İskandinavya’nın iklimi soğuk ama yaşamı sıcak ülkesi İsveç’in en büyük 2. şehri ve Batı Götlanda (İsv. Västra Götaland) ilinin merkezi olan Göteborg şehrini gezmeye devam ediyoruz…
Yıllardır bu güzel şehirde yaşayan, Adıyaman (Kürt. Semsur) ilimizin Besni (Kürt. Beheştî) ilçesinden ve üç gündür kendisine misafir olduğum Şükrü Duran ile beraber geziyoruz şehri…
Göteborg şehrinin içinden akan ve şehre o kartpostallık güzelliğini kazandıran Göta Älv (Göta Nehri) kıyısındaki Nordstaden (Kuzey Şehri) semtinin Lilla Bommen (Küçük Ağaç) adlı liman kesiminde güzel vakit geçirdikten sonra, park halindeki arabamıza binip devam ediyoruz şehir turumuza…
Nils Ericsonsgatan (Nils Ericson Caddesi) adlı cadde üzerinde başlayan yolculuğumuz, Göteborg Centralstation (Göteborg Merkez Tren İstasyonu)’a paralel uzanan Burggrevegatan (Şato Sayılar Caddesi) adlı yol üzerinde devam ediyor. Ordan direksiyonu sağa kırarak, İskandivanya Viking Baştanrısı Odin’in ismini taşıyan Odinsgatan adlı caddeye, ordan da Palmiye Evi (İsv. Palmhuset)’nin bulunduğu noktada, şehrin futbol stadının adını taşıyan Ullevigatan adlı caddeye çıkıyoruz.
Göteborg şehrinin futbol takımı olan, İsveç’in en köklü ve güçlü futbol kulüplerinden IFK Göteborg’un maçlarını oynadığı Ullevi Stadyumu (İsv. Ullevi Stadion), işte bu cadde üzerinde seyrederken yolumuzun sağ tarafında.
Ullevi Futbol Stadı, Heden, Gårda ve Stampen mahallelerinin tam ortasına düşüyor.
Stadın önünde aracımızı park edip, çıkıyoruz dışarı…
Göteborg’u siz sevgili kardeşlerimle birlikte gezip şiirden, edebiyattan, müzikten, heykelden, resimden, tiyatrodan, operadan bu kadar bahsetmişken, futbol sohbeti yapmadan geçmek olmaz.
Şükrü abi benim stadın önünde fotoğraflarımı çekedursun, biz biraz Göteborg futbolunu konuşalım…
Eski adı Nya Ullevi (Yeni Ullevi) Stadı olan Ullevi Stadı, sadece İsveç’in değil, tüm İskandinavya’nın en büyük stadyumu. 100 m uzunluğunda ve 68 m genişliğinde olan bu futbol stadı, 43 bin 200 seyirci kapasiteli. Müzik konserlerinde bu sayı 70 bini buluyor.
Stad, futbol maçları, atletizm oyunları ve müzik konserleri için kullanılıyor.
Stadın hikâyesi, 1958 yılında İsveç’in evsahipliği yaptığı 6. FIFA Dünya Futbol Şampiyonası ile başlıyor. İsveç’te düzenlenen ve Brezilya’nın kazandığı bu Dünya Kupası ile.
1930 tarihinden beri her dört yılda bir düzenlenen (sadece II. Dünya Savaşı nedeniyle 1942 ve 1946’da düzenlenmedi) ve bu yıl 6.’sı 1958 yılında İsveç’te organize edilen FIFA Dünya Kupası nedeniyle, İsveç’te, başta ülkenin ikinci büyük şehri Göteborg’da olmak üzere, yeni stadlar inşâ edilmesi ihtiyacı hasıl olmuştu.
Göteborg Şehir Konseyi (İsv. Göteborgs Stadsfullmäktige), 17 Kasım 1955 tarihinde 16 oya karşı 36 oyla aldığı bir kararla, üç yıl sonra düzenlenecek Dünya Kupası için Göteborg şehrinde büyük bir futbol stadı inşâ edilmesi projesi başlattı ve bunun finansmanı için 1, 5 milyon İsveç Kronu (SEK) ayrılması teklifini gündemine aldı. Bu düşünce, 14 Haziran 1956 tarihinde Şehir Konseyi’nde 12 oya karşı 38 oyla kabul edildi. Ayrıca daha önce düşünülen 1, 5 milyon SEK’lik bütçeye 1, 8 milyon SEK daha ekleyerek. Toplam kaynak, 3, 3 milyon SEK.
Stadın yapım projesi, İsveçli mimarlar Fritz Jaenecke (1903 – 78) ve Sten Samuelson (1926 – 2002)’e ait olan ve onların adını taşıyan, merkezi ise Almanya’nın Berlin şehrinde bulunan Jaenecke & Samuelson adlı mimarlık şirketine verilir.
Futbol stadına verilen isim, “Ullevi”, stadın hikâyesindeki en ilginç detaydır: Stada verilen isim olan “Ullevi”, İsveççe’de “Ull Tapınağı” demek. Ull ise, eski İskandinav Viking dînindeki “Oyun ve Eğlence Tanrısı”dır. Bundan dolayı stada “Nya Ullevi” isminin verilmesi uygun görüldü. Yani, “Oyun Tanrısı Ull’un Yeni Tapınağı”.
Eh, İskandinavya topraklarındaki, hele hele Göteborg gibi bir yerdeki oyun ve eğlence stadyumuna bundan daha “ilginç” bir isim olamazdı herhalde…
Bizde böyle bir olay yaşansa, yani farz-ı mahal ve tarz-ı OHAL, Ankara’daki bir futbol stadına “Tengri’nin Yeni Tapınağı” ismi verilse ya da Tahran’daki bir futbol stadına “Ahura Mazda’nın Yeni Tapınağı” ismi verilse yer yerinden oynar, kıyamet kopar, hatta belkim de galiba Dînler Savaşı çıkar ve Ortadoğu’da kan gövdeyi götürür, velâkin İskandinavya’daki şeyler böyle şeyleri pek şey yapmıyorlar.
Stadın inşaatına Mayıs 1957’de başlandı ve bir yıl içinde tamamlanarak Dünya Kupası’na yetiştirildi. 29 Mayıs 1958 tarihinde stadın açılışı yapıldı. O gün saat 17:00’de stadın kapıları seyircilere açılmıştı. Stadın açılışı, saat 18:15’te kendisi eski bir millî atlet olan İsveç Spor Konfederasyonu (İsv. Riksidrottsförbundets) Başkan Vekili Bo Daniel Ekelund (1894 – 1983) tarafından gerçekleştirildi. Yarım saat sonra ise “açılış maçı” başladı. Açılışta stadda oynanan futbol maçı, İsveç millî takımı ile Göteborg karması arasında oynanan ve 2 – 2 biten futbol maçıdır. Maçı tribünlerde 49 bin 493 seyirci izlemişti.
… ve 1958 Dünya Kupası.
1930 tarihinden beri her dört yılda bir düzenlenen (sadece II. Dünya Savaşı nedeniyle 1942 ve 1946’da düzenlenmedi) FIFA Dünya Futbol Şampiyonası, 1930 yılında Uruguay’da (Şampiyon Uruguay), 1934 yılında İtalya’da (Şampiyon İtalya), 1938 yılında Fransa’da (Şampiyon İtalya), 1950 yılında Brezilya’da (Şampiyon Uruguay) ve 1954 yılında İsviçre’de (Şampiyon Batı Almanya) düzenlendikten sonra, 6.’sı da 1958 yılında İsveç’te (Şampiyon Brezilya) organize edildi.
İsveç’te düzenlenen 1958 Dünya Kupası, birçok açıdan tarihî önemdedir ve içinde pekçok “ilk”leri barındırır:
– Dünya Kupası’nı bugüne dek en fazla (5 kez) kazanmış olan Brezilya’nın kazandığı ilk Dünya Kupası’dır.
– Bu tarihe dek oynanan tüm Dünya Kupaları’nda, bir Latin Amerika ülkesinde düzenlenen Dünya Kupası’nı bir Latin Amerika ülkesi kazanırken, bir Avrupa ülkesinde düzenlenen Dünya Kupası’nı da bir Avrupa ülkesi kazanmıştı. Hep böyle olmuştu. Fakat ilk kez 1958 Dünya Kupası’nda bu “gelenek” bozuldu. İlk kez bir Avrupa ülkesinde (İsveç) düzenlenen Dünya Kupası’nı bir Latin Amerika ülkesi (Brezilya) kazandı. (NOT: Bir Latin Amerika ülkesinde düzenlenen Dünya Kupası’nı bir Avrupa ülkesinin kazanması ise, ancak son Dünya Kupası’nda gerçekleşmiştir. Brezilya’da düzenlenen 2014 Dünya Kupası’nı Almanya’nın kazanması. Üstelik Almanya, yarıfinalde evsahibi Brezilya’yı 7 – 1 gibi tarihî bir skorla hezimete uğratmıştı.)
– 1958 Dünya Kupası, dünya futbol tarihinin gelmiş geçmiş en büyük futbolcusu kabul edilen Pelé lakaplı Brezilyalı Edson Arantes do Nascimento (1940 – halen hayatta)’nun ilk kez sahne aldığı ve henüz 17 yaşında bir genç olmasına rağmen oynadığı mükemmel futbolla “kupanın yıldızı” olduğu turnuvadır.
– 16 takımla oynanan 1958 Dünya Kupası’na hiçbir Asya ülkesi ve hiçbir Afrika ülkesi iştirak etmemiştir. Turnuva, 12 Avrupa ülkesi ve 4 Amerika ülkesi arasında oynanmıştır. 8 – 29 Haziran 1958 günleri arasında organize edilen 6. FIFA Dünya Futbol Şampiyonası’nda mücadele eden ülkeler şunlardır: İsveç (evsahibi), Sovyetler Birliği (SSCB), Yugoslavya, Macaristan, Çekoslovakya, Avusturya, Almanya, Fransa, İngiltere, İskoçya, Galler, Kuzey İrlanda, Meksika, Paraguay, Arjantin ve Brezilya (şampiyon).
Ancak bütün bunlar bizi bu yazıda ilgilendirmemektedir. Bu yazıda bizi, İsveç’te düzenlenen 1958 Dünya Kupası’nda şu anda siz sevgili okurlarımızla gezdiğimiz Göteborg şehrinde ve şu anda önünde bulunduğumuz Ullevi Stadı’nda oynanan maçlar ilgilendirmektedir.
16 takımla oynanan 1958 Dünya Kupası’nda İlk Tur, “grup maçları” esasına göre oynanıyordu ve 4 takımlı 4’er grup oluşturulmuştu. SSCB, Avusturya, İngiltere ve Brezilya’nın oluşturduğu 4. Grup’ta, maçların oynandığı şehirler arasında, siz sevgili okurlarımızla birlikte şu anda gezdiğimiz Göteborg ile sizlerle dün gezdiğimiz Uddevalla da vardı.
Grubun ilk maçları, 8 Haziran 1958 günü akşam saat 19:00’da başladı. Uddevalla şehrindeki Rimnersvallen Stadı’nda oynanan Brezilya – Avusturya maçını Brezilya 3 – 0 kazanırken, Göteborg şehrinde, şu anda önünde bulunduğumuz Ullevi Stadı’nda 49 bin 348 seyirci önünde oynanan SSCB – İngiltere maçı da 2 – 2 berabere bitti. Maçta, Macaristan Federasyonu’ndan Zsolt Itsván (1921 – 91) düdük çalmıştı.
Henüz yeni inşâ edilmiş olan (yukarıda tarihini aktarmıştık) Ullevi Stadı’nda oynanan hem “ilk resmî maç” hem de “ilk Dünya Kupası maçı” olan bu tarihî maça takımlar şu kadrolarıyla çıkmışlardı:
SSCB: Lev İvanoviç Yaşin – Vladimir Kessarew, İorij Nikolaeviç Vojnov, Konstantin Krişevski, Viktor Grigorıeviç Çarëw – Boris Kuznetsow, Valentin Kozımiç İvanow, Nikita Pavloviç Simonyan (kaptan) – Sergej Sergeeviç Salınikow, Anatolij Mihaijloviç İlıin, Alexander İvanow.
İNGİLTERE: Colin Agnew McDonald – Donald Howe, Thomas Banks, Harold Edwin Clamp, William Ambrose Billy Wright (kaptan) – William John Bill Slater, Bryan Douglas, Robert William Bobby Robson – Derek Tennyson Kevan, John Norman Haynes, Thomas Finney.
Maçta SSCB’nin gollerini 13. dakikada takım kaptanı Nikita Simonyan ve 55. dakikada Alexander İvanow atarken, İngiltere’nin gollerini 66. dakikada Derek Kevan ve 85. dakikada penaltıdan Thomas Finney kaydettiler. Böylece SSCB 2 – 0 öne geçtiği maçta bu üstünlüğünü koruyamadı ve karşılaşma 2 – 2 berabere sona erdi.
Göteborg’da oynanan bir sonraki grup maçı da üç gün sonra, 11 Haziran 1958 günü saat 19:00’da başlayan İngiltere – Brezilya maçıdır. Ullevi Stadı’nda Alman hakem Albert Dusch (1912 – 2002)’un yönettiği ve tribünlerde 40 bin 895 biletli seyircinin izlediği maç, başladığı gibi golsüz (0 – 0) bitti.
Göteborg’daki Ullevi Stadı’ndan oynanan bu ikinci Dünya Kupası maçında, takımlar şu kadrolarıyla sahada boy göstermişlerdi:
İNGİLTERE: Colin Agnew McDonald – Donald Howe, Thomas Banks, Harold Edwin Clamp, William Ambrose Billy Wright (kaptan) – William John Bill Slater, Bryan Douglas, Robert William Bobby Robson – Derek Tennyson Kevan, John Norman Haynes, Alan A’Court.
BREZİLYA: Gylmar dos Santos Neves – Nilton De Sordi, Hilderaldo Luiz Bellini (kaptan), Orlando Peçanha de Carvalho, Nílton Reis dos Santos – Dino Sani, Didi lakaplı Valdir Pereira, Joel, Mazzola lakaplı José João Altafini – Vavá lakaplı Edvaldo Izídio Neto, Mário Jorge Lobo Zagallo.
Göteborg’da oynanan bir sonraki grup maçı da dört gün sonra, 15 Haziran 1958 günü saat 19:00’da başlayan SSCB – Brezilya maçıdır. Ullevi Stadı’nda Fransız hakem Maurice Alexandre Guigue (1912 – 2011)’nun düdük çaldığı maçı Brezilya 2 – 0 kazandı. Maçın gollerini, 50 bin 928 seyirci önünde 2. ve 65. dakikalarda dünya çapındaki büyük yıldız Vavá kaydetti.
Bu maç, dünya futbol tarihinin gelmiş geçmiş en büyük futbolcusu kabul edilen Pelé lakaplı Edson Arantes do Nascimento’nun ilk kez bir Dünya Kupası maçında forma giydiği ve tribünleri coşturduğu maçtır. Pelé o tarihte henüz 17 yaşındadır.
Göteborg’daki Ullevi Stadı’ndan oynanan bu üçüncü Dünya Kupası maçında, takımlar şu kadrolarıyla sahada ter dökmüşlerdi:
SSCB: Lev İvanoviç Yaşin – Vladimir Kessarew, Konstantin Krişevski, Boris Kuznetsow, İorij Nikolaeviç Vojnov – İgorı Aleksandroviç Netto (kaptan), Valentin Kozımiç İvanow, Nikita Pavloviç Simonyan – Anatolij Mihaijloviç İlıin, Viktor Grigorıeviç Çarëw, Alexander İvanow.
BREZİLYA: Gylmar dos Santos Neves – Nilton De Sordi, Hilderaldo Luiz Bellini (kaptan), Orlando Peçanha de Carvalho, Nílton Reis dos Santos – Zito lakaplı José Ely de Miranda, Didi lakaplı Valdir Pereira, Mané Garrincha – Vavá lakaplı Edvaldo Izídio Neto, Mário Jorge Lobo Zagallo, Pelé lakaplı Edson Arantes do Nascimento.
Grup maçları sonunda Brezilya lider olarak çeyrekfinale çıkarken, sonuncu olan Avusturya elenmişti. Aynı puana sahip SSCB ve İngiltere ise ikinci sırayı paylaşmışlardı. O tarihte henüz “averaj kuralı” icâd edilmemiş olduğu için, SCCB ve İngiltere ikincilik için “baraj maçı” oynayacaklardı.
Baraj maçı iki gün sonra, 17 Mayıs 1958 günü Göteborg şehrindeki Ullevi Stadı’nda oynandı. Saat 19:00’da başlayan maçı az sayıda seyirci, 23 bin 182 kişi izledi. Alman hakem Albert Dusch’un idare ettiği maçta takımlar sahaya şu kadrolarıyla çıktılar:
SSCB: Lev İvanoviç Yaşin – Vladimir Kessarew, Konstantin Krişevski, Boris Kuznetsow, İorij Nikolaeviç Vojnov – German Apuçtin, Valentin Kozımiç İvanow, Nikita Pavloviç Simonyan (kaptan) – Sergej Sergeeviç Salınikow, Anatolij Mihaijloviç İlıin, Viktor Grigorıeviç Çarëw.
İNGİLTERE: Colin Agnew McDonald – Donald Howe, Thomas Banks, Harold Edwin Clamp, William Ambrose Billy Wright (kaptan) – William John Bill Slater, Robert William Bobby Robson, Derek Tennyson Kevan – John Norman Haynes, Thomas Finney, Peter Frank Broadbent.
SSCB, 68. dakikada Anatolij İlıin’ın attığı golle maçı 1 – 0 kazandı ve çeyrekfinale yükselen taraf oldu.
Çeyrekfinal maçlarının biri yine Göteborg’da oynandı ve Ullevi Stadı’nda oynanan bu maçta takımlardan biri yine Brezilya idi: Galler – Brezilya maçı.
19 Haziran 1958 günü saat 19:00’da başlayan Dünya Kupası Çeyrekfinal Maçı’nda Avusturyalı hakem Friedrich Seipelt (1915 – 81), 25 bin 923 kişi önünde düdük çalmıştı. Maça takımlar şu kadrolarıyla çıktılar:
GALLER: Alfred John Kelsey – Stuart Williams, Melvyn Hopkins, Derrick Sullivan, Mel Charles – Davis Lloyd Bowen (kaptan), Terence Cameron Medwin, Ronald Hewitt – Ivor John Allchurch, Clifford William Jones, Colin Webster.
BREZİLYA: Gylmar dos Santos Neves – Nilton De Sordi, Hilderaldo Luiz Bellini (kaptan), Orlando Peçanha de Carvalho, Nílton Reis dos Santos – Zito lakaplı José Ely de Miranda, Didi lakaplı Valdir Pereira, Mané Garrincha – Mazzola lakaplı José João Altafini, Mário Jorge Lobo Zagallo, Pelé lakaplı Edson Arantes do Nascimento.
Brezilya, 66. dakikada 17 yaşındaki Pelé’nin attığı golle maçı 1 – 0 kazandı ve yarıfinale yükseldi.
Yarıfinal maçlarının biri Göteborg’da oynandı ve Ullevi Stadı’nda oynanan bu maçta takımlardan biri evsahibi İsveç’ti: İsveç – Almanya maçı.
24 Haziran 1958 günü saat 19:00’da başlayan Dünya Kupası Yarıfinal Maçı’nı 49 bin 471 biletli seyirci izledi. Macar hakem Zsolt Itsván’ın yönettiği maça takımlar şu kadrolarıyla çıktılar:
İSVEÇ: Karl-Oskar Svensson – Ernst Orvar Bergmark, Sven Axbom, Nils Liedholm (kaptan), Sigvard Emanuel Parling – Kurt Hamrin, Johan Gunnar Gren, Agne Simonsson – Karl Lennart Skoglund, Bengt Olof Emanuel Gustavsson, Reino Börjesson.
ALMANYA: Fritz Herkenrath – Herbert Erhardt, Erich Juskowiak, Horst Eckel, Horst Szymaniak – Georg Stollenwerk, Helmut Rahn, Fritz Walter – Johann Hans Schäfer (kaptan), Uwe Seeler, Hans Cieslarczyk.
Maçta ilk golü Almanya atmasına rağmen İsveç 3 – 1 kazandı ve finale yükselen taraf oldu. Almanya’nın golü 24. dakikada takım kaptanı Hans Schäfer’in ayağından gelirken, İsveç buna 32. dakikada Lennart Skoglund, 81. dakikada Gunnar Gren ve 88. dakikada Kurt Hamrin’in golleriyle cevap verdi.
Dünya Kupası 3.’lük Maçı, 28 Haziran 1958 günü Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda Almanya – Fransa arasında oynandı ve maçı 6 – 3 kazanan Fransa üçüncü oldu. Final Maçı ise bir gün sonra, 29 Haziran’da başkent Stockholm’daki Råsunda Stadı’nda evsahibi İsveç ile Brezilya arasında oynandı. 49 bin 737 kişinin izlediği ve Fransız hakem Maurice Guigue’nun yönettiği final maçını 5 – 2 kazanan Brezilya, ilk dünya şampiyonluğunu elde etti. Brezilya’nın gollerinin ikisi Vavá’dan, ikisi Pelé’den, biri de Zagallo’dan. İsveç’in golleri ise Liedholm ve Simonsson’dan.
İşin ilginç yanı, Brezilya adına iki gol atan 17 yaşındaki Pelé “Dünya Kupası finalinde gol atan en genç oyuncu” ünvânını alırken, bu maçta İsveç’in ilk golünü atan 35 yaşındaki Nils Liedholm da “Dünya Kupası finalinde gol atan en yaşlı oyuncu” ünvânına sahip oldu.
1958 Dünya Kupası’ndan sonra da Göteborg şehrindeki Ullevi Stadı pekçok spor ve sanat oyunlarına evsahipliği yapmaya devam etti.
3 Haziran 1959 günü, yani Dünya Kupası’ndan tam bir yıl sonra, Göteborg şehrinin iki takımı olan IFK Göteborg ile Örgryte IS arasında oynanan derby maçı, şu ana kadar bu stadda oynanan en fazla seyircili karşılaşma olmuştur: 52 bin 194 kişi.
Bu rekor halen kırılamamıştır.
Ullevi Stadı’nda organize edilen uluslararası çaptaki spor organizasyonları futboldan ibaret değildir. Futboldaki Dünya Kupası’ndan sonra bu stad tam 8 kez Dünya Buz Pateni Hız Şampiyonası’na evsahipliği yaptı. İlki, 1961 yılında.
1961 Dünya Buz Pateni Hız Şampiyonası, Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda organize edildi.
Bu şampiyonada altın madalyayı Hollandalı buz koşucusu Hendrik van der Grift (1935 – halen hayatta), gümüş madalyayı SSCB’li buz koşucusu Viktor İvanoviç Kosiçkin (1938 – 2012), bronz madalyayı da yine Hollandalı buz koşucusu Rudie Liebrechts (1940 – halen hayatta) kazandı.
1966 Dünya Buz Pateni Hız Şampiyonası, ikinci kez Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda organize edildi.
Bu şampiyonada altın madalyayı Hollandalı buz koşucusu Cornelis Arie Kees Verkerk (1942 – halen hayatta), gümüş madalyayı yine Hollandalı buz koşucusu Adrianus Schenk (1944 – halen hayatta), bronz madalyayı da evsahibi İsveçli ve kendisi de Göteborglu olan buz koşucusu Erling Martin Jonny Nilsson (1943 – halen hayatta) kazandı.
1968 Dünya Buz Pateni Hız Şampiyonası, üçüncü kez Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda organize edildi.
Bu şampiyonada altın madalyayı Norveçli buz koşucusu Fred Anton Maier Verkerk (1938 – 2015), gümüş madalyayı yine Norveçli buz koşucusu Magne Arnfinn Thomassen (1941 – halen hayatta), bronz madalyayı da Hollandalı buz koşucusu Adrianus Schenk kazandı.
1971 Dünya Buz Pateni Hız Şampiyonası, dördüncü kez Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda organize edildi.
Bu şampiyonada altın madalyayı Hollandalı buz koşucusu Adrianus Schenk, gümüş madalyayı evsahibi İsveçli buz koşucusu Rolf Göran Claeson (1945 – halen hayatta), bronz madalyayı da yine Hollandalı buz koşucusu Cornelis Arie Kees Verkerk kazandı.
1978 Dünya Buz Pateni Hız Şampiyonası, beşinci kez Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda organize edildi.
Bu şampiyonada altın madalyayı ABD’li buz koşucusu Eric Arthur Heiden (1958 – halen hayatta), gümüş madalyayı Norveçli buz koşucusu Jan Egil Storholt (1949 – halen hayatta), bronz madalyayı da SSCB’li buz koşucusu Sergey Vasilıeviç Marçuk (1952 – 2016) kazandı.
Tekrar futbol…
Günümüzde UEFA Avrupa Ligi adıyla oynanan ama eskiden UEFA Kupası adıyla organize edilen Avrupa çapındaki bu futbol organizasyonunun finali, tarafsız ve önceden belirlenmiş bir yerde oynanmıyordu. Final maçı da çift maçlı eleminasyon sistemine göre oynanıyordu; bir evde bir deplasmanda. 1981 – 82 sezonunda Göteborg takımı IFK Göteborg, UEFA Kupası’nda finale kadar yükseldi. Finaldeki rakibi de Alman takımı HSV Hamburg idi. Final maçının ilk ayağı İsveç’in Göteborg şehrinde, rövanşı da Almanya’nın Hansestadt Hamburg şehrinde oynanacaktı.
5 Mayıs 1982 günü Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda ilk kez bir UEFA Kupası Finali oynandı. Tribünlerde 42 bin 548 biletli seyircinin izlediği ve İrlandalı hakem John Carpenter’in düdük çaldığı maçı, evsahibi IFK Göteborg 1 – 0 kazandı. IFK Göterbog’un golünü 87. dakikada Tord Holmgren kaydetti. Herkes Alman takımı HSV Hamburg’un rövanşı farklı biçimde kazanıp kupaya uzanacağını beklerken, IFK Göteborg inanılması güç bir sürprize imza attı (ki HSV Hamburg o yıllarda çok güçlü bir takımdı) ve Hamburg’daki rövanşı daha farklı biçimde, 3 – 0 kazanarak “Avrupa şampiyonu” oldu. Göteborg halkı bayram etti, zaferi sabahlara dek kutladı.
1982 – 83 sezonunda ise UEFA Avrupa Kupa Galipleri Kupası Finali bu şehirde, Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda oynandı.
İspanya’nın Real Madrid takımı ile İskoçya’nın FC Aberdeen takımları arasında 11 Mayıs 1983 günü Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda oynanan Kupa Galipleri Kupası Finali, 1 – 1 berabere bitti ve maç uzatmaya gitti. Uzatmada bir gol daha bulan İskoç takımı FC Aberdeen, Real Madrid gibi bir devi 2 – 1 devirmeyi başardı ve “Avrupa şampiyonu” oldu.
1984 Dünya Buz Pateni Hız Şampiyonası, altıncı kez Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda organize edildi.
Bu şampiyonada altın madalyayı SSCB’li buz koşucusu Oleg Feleviç Bojıev (1961 – halen hayatta), gümüş madalyayı Doğu Almanya (DDR)’lı buz koşucusu Andreas Ehrig (1959 – halen hayatta), bronz madalyayı da Hollandalı buz koşucusu Hilbert van der Duim (1957 – halen hayatta) kazandı.
Biraz da müzik…
8 Haziran 1985 tarihinde Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda dünyaca ünlü ABD’li şarkıcı ve gitarist Bruce Frederick Joseph Springsteen (1949 – halen hayatta)’in konseri vardı. Bu konserde seyirci rekoru kırılmıştı: Konseri tribünlerde 64 bin 312 kişi izlemişti.
Dünya Kupası maçlarında dahi Ullevi Stadı’na bu kadar seyirci gelmemişti.
Ancak stad (yazının en başında da belirttiğimiz üzere) 43 bin 200 seyirci kapasitelidir. Konser esnasında stadı kapasitesinin çok üzerinde dolduran onbinlerce insan, bir de müziğin verdiği coşkuyla yerinde sakince oturmayarak hop zıplayıp hoplayınca, stadyumun bazı bölümleri çöktü ve bir faciâdan dönüldü. Can kaybı olmadı ancak stadyumda 3 milyon Sterlin’lik zarar oluştu.
Yeniden futbol ve bu kez “bizimkiler”…
1985 – 86 sezonunda, günümüzde UEFA Şampiyonlar Ligi adıyla organize edilen fakat o zamanlar ismi UEFA Şampiyon Kulüpler Kupası olan organizasyonda, 2. Tur’da İsveç takımı IFK Göteborg, Türkiye takımı Fenerbahçe ile eşleşmişti. İlk maç Göteborg’da, rövanşı da İstanbul’da oynanacaktı.
23 Ekim 1985 günü Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda oynanan ilk maçta IFK Göteborg, Fenerbahçe’yi 4 – 0 gibi ezici bir sonuçla mağlup etti. Her ne kadar 6 Kasım 1985 günü İstanbul’daki rövanş maçını Fenerbahçe 2 – 1 kazandı ise de, tur atlayan takım, ilk maçı 4 – 0 kazanmış olan IFK Göteborg oldu.
Daha önce de belirttiğimiz üzere, günümüzde UEFA Avrupa Ligi adıyla oynanan ama eskiden UEFA Kupası adıyla organize edilen Avrupa çapındaki bu futbol organizasyonunun finali, tarafsız ve önceden belirlenmiş bir yerde oynanmıyordu. Final maçı da çift maçlı eleminasyon sistemine göre oynanıyordu; bir evde bir deplasmanda. 1986 – 87 sezonunda Göteborg takımı IFK Göteborg, ikinci kez UEFA Kupası’nda finale kadar yükseldi. Finaldeki rakibi bu kez İskoçya takımı Dundee United idi. Final maçının ilk ayağı İsveç’in Göteborg şehrinde, rövanşı da İskoçya’nın Dundee şehrinde oynanacaktı.
6 Mayıs 1987 günü Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda ikinci kez bir UEFA Kupası Finali oynandı. Tribünlerde 50 bin 23 biletli seyircinin izlediği ve Doğu Almanyalı hakem Siegfried Kirschen’in düdük çaldığı maçı, evsahibi IFK Göteborg 1 – 0 kazandı. IFK Göterbog’un golünü 38. dakikada Stefan Pettersson kaydetti. 20 Mayıs 1987 günü İskoçya’nın Dundee şehrindeki rövanş maçı 1 – 1 beraber bitince, UEFA Kupası ikinci kez Göteborg şehrine geldi. Göteborg halkı yine bayram etti, zaferi sabahlara dek kutladı.
1989 – 90 sezonunda ise UEFA Avrupa Kupa Galipleri Kupası Finali ikinci kez bu şehirde, Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda oynandı.
İtalya’nın Sampdoria Cenova takımı ile Belçika’nın RSC Anderlecht takımları arasında 9 Mayıs 1990 günü Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda oynanan Kupa Galipleri Kupası Finali, 0 – 0 berabere bitti ve maç uzatmaya gitti. Uzatmada iki gol birden atan İtalyan takımı Sampdoria, “Avrupa şampiyonu” oldu.
… ve 1992 Avrupa Kupası.
1960 tarihinden beri her dört yılda bir düzenlenen UEFA Avrupa Futbol Şampiyonası, 1960 yılında Fransa’da (Şampiyon SSCB), 1964 yılında İspanya’da (Şampiyon İspanya), 1968 yılında İtalya’da (Şampiyon İtalya), 1972 yılında Belçika’da (Şampiyon Batı Almanya), 1976 yılında Yugoslavya’da (Şampiyon Çekoslovakya), 1980 yılında İtalya’da (Şampiyon Batı Almanya), 1984 yılında Fransa’da (Şampiyon Fransa) ve 1988 yılında Almanya’da (Şampiyon Hollanda) düzenlendikten sonra, 9.’su da 1992 yılında İsveç’te (Şampiyon Danimarka) organize edildi.
8 takımla oynanan 1992 Avrupa Kupası’na şu ülkeler iştirak etmiştir: İsveç (evsahibi), Danimarka (şampiyon), Almanya, Fransa, Hollanda, İngiltere, İskoçya ve Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT / Eski SSCB).
Bu yazıda bizi, yine sadece Göteborg şehrinde ve şu anda önünde bulunduğumuz Ullevi Stadı’nda oynanan maçlar ilgilendirmektedir.
10 – 26 Haziran 1992 günleri arasında organize edilen turnuvada, takımlar 4’erli iki gruba ayrılmışlardı. Almanya, Hollanda, İskoçya ve BDT’nin oluşturduğu 2. Grup’ta, maçların oynanacağı stadlar arasında Göteborg’daki Ullevi Stadı da vardı.
Grubun ilk maçları, 12 Haziran 1992 günü akşam saat 17:15’te başladı. Göteborg şehrinde, şu anda önünde bulunduğumuz Ullevi Stadı’nda 35 bin 700 seyirci önünde oynanan Hollanda – İskoçya maçını Hollanda 1 – 0 kazandı. Hollanda’nın golünü 75. dakikada Dennis Bergkamp’ın attığı maçta, evsahibi İsveç Federasyonu’ndan Bo Jonas Hilding Karlsson (1949 – halen hayatta) düdük çalmıştı.
Ullevi Stadı’nda oynanan bu “ilk Avrupa Kupası maçı”na takımlar şu kadrolarıyla çıkmışlardı:
HOLLANDA: Johannes Franciscus Hans van Breukelen – Ronald Koeman, Hubertus Aegidius Hermanus Berry van Aerle, Adrianus Andreas van Tiggelen, Franklin Edmundo Rijkaard – Jan Jacobus Wouters (54. Wim Jonk), Ruud Dil Gullit (kaptan), Dennis Nicolaas Maria Bergkamp (84. Aron Muhammed Winter) – Robert Witschge, Marcel van Basten, Bryan Roy.
İSKOÇYA: Andrew Lewis Goram – Stewart McKimmie, Charles Richard Gough (kaptan), Dave McPherson, Maurice Daniel Robert Malpas – Gary McAllister, Paul Michael Lyons McStay (78. Duncan Cowan Ferguson), Andrew Stuart Murray McCall – Brian John McClair, Gordon Scott Durie, Alistair Murdoch McCoist (73. Kevin William Gallacher).
Göteborg’da oynanan bir sonraki grup maçı üç gün sonra, 15 Haziran 1992 günü saat 20:15’te başlayan Hollanda – BDT maçıdır. Ullevi Stadı’nda Danimarkalı hakem Peter Mikkelsen (1960 – halen hayatta)’nin yönettiği ve tribünlerde 34 bin 400 biletli seyircinin izlediği maç, başladığı gibi golsüz (0 – 0) bitti.
Göteborg’daki Ullevi Stadı’ndan oynanan bu ikinci Avrupa Kupası maçında, takımlar şu kadrolarıyla sahada boy göstermişlerdi:
HOLLANDA: Johannes Franciscus Hans van Breukelen – Ronald Koeman, Hubertus Aegidius Hermanus Berry van Aerle, Adrianus Andreas van Tiggelen, Franklin Edmundo Rijkaard – Jan Jacobus Wouters, Ruud Dil Gullit (kaptan) (72. Johannes Nicolaas van ’t Ship), Dennis Nicolaas Maria Bergkamp (80. Eric Viscaal) – Robert Witschge, Marcel van Basten, Bryan Roy.
BAĞIMSIZ DEVLETLER TOPLULUĞU: Dmítrij Víktoroviç Hárin – Andréy Alekséeviç Çernışów, Andrey Antanasoviç Kançelıskis (65. Sergey Vyaçeslavoviç Kirıyakow), Oleg Wolodimiroviç Kuzneçov, Ahrik Sokratoviç Çıeyba – Syargey Yaugenaviç Aleynikaû (57. Dmitriy Viktoroviç Kuzneçov), Oleksiy Oleksandroviç Mihayliçenko (kaptan), Ygori İváneviç Dobrovólıskiy – Viktor Savelıeviç Onopko, Sergéy Nikoláeviç İoran, İgorı Vladimiroviç Kolıwanow.
Göteborg’da oynanan bir sonraki grup maçı da üç gün sonra, 18 Haziran 1992 günü saat 20:15’te başlayan Almanya – Hollanda maçıdır. Ullevi Stadı’nda İtalyan hakem Pierluigi Pairetto (1952 – halen hayatta)’nin düdük çaldığı maç, 37 bin 700 seyirci önünde oynandı.
Göteborg’daki Ullevi Stadı’ndan oynanan bu üçüncü Avrupa Kupası maçında, takımlar şu kadrolarıyla sahada ter dökmüşlerdi:
ALMANYA: Bodo Illgner – Manfred Binz (46. Matthias Sammer), Andreas Brehme (kaptan), Jürgen Kohler, Thomas Icke Häßler – Stefan Effenberg, Thomas Helmer, Andreas Möller – Michael Frontzeck, Jürgen Klinsmann, Karl-Heinz Riedle (76. Thomas Jens Uwe Doll).
HOLLANDA: Johannes Franciscus Hans van Breukelen – Ronald Koeman, Adrianus Andreas van Tiggelen, Franciscus de Boer (61. Aron Muhammed Winter), Franklin Edmundo Rijkaard – Jan Jacobus Wouters, Ruud Dil Gullit (kaptan), Dennis Nicolaas Maria Bergkamp (87. Peter Sylvester Bosz) – Robert Witschge, Marcel van Basten, Bryan Roy.
Hollanda maçı 3 – 1 kazandı. Hollanda’nın gollerini 4. dakikada Rijkaard, 15. dakikada Witschge ve 72. dakikada Bergkamp atarken, Almanya’nın tek sayısı 53. dakikada Klinsmann’ın ayağından geldi.
Bu grupta Hollanda lider, Almanya ise ikinci olarak yarıfinale yükselirken, İskoçya ve BDT turnuvaya veda ettiler.
Yarıfinal maçlarının biri Göteborg’da oynandı ve Ullevi Stadı’nda oynanan bu maçta Hollanda ile Danimarka karşı karşıya geliyorlardı.
22 Haziran 1992 günü saat 20:15’te başlayan Avrupa Kupası Yarıfinal Maçı’nı 37 bin 500 biletli seyirci izledi. İspanyalı hakem Emilio Soriano Aladrén (1945 – halen hayatta)’in yönettiği maça takımlar şu kadrolarıyla çıktılar:
DANİMARKA: Peter Boleslaw Schmeichel – Lars Christian Olsen (kaptan), Kent Nielsen, Torben Piechnik, John Sivebæk (66. Claus Christiansen) – John Faxe Jensen, Henrik Store Larsen, Kim Vilfort – Kim Christofte, Flemming Søgaard Povlsen, Brian Laudrup.
HOLLANDA: Johannes Franciscus Hans van Breukelen – Ronald Koeman, Adrianus Andreas van Tiggelen, Franciscus de Boer (46. Willem Cornelius Nicolaas Kieft), Franklin Edmundo Rijkaard – Jan Jacobus Wouters, Ruud Dil Gullit (kaptan), Dennis Nicolaas Maria Bergkamp – Robert Witschge, Marcel van Basten, Bryan Roy (115. Johannes Nicolaas van ’t Ship).
Karşılaşma 2 – 2 berabere bitti. Danimarka’nın gollerini 5. ve 33. dakikalarda Henrik Larsen, Hollanda’nın gollerini de 23. dakikada Dennis Bergkamp ve 86. dakikada Frank Rijkaard kaydetti. Maç uzatmaya gitti ama uzatmada iki takım da gol atmayı başaramayınca, penaltı atışlarına geçildi. Penaltı atışlarında 5 – 4’lük üstünlük sağlayan Danimarka, finale yükselen takım oldu. Danimarkalılar kullandıkları tüm penaltıları gole çevirirken, Hollanda adına takımın yıldızı Marco van Basten penaltıyı kaçırdı.
1992 Avrupa Futbol Şampiyonası Finali, 26 Haziran 1992 günü Göteborg şehrindeki Ullevi Stadı’nda oynandı. Danimarka ile Almanya arasındaki final maçı, saat 20:15’te başladı. İsviçreli hakem Bruno Galler (1946 – halen hayatta), finalde 37 bin 800 kişi önünde düdük çalmıştı.
Final maçına takımlar şu kadrolarıyla çıktılar:
DANİMARKA: Peter Boleslaw Schmeichel – Lars Christian Olsen (kaptan), Kent Nielsen, Torben Piechnik, John Sivebæk (66. Claus Christiansen) – John Faxe Jensen, Henrik Store Larsen, Kim Vilfort – Kim Christofte, Flemming Søgaard Povlsen, Brian Laudrup.
ALMANYA: Bodo Illgner – Thomas Helmer, Jürgen Kohler, Guido Diego Ulrich Buchwald, Stefan Reuter – Stefan Effenberg (80. Andreas Thom), Andreas Brehme (kaptan), Thomas Icke Häßler – Matthias Sammer (46. Thomas Jens Uwe Doll), Karl-Heinz Riedle, Jürgen Klinsmann.
Herkes Almanya’yı favori gösterirken, 18. dakikada John Jensen ve 78. dakikada Kim Vilfort’un attığı gollerle Danimarka maçı 2 – 0 kazandı ve tarihinde ilk kez “Avrupa Şampiyonu” oldu.
Danimarka’nın 1992 yılında Avrupa Kupası’nı kazanması, yalnızca Danimarka’nın ilk ve tek Avrupa şampiyonluğu değil, aynı zamanda futbol tarihinin en ilginç şampiyonluğudur da. Nedenini futbolu takip eden herkes bilir ama takip etmeyen okurlarımız için anlatalım: Danimarka aslında eleme gruplarını dahi geçememiş ve 9. Avrupa Futbol Şampiyonası’na katılmaya dahi hak kazanmamıştı. Ancak turnuvaya katılmaya hak kazanmış olan takımlardan Yugoslavya, turnuvanın başlamasına sadece 11 gün kala (30 Mayıs 1992) ülkede çıkan iç savaş nedeniyle turnuvadan çekilmek zorunda kalmış, onun yerine “gruplardaki en iyi 2.” olan Danimarka turnuvaya çağrılmış, o esnada tamamı tatilde ve muhtemelen plajlarda olan Danimarkalı futbolcular tatillerini yarıda keserek apar topar turnuvaya katılmış, Danimarka hazırlıksız ve antrenmanız katıldığı bu Avrupa Kupası’nda başarılı maçlar çıkartarak finale kadar yükselmiş, final maçında da güçlü ve favori Almanya’yı 2 – 0 gibi net bir skorla yenerek Avrupa şampiyonu olmuştur.
Hayat ne kadar ilginç, değil mi dostlar?..
Boşuna dememişler; “Bu dünya imtihan dünyası” diye. Ben işsizlik ve parasızlık ile, sizler de benimle imtihan oluyorsunuz.
Futbolla devam ve yine “bizimkiler”…
1992 – 93 sezonunda UEFA Şampiyonlar Ligi’nde, 1. Tur’da İsveç’in IFK Göteborg takımı ile Türkiye’nin Beşiktaş JK takımı eşleşmişlerdi. İlk maç Göteborg’da, rövanşı da İstanbul’da oynanacaktı.
16 Eylül 1992 günü Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda oynanan ilk maçta IFK Göteborg, Beşiktaş’ı 2 – 0 yenmeyi başardı. Goller 71. dakikada Kaj Matti Juhani Eskelinen ve 82. dakikada Johnny Ekström’den. Her ne kadar 30 Eylül 1992 günü İstanbul’daki rövanş maçını Beşiktaş 2 – 1 kazandı ise de, tur atlayan takım, ilk maçı 2 – 0 kazanmış olan IFK Göteborg oldu. IFK Göteborg’un golü 10. dakikada Kaj Matti Juhani Eskelinen’den, Beşiktaş’ın golleri ise 28. dakikada Metin Tekin ve 73. dakikada Feyyaz Uçar’dan.
1994 Dünya Buz Pateni Hız Şampiyonası, yedinci kez Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda organize edildi.
Bu şampiyonada altın madalyayı Norveçli buz koşucusu Johann Olav Koss (1968 – halen hayatta), gümüş madalyayı Hollandalı buz koşucusu Ids Postma (1973 – halen hayatta), bronz madalyayı da yine Hollandalı buz koşucusu Robert Rintje Ritsma (1970 – halen hayatta) kazandı.
Yine futbol ve yine “bizimkiler”…
1994 – 95 sezonunda UEFA Şampiyonlar Ligi’nde, grup aşamasında İsveç’in IFK Göteborg takımı ile Türkiye’nin Galatasaray takımı aynı gruba düştüler. Gruptaki diğer takımlar ise, İspanya’nın FC Barcelona ve İngiltere’nin Manchester United takımları.
IFK Göteborg ile Galatasaray ilk maçlarını 19 Ekim 1994 günü Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda oynadılar. IFK Göteborg, 76. dakikada Magnus Erlingmark’ın attığı golle Galatasaray’ı 1 – 0 yendi. İki takım arasındaki ikinci maç ise 2 Kasım 1994 günü İstanbul’da oynandı. Bu maçı da IFK Göteborg aynı futbolcunun 86. dakikada attığı golle 1 – 0 kazandı. Şampiyonlar Ligi grubunda büyük bir başarı gösteren IFK Göteborg 9 puanla lider, FC Barcelona 6 puanla ikinci olarak bir üst tura yükselirken, 6 puanla averajla üçüncü olan Manchester United ve sadece 3 puanla sonuncu olan Galatasaray elendiler.
… ve 1995 Dünya Atletizm Şampiyonası.
1983 tarihinden beri düzenlenen Dünya Atletizm Şampiyonası, 1983 yılında Finlandiya’nın başkenti Helsinki’de, 1987 yılında İtalya’nın başkenti Roma’da, 1991 yılında Japonya’nın başkenti Tokyo’da ve 1993 yılında Almanya’nın Stuttgart şehrinde düzenlendikten sonra, 5.’si de 1995 yılında İsveç’in Göteborg şehrinde organize edildi. Şu anda önünde bulunduğumuz ve sizlere anlattığımız Ullevi Stadı’nda.
5 – 13 Ağustos 1995 günlerinde Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda düzenlenen 5. Dünya Atletizm Şampiyonası’na 191 ülkeden 1804 sporcu katıldı.
Şampiyonada Amerika Birleşik Devletleri (ABD) toplam 19 madalyayla (12 altın, 2 gümüş, 5 bronz) birinci, Beyaz Rusya toplam 7 madalyayla (2 altın, 3 gümüş, 2 bronz) ikinci, Almanya ve İtalya toplam 6’şar madalyayla (2 altın, 2 gümüş, 2 bronz) üçüncü ve dördüncü, Küba toplam 4 madalyayla (2 altın, 2 gümüş) beşinci, Kenya toplam 6 madalyayla (2 altın, 1 gümüş, 3 bronz) altıncı, Kanada ve Portekiz toplam 4’er madalyayla (2 altın, 1 gümüş, 1 bronz) yedinci ve sekizinci, Ukrayna toplam 3 madalyayla (2 altın, 1 bronz) dokuzuncu, Cezayir toplam 2 madalyayla (2 altın) onuncu oldu.
Tekrardan müzik…
Afrika ve Kızılderili melezi olan ABD’li ünlü şarkıcı ve dansçı Tina Turner ya da gerçek adıyla Anna Mae Bullock (1939 – halen hayatta), 9 Ağustos 1996 tarihinde “Wildest Dreams Tour”un bir parçası olarak Göteborg’a geldi ve Ullevi Stadı’nda konser verdi.
16 Ağustos 1997 tarihinde de “Pop’un Kralı” olarak tanımlanan Afro – Amerikalı ünlü şarkıcı ve dansçı Michael Joseph Jackson (1958 – 2009), “HIStory World Tour”un bir parçası olarak Göteborg’a geldi ve Ullevi Stadı’nda konser verdi. Michael Jackson’un staddaki konserini 50 bin kişi izledi.
Yeniden futbol ve yeniden BeşiktAşk…
1997 – 98 sezonunda UEFA Şampiyonlar Ligi’nde, grup aşamasında İsveç’in IFK Göteborg takımı ile Türkiye’nin Beşiktaş JK takımı aynı gruba düştüler. Gruptaki diğer takımlar ise, Almanya’nın Bavyera Münih (Alm. FC Bayern München) ve Fransa’nın Paris Saint – Germain takımları.
Beşiktaş ile IFK Göteborg ilk maçlarını 22 Ekim 1997 günü İstanbul’da oynadılar ve Beşiktaş maçı 1 – 0 kazandı. Beşiktaş’ın golünü 6. dakikada Oktay Derelioğlu attı. İki takım arasındaki ikinci maç ise 5 Kasım 1997 günü Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda oynandı ve bu sefer gülen taraf, 2 – 1’lik skorla IFK Göteborg oldu. Göteborg’un gollerini 18. dakikada penaltıdan Stefan Bengt Pettersson ve 22. dakikada Robert Andersson atarken, Beşiktaş’ın tek golü 45. dakikada yine Oktay Derelioğlu’ndan geldi. Şampiyonlar Ligi E Grubu’nu FC Bavyera Münih ve Paris Saint – Germain 12’şer puanla birinci ve ikinci sırada tamamlayıp bir üst tura çıkarlarken, Beşiktaş JK ve IFK Göteborg da 6’şar puanla üçüncü ve dördüncü sırada tamamlayıp şampiyonaya veda ettiler.
Bir sezon sonra, 1998 – 99 sezonunda da UEFA Kupası’nda, 2. Ön Eleme Turu’nda İsveç’in IFK Göteborg takımı ile Türkiye’nin Fenerbahçe takımı eşleştiler.
IFK Göteborg ile Fenerbahçe ilk maçlarını 11 Ağustos 1998 günü Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda oynadılar. IFK Göteborg bu maçı 37. dakikada Andreas Hermansson ve 74. dakikada Joakim Persson’un attığı gollerle 2 – 1 kazandı. Fenerbahçe’nin tek golü, 49. dakikada Kemalettin Şentürk’ün ayağından gelmişti. Rövanş maçı ise 25 Ağustos 1998 günü İstanbul’da oynandı ve Fenerbahçe bu maçı 64. dakikada Elvir Baljić’in attığı golle 1 – 0 kazanmayı başardı. Böylece turu atlayan taraf Fenerbahçe oldu.
Tekrardan müzik ve tekrardan “Tina Teyze”…
5 Ağustos 2000 tarihinde ABD’li ünlü şarkıcı ve dansçı Tina Turner, Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda ikinci kez “Twenty Four Seven Tour”un bir parçası olarak Göteborg’a geldi. Tina Turner’in staddaki bu konserini 55 bin 180 kişi izledi.
2003 Dünya Buz Pateni Hız Şampiyonası, sekizinci kez Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda organize edildi.
Bu şampiyonada altın madalyayı Hollandalı buz koşucusu Gianni Petrus Cornelis Romme (1973 – halen hayatta), gümüş madalyayı yine Hollandalı buz koşucusu Robert Rintje Ritsma, bronz madalyayı da yine Hollandalı buz koşucusu Ids Postma kazandı.
Yeniden futbol…
2003 – 04 sezonunun UEFA Kupası Finali, 19 Mayıs 2004 tarihinde Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda oynandı. İspanya’nın FC Valencia ile Fransa’nın Olimpik Marsilya (Frsz. Olympique Marseille) takımları arasında oynanan final maçını dünyanın en ünlü hakemi olan İtalyan hakem Pierluigi Collina (1960 – halen hayatta) yönetiyordu ve tribünlerde 43 bin biletli seyirci oturuyordu. Final maçını 2 – 0 kazanan FC Valencia, “Avrupa Şampiyonu” oldu ve kupayı müzesine götürdü.
… ve 2006 Avrupa Atletizm Şampiyonası.
1934 tarihinden beri düzenlenen Avrupa Atletizm Şampiyonası, 1934 yılında İtalya’nın Torino şehrinde, 1938 yılında Fransa’nın başkenti Paris ve Avusturya’nın başkenti Viyana (Alm. Wien)’da, 1946 yılında Norveç’in başkenti Oslo’da, 1950 yılında Belçika’nın başkenti Brüksel (Flm. Brussel; Frsz. Bruxelles)’de, 1954 yılında İsviçre’nin başkenti Bern’de, 1958 yılında İsveç’in başkenti Stockholm’da, 1962 yılında Yugoslavya’nın başkenti Belgrad (Srp. Beograd)’da, 1966 yılında Macaristan’ın başkenti Budapeşte (Mac. Budapest)’de, 1969 yılında Yunanistan’ın başkenti Atina’da, 1971 yılında Finlandiya’nın başkenti Helsinki’de, 1974 yılında İtalya’nın başkenti Roma’da, 1978 yılında Çekoslovakya’nın başkenti Prag (Çek. Praha)’da, 1982 yılında Yunanistan’ın başkenti Atina’da, 1986 yılında Almanya’nın Stuttgart şehrinde, 1990 yılında Yugoslavya’nın Split şehrinde, 1994 yılında Finlandiya’nın başkenti Helsinki’de, 1998 yılında Macaristan’ın başkenti Budapeşte’de ve 2002 yılında Almanya’nın Münih (Alm. München) şehrinde düzenlendikten sonra, 19.’su da 2006 yılında İsveç’in Göteborg şehrinde organize edildi. Şu anda önünde bulunduğumuz ve sizlere anlattığımız Ullevi Stadı’nda.
6 – 13 Ağustos 2006 günlerinde Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda düzenlenen 19. Avrupa Atletizm Şampiyonası’na 48 ülkeden 1288 sporcu katıldı.
Şampiyonada Rusya toplam 35 madalyayla (12 altın, 12 gümüş, 11 bronz) birinci, Almanya toplam 11 madalyayla (4 altın, 5 gümüş, 2 bronz) ikinci, Fransa toplam 8 madalyayla (4 altın, 1 gümüş, 3 bronz) üçüncü, İspanya toplam 11 madalyayla (3 altın, 3 gümüş, 5 bronz) dördüncü, Beyaz Rusya toplam 6 madalyayla (3 altın, 2 gümüş, 1 bronz) beşinci, evsahibi İsveç toplam 6 madalyayla (3 altın, 1 gümüş, 2 bronz) altıncı, Belçika toplam 3 madalyayla (3 altın) yedinci, Portekiz toplam 4 madalyayla (2 altın, 1 gümüş, 1 bronz) sekizinci, Finlandiya toplam 3 madalyayla (2 altın, 1 gümüş) dokuzuncu, İtalya toplam 3 madalyayla (2 altın, 1 bronz) onuncu oldu.
Tekrardan müzik…
1 Ağustos 2009 tarihinde İrlandalı ünlü rock grubu U 2, Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda bir rock müziği konseri verdi. U 2’nin staddaki bu konserini 60 bin 99 kişi dinledi.
22 Ağustos 2015 tarihinde de ABD’li ünlü heavy metal müziği grubu Metallica, Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda bir metal müziği konseri verdi. Metallica’nın staddaki bu konserini 58 bin 478 kişi dinledi.
29 Mayıs 2017 tarihinde ise dünyaca ünlü Kürt halk müziği sanatçısı ve seyyah İbrahim Sediyani, Göteborg’daki Ullevi Stadı’nın önünde bir yandan fotoğraf çektirirken bir yandan da “Dam Üstüne Çul Serer” türküsünü söyledi:
Sediyani’nin bu konserini sadece 1 kişi (Şükrü abi) dinledi.
sediyani@gmail.com
SEDİYANİ SEYAHATNAMESİ
CİLT 10
FOTOĞRAFLAR:
Göteborg şehrinin futbol takımı olan, İsveç’in en köklü ve güçlü futbol kulüplerinden IFK Göteborg’un maçlarını oynadığı Ullevi Stadyumu (İsv. Ullevi Stadion), işte bu cadde üzerinde seyrederken yolumuzun sağ tarafında.
Ullevi Futbol Stadı, Heden, Gårda ve Stampen mahallelerinin tam ortasına düşüyor. (İSVEÇ)
Eski adı Nya Ullevi (Yeni Ullevi) Stadı olan Ullevi Stadı, sadece İsveç’in değil, tüm İskandinavya’nın en büyük stadyumu. 100 m uzunluğunda ve 68 m genişliğinde olan bu futbol stadı, 43 bin 200 seyirci kapasiteli. Müzik konserlerinde bu sayı 70 bini buluyor.
Stad, futbol maçları, atletizm oyunları ve müzik konserleri için kullanılıyor. (İSVEÇ)
Stadın hikâyesi, 1958 yılında İsveç’in evsahipliği yaptığı 6. FIFA Dünya Futbol Şampiyonası ile başlıyor. İsveç’te düzenlenen ve Brezilya’nın kazandığı bu Dünya Kupası ile.
1930 tarihinden beri her dört yılda bir düzenlenen (sadece II. Dünya Savaşı nedeniyle 1942 ve 1946’da düzenlenmedi) ve bu yıl 6.’sı 1958 yılında İsveç’te organize edilen FIFA Dünya Kupası nedeniyle, İsveç’te, başta ülkenin ikinci büyük şehri Göteborg’da olmak üzere, yeni stadlar inşâ edilmesi ihtiyacı hasıl olmuştu. (İSVEÇ)
Göteborg Şehir Konseyi (İsv. Göteborgs Stadsfullmäktige), 17 Kasım 1955 tarihinde 16 oya karşı 36 oyla aldığı bir kararla, üç yıl sonra düzenlenecek Dünya Kupası için Göteborg şehrinde büyük bir futbol stadı inşâ edilmesi projesi başlattı ve bunun finansmanı için 1, 5 milyon İsveç Kronu (SEK) ayrılması teklifini gündemine aldı. Bu düşünce, 14 Haziran 1956 tarihinde Şehir Konseyi’nde 12 oya karşı 38 oyla kabul edildi. Ayrıca daha önce düşünülen 1, 5 milyon SEK’lik bütçeye 1, 8 milyon SEK daha ekleyerek. Toplam kaynak, 3, 3 milyon SEK. (İSVEÇ)
Futbol stadına verilen isim, “Ullevi”, stadın hikâyesindeki en ilginç detaydır: Stada verilen isim olan “Ullevi”, İsveççe’de “Ull Tapınağı” demek. Ull ise, eski İskandinav Viking dînindeki “Oyun ve Eğlence Tanrısı”dır. Bundan dolayı stada “Nya Ullevi” isminin verilmesi uygun görüldü. Yani, “Oyun Tanrısı Ull’un Yeni Tapınağı”.
Eh, İskandinavya topraklarındaki, hele hele Göteborg gibi bir yerdeki oyun ve eğlence stadyumuna bundan daha “ilginç” bir isim olamazdı herhalde…
Bizde böyle bir olay yaşansa, yani farz-ı mahal ve tarz-ı OHAL, Ankara’daki bir futbol stadına “Tengri’nin Yeni Tapınağı” ismi verilse ya da Tahran’daki bir futbol stadına “Ahura Mazda’nın Yeni Tapınağı” ismi verilse yer yerinden oynar, kıyamet kopar, hatta belkim de galiba Dînler Savaşı çıkar ve Ortadoğu’da kan gövdeyi götürür, velâkin İskandinavya’daki şeyler böyle şeyleri pek şey yapmıyorlar. (İSVEÇ)
Stadın inşaatına Mayıs 1957’de başlandı ve bir yıl içinde tamamlanarak Dünya Kupası’na yetiştirildi. 29 Mayıs 1958 tarihinde stadın açılışı yapıldı. O gün saat 17:00’de stadın kapıları seyircilere açılmıştı. Stadın açılışı, saat 18:15’te kendisi eski bir millî atlet olan İsveç Spor Konfederasyonu (İsv. Riksidrottsförbundets) Başkan Vekili Bo Daniel Ekelund (1894 – 1983) tarafından gerçekleştirildi. Yarım saat sonra ise “açılış maçı” başladı. Açılışta stadda oynanan futbol maçı, İsveç millî takımı ile Göteborg karması arasında oynanan ve 2 – 2 biten futbol maçıdır. Maçı tribünlerde 49 bin 493 seyirci izlemişti. (İSVEÇ)
16 takımla oynanan 1958 Dünya Kupası’nda İlk Tur, “grup maçları” esasına göre oynanıyordu ve 4 takımlı 4’er grup oluşturulmuştu. SSCB, Avusturya, İngiltere ve Brezilya’nın oluşturduğu 4. Grup’ta, maçların oynandığı şehirler arasında, siz sevgili okurlarımızla birlikte şu anda gezdiğimiz Göteborg ile sizlerle dün gezdiğimiz Uddevalla da vardı. (İSVEÇ)
Ullevi Stadı’nda organize edilen uluslararası çaptaki spor organizasyonları futboldan ibaret değildir. Futboldaki Dünya Kupası’ndan sonra bu stad tam 8 kez Dünya Buz Pateni Hız Şampiyonası’na evsahipliği yaptı. İlki, 1961 yılında. (İSVEÇ)
1997 – 98 sezonunda UEFA Şampiyonlar Ligi’nde, grup aşamasında İsveç’in IFK Göteborg takımı ile Türkiye’nin Beşiktaş JK takımı aynı gruba düştüler. Gruptaki diğer takımlar ise, Almanya’nın Bavyera Münih (Alm. FC Bayern München) ve Fransa’nın Paris Saint – Germain takımları.
Beşiktaş ile IFK Göteborg ilk maçlarını 22 Ekim 1997 günü İstanbul’da oynadılar ve Beşiktaş maçı 1 – 0 kazandı. Beşiktaş’ın golünü 6. dakikada Oktay Derelioğlu attı. İki takım arasındaki ikinci maç ise 5 Kasım 1997 günü Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda oynandı ve bu sefer gülen taraf, 2 – 1’lik skorla IFK Göteborg oldu. Göteborg’un gollerini 18. dakikada penaltıdan Stefan Bengt Pettersson ve 22. dakikada Robert Andersson atarken, Beşiktaş’ın tek golü 45. dakikada yine Oktay Derelioğlu’ndan geldi. Şampiyonlar Ligi E Grubu’nu FC Bavyera Münih ve Paris Saint – Germain 12’şer puanla birinci ve ikinci sırada tamamlayıp bir üst tura çıkarlarken, Beşiktaş JK ve IFK Göteborg da 6’şar puanla üçüncü ve dördüncü sırada tamamlayıp şampiyonaya veda ettiler. (İSVEÇ)
1983 tarihinden beri düzenlenen Dünya Atletizm Şampiyonası, 1983 yılında Finlandiya’nın başkenti Helsinki’de, 1987 yılında İtalya’nın başkenti Roma’da, 1991 yılında Japonya’nın başkenti Tokyo’da ve 1993 yılında Almanya’nın Stuttgart şehrinde düzenlendikten sonra, 5.’si de 1995 yılında İsveç’in Göteborg şehrinde organize edildi. Şu anda önünde bulunduğumuz ve sizlere anlattığımız Ullevi Stadı’nda.
5 – 13 Ağustos 1995 günlerinde Göteborg’daki Ullevi Stadı’nda düzenlenen 5. Dünya Atletizm Şampiyonası’na 191 ülkeden 1804 sporcu katıldı. (İSVEÇ)
Ullevi Stadı, 29 Mayıs 2017