaşanan dönemler zengin bir koleksiyonla sergilenmekteydi. Müze ayrıca şehrin geliştirilip güzelleştirilmesi amacı ile fikirlerin ve vizyonların sergilendiği bir forum olarak da kullanılmaktaydı. (İSVEÇ)
 
 
Götaplatsen adlı meydanın tam ortasında, İsveçli ünlü heykeltıraş Carl Milles (1875 – 1955)’in eseri olan Poseidon Çeşmesi bulunuyor. Meydan ilk düzenlendiğinde ortaya bir çeşme yapılmış, 1931 yılında eski Yunan deniz tanrısı Poseidon’un heykeli Carl Milles tarafından hazırlanıp çeşmeye eklenerek meydan tamamlanmıştır. Deniz tanrısı Poseidon, sağ elinde bir balık, sol elinde ise bir balıkçı kayığı tutuyor. (İSVEÇ)
 
 
Binanın önündeki Götaplatsen’dan kompleksin manzarasına bakarken, Çinli bir turist kafilesiyle karşılaşıyoruz. Birlikte hatırâ fotoğrafı çekiyoruz, Çinli turistlerle. (İSVEÇ)
 
 
Göteborg Sanat Müzesi, Göteborg Belediyesi’ne aittir ve Higab tarafından yönetilmektedir. Bina 25 Nisan 2017 tarihinde listelenmiştir, yani biz orayı ziyaret etmeden bir ay önce. (İSVEÇ)
 
 
Viking meraklıları için de oldukça ilginç eserler sunuyor, Göteborg Sanat Müzesi. Zirâ müzenin içinde bir Viking gemisi bile var. Aynı zamanda 18. yy’dan bugüne Göteborg tarihini anlatan eserler bulunuyor. Bununla birlikte, İranlı bir gezgin diplomat tarafından Ortaçağ’da yazılmış anı defterinden notlar yer alıyor. (İSVEÇ)
 
 
Göteborg Sanat Müzesi’nde 15. yy’dan çağdaş sanata varıncaya dek toplam 70 bin eser sergileniyor. Odak noktası Nordik sanattır (İskandinavya sanatı), fakat Avrupa ve Amerika’nın geri kalanından eserler de bulunmakta. Müzede toplam 50 bin grafik, 10 bin çizim ve suluboya, 3 bin resim ve 900 heykel sergilenmekte. (İSVEÇ)
 
 
Göteborg Sanat Müzesi’nin en büyük eksikliği, Türkiye’deki AKP’li belediyelerin yaptırdığı Rabiâ heykellerinin burada sergilenmiyor oluşudur. Rabiâ heykellerinin olmayışı uluslararası sanat çevreleri tarafından eleştirilmekte, “Amariga bırahmiiir, Türgiye’yi kıskaniiir” şeklinde yorumlanmaktadır. (İSVEÇ)
 
 
Göteborg Şehir Tiyatrosu (İsv. Göteborgs Stadsteatern), Götaplatsen Meydanı’nda, Göteborg Sanat Müzesi’nin hemen yanında bulunuyor. Açılışı 29 Eylül 1934 tarihinde yapılmıştır.
 
Çok müstesnâ bir özelliği var: İsveç’in en eski tiyatrosudur. (İSVEÇ)
 
 
Tiyatro binasının maliyeti, 4 milyon 400 bin İsveç Kronu (Türk parasıyla 347 ayakkabı kutusu) tutmuştur.
 
Tiyatronun 594 seyirci koltuğu bulunuyor. Bunun 112’si balkon koltuk. (İSVEÇ)
 
 
Göteborg Konser Evi (İsv. Göteborgs Konserthuset), İsveç’in millî orkestrası olan Göteborg Senfoni Orkestrası (İsv. Göteborgssymfonikerna)’na evsahipliği yapıyor ve hem klasik hem popüler müzik konserleri için kullanılıyor. Salon, 1400 seyirci koltuğuna sahip. (İSVEÇ)
 
 
Sarı renkte devâsâ bir binası olan Göteborg Şehir Kütüphanesi, şehrin en popüler kültür kurumu ve yıllık 1 milyonun üzerinde ziyaretçiyi ağırlıyor. Kütüphanede toplam 227 bin kitap, broşür ve dergi bulunuyor.
 
Göteborg’daki şehir kütüphanesi aslında 30 Aralık 1861 tarihinde açılmıştır ancak bugünkü binasının açılışı 2 Nisan 1967 tarihindedir. Şimdiki bu sarı tuğlalı kütüphane, 1967 yılında çocuk edebiyatçısı, güftekâr ve senarist Astrid Anna Emilia Lindgren Ericsson (1907 – 2002) öncülüğünde açılmıştır. Binanın mimarî çizimlerini, 1952 yılında bu şehirde kurulmuş olan Lund & Valentin adlı mimarlık şirketi yapmıştır. (İSVEÇ)
 
 
Günümüz itibariyle Göteborg Şehir Kütüphanesi’nde 227 bin kitap bulunuyor. Göteborg’daki tüm kütüphanelerde bulunan toplam kitap sayısı ise 945 bin. Bu ise, başkent Stockholm’daki kütüphanelerden (600 bin kitap) ve Malmö’deki kütüphanelerden (520 bin kitap) çok daha fazla kitap demek. (İSVEÇ)
 
 
Göteborg hatırâsı, 29 Mayıs 2017
 

Parveke / Paylaş / Share

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir