İkindi vakti Almanya yerel saatiyle 16:30’da Almanya’nın Kuzey Ren Vestfalya (Alm. Nordrhein – Westfalen) eyaletinin Kolonya (Alm. Köln) şehrindeki Köln – Boln Uluslararası Konrad Adenauer Havaalanı (Alm. Köln – Bonn Internationaler Konrad Adenauer Flughafen)’ndan havalanan İrlandalı RyanAir şirketine ait uçağımız, akşam vakti Letonya yerel saatiyle 19:40’ta Letonya’nın başkenti Riga (Let. Rīga)’daki Riga Uluslararası Havaalanı (Let. Rīgas Starptautiskā Lidosta)’na iniyor. (Letonya, zaman dilimi olarak Almanya’dan 1 saat önde)
Büyük bir heyecanla uçaktan çıkıyor ve terminalin içine doğru gidiyoruz. Yeni bir gezi, yeni bir macera, yeni bir heyecan başlıyor.
Letonya Avrupa Birliği (AB) üyesi olduğu için, kimlik ve pasaport kontrolünden geçmemiz 10 dakika bile sürmüyor. O da, biraz sıra olduğu için.
Küçük ülke Letonya’nın havaalanı da kendisi gibi küçük. Üstelik ülkenin en büyük havaalanı, güyâ.
IATA kodu RIX, ICAO kodu da EVRA olan Riga Uluslararası Havaalanı (Let. Rīgas Starptautiskā Lidosta), şehir merkezinin 13 km batısında, Mārupe belediyesinde yer alıyor ve deniz seviyesinin 10 km üzerinde kurulmuş bir havalimanı. Letonya ve hatta tüm Baltık Ülkeleri’nin en büyük havaalanıdır.
1974 yılında hizmete açılan ve tek terminali bulunan havaalanının genişlik ve uzunluğu, 18 / 36 yönünde 3200 m × 45 m asfalttır. Havaalanından / havaalanına 30 ülkede 76 noktadan / noktaya yıllık ortalama 83 bin uçuş gerçekleşmekte. Bu uçuşlar da yıllık ortalama 7 milyon yolcu ve 28 bin ton yüke tekabül ediyor.
Riga Uluslararası Havaalanı, tüm hisselerin sahibinin Letonya hükûmeti olduğu bir devlet anonim şirketidir. Sermaye payının sahibi Letonya Ulaştırma Bakanlığı’dır.
Havaalanı kompleksi, Ekim 1965 – Ekim 1974 tarihleri arasında inşâ edildi. Yani kısaca Sovyetler Birliği (SSCB) olarak anılan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (Rus. Союз Советских Социалистических Республик [Soyuz Sovetskih Soçialistiçeskih Respublik]) zamanında.
Havaalanının ana binası, merkezi Rusya’nın başkenti Moskova (Rus. Москва [Moskva])’da bulunan Aeroprojekt adlı enstitü tarafından tasarlandı, ancak inşaatı Riga’da bulunan Baltık Taşımacılık İnşaat Vakfı (Let. Baltijas Transporta Celtniecības Trests) tarafından gerçekleştirilmiştir. Mimarlığını Leonīds Ivanovs (? – ?)’un yaptığı havaalanının iç tasarımı Leton grafikerler Aleksandrs Stankēvičs (1932 – 2015) ve Armīns Punka (1933 – halen hayatta)’ya ait.
Burası inşâ edilmeden önce Riga’dan / Riga’ya sivil uçuşlar Spilve Havaalanı ve Rumbula Havalanı üzerinden gerçekleştiriliyordu. Bu yeni havaalanı, o tarihlerde modası geçmiş ve 1973 yılından itibaren artık kullanılamaz hale gelen Spilve Havaalanı’na alternatif olarak inşâ edilmiştir.
Kompleks, havaalanının ana binası, eğitim binası, servis binası ve diğer binaları içeriyordu. Havaalanının ana binasında bekleme odaları, bilet ofisleri, bilgi ofisleri, kafeler ve büfeler vardı.
Ekim 1974’te en büyük Rus (Sovyet) havayolu şirketi Aeroflot (Аэрофлот) hâkimiyetinde açılan havaalanında 1975 yılında II – 18 ve Tu – 134 A uçakları ile ilk düzenli yolcu hizmetleri başladı.
İlk yıllarında, Riga Havaalanı’ndan – tamamı Doğu Bloku’na ait – yaklaşık 100 ayrı şehre düzenli seferler yapıldı. SSCB’nin tüm sosyalist cumhuriyetlerinin başkentlerine, büyük sanayi ve turizm merkezlerine seferler gerçekleştirildi. Ancak SSCB zamanında, Riga’dan / Riga’ya SSCB dışından / dışına direk uçuşlar yoktu. Riga’ya uçakla gidip gelmek için Moskova üzerinden aktarma yapmak gerekiyordu.
Sovyetler Birliği (SSCB) zamanında, havaalanı Aeroflot’un idarî bir parçasıydı. Havaalanının gelirleri, SSCB havaalanları ve havayolu şirketleri arasında para dağıtan, merkezi başkent Moskova’da bulunan Aeroflot’a gönderiliyordu.
1980’li yıllarda, yolcuları taşımak için Tu – 154 B2, Tu – 134 B ve An- 24 uçakları kullanılmaya başlandı. Kargo taşımacılığında ise An- 26 uçakları kullanılıyordu. 1986 yılında Riga Uluslararası Havaalanı’dan / Havaalanı’na 900.000 yolcu, 12.000 ton yük ve 500 ton posta (mektup vb.) taşınmıştır.
1 Aralık 1989 tarihinde Aeroflot, haftada iki kez Tu – 134 A uçakları ile düzenli olarak Riga (Letonya) – Tallinn (Estonya) – Stockholm (İsveç) uçuşlarına başladı. Riga’dan kalkışlar Pazartesi ve Cuma günleri öğlen saat 11:00’de idi.
Sovyetler Birliği’nde 1985 yılında iktidara gelen Mihail Sergeeviç Gorbaçëv (1931 – halen hayatta)’in başlattığı, “Glasnostı” (Açıklık) ve “Perestroyka” (Yeniden Yapılanma) denilen ve 6 yıl süren reformların ardından 1991 yılının sonunda Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) resmen dağılır. 8 Aralık 1991’de SSCB bünyesindeki Rusya’nın başkanı Borís Nikoláeviç Élitsin (1931 – 2007), Ukrayna’nın başkanı Leoníd Makároviç Kravçúk (1934 – halen hayatta) ve Beyaz Rusya’nın başkanı Stanisláv Stanislávoviç Şuşkéviç (1934 – halen hayatta), Beyaz Rusya’nın başkenti Minsk’te biraraya gelerek Sovyetler Birliği”ni dağıtan anlaşmayı imzaladılar. Ancak 12 Aralık 1991’de Yüksek Sovyet Meclisi’nde yapılan oylamada anlaşmanın onaylanması reddedildi. Sovyet Anayasası’na göre birliğin dağıtılması ancak Yüksek Sovyet Meclisi’nin yetkisindeydi. Buna rağmen Élitsin (Yeltsin)’in baskısı üzerine SSCB Devlet Başkanı Gorbaçëv, 25 Aralık 1991’de görevinden istifa ettiğini açıkladı. Aynı gün geceyarısı Moskova’daki devlet başkanlığı özel kompleksi Kremlin’de dalgalanan kızıl ve orak – çekiçli SSCB bayrağı indirilerek yerine tarihî ve millî Rusya bayrağı çekildi. Böylece 20. yy’ın büyük bölümüne damgasını vuran, dünyanın en güçlü iki devletinden biri olan SSCB, 25 Aralık 1991’de resmen tarihe karıştı
SSCB’nin dağılmasıyla beraber, birliğin içindeki bağımsız olan 15 cumhuriyetten 12’si biraraya gelerek Bağımsız Devletler Topluluğu (Rus. Содружество Независимых Государств [Sodrujestvo Nezavisimıh Gosudarstv])’nu oluşturdu. Ancak bu birliğe katılmaya yanaşmayıp tam bağımsızlığını ilan etme yoluna giden ülkeler de oldu. Buna ilk cesaret eden ülkeler, Avrupa’nın kuzeydoğusundaki, SSCB’nin kuzeybatısındaki üç küçük ülke, Baltık Denizi kıyısında olmalarından ötürü “Baltık Ülkeleri” olarak anılan Estonya, Letonya ve Litvanya oldular.
1 Mart 1991’de bağımsızlığını ilan eden Litvanya, SCCB’den ayrılan ilk ülke olmuştur. 20 Ağustos 1991’de bağımsızlığını ilan eden Estonya, SCCB’den ayrılan ikinci ülke olmuştur. Bir gün sonra, 21 Ağustos 1991’de bağımsızlığını ilan eden Letonya da SCCB’den ayrılan üçüncü ülke olmuştur. SSCB bünyesindeki diğer cumhuriyetler de takip eden süreçte bu üç küçük ama cesur cumhuriyetin yolunu takip ederek bağımsızlıklarını ilan etmiş ve tarihe karışan SSCB’den ayrılmışlardır.
21 Ağustos 1991 itibariyle dünya haritasında yeni bir ülke vardır artık: Letonya Cumhuriyeti (Let. Latvijas Republika)…
Letonya’nın başkenti Riga’daki Riga Uluslararası Havaalanı, bağımsızlığın ilanından sonra da “yeni ülke” Letonya’nın başkentinin en büyük uluslararası havalimanı olarak hizmet vermeye devam etmiştir.
Letonya’nın bağımsızlığından sonra, bu ülkedeki havayolu taşımacılığını yürüten ve tekelinde tutan Rus (Sovyet) havayolu şirketi Aeroflot’un Letonya şubesi de bağımsızlığını ilan ederek, kısaca Latavio olarak anılan Letonya Havayolları (Let. Latvijas Aviolīnijas) ismini aldı. Şirket, yönetim üsleri olarak üç ayrı şubeye ayrıldı: Merkezi başkent Rīga, diğer şubeleri ise Liepāja ve Daugavpils şehirleri.
1993 yılında 310 bin yolcuya hizmet veren havaalanında 1994 yılında ilk büyük restorasyon ve yeniden yapılanma çalışmasına başlandı. Pist rehabilite edildi ve aydınlatma sisteminin yanısıra yönetim binası da yeniden inşâ edilerek değiştirildi. Yeni otoparklar oluşturuldu.
1995 yılında Letonya ulusal havayolu şirketi Air Baltic kuruldu ve 1 Kasım 1995 günü SAAB 340 uçağıyla ilk uçuşunu yaptı. Bu arada 1994 yılında başlayan restorasyon ve yeniden yapılanma çalışmaları, ülkenin başkenti olup 1201 yılında kurulmuş olan Riga şehrinin kuruluşunun 800. yıldönümüne tekabül eden 2001 yılında tamamlanarak bugünkü modern havaalanı ortaya çıktı.
2003 yılında Riga’daki bu havaalanını kullanan yolcuların sayısı 712 bine çıkmıştı. Ancak yolcu sayısının artması ve Riga Uluslararası Havaalanı’nın asıl büyüme ve sıçramayı gerçekleştirmesi, üç sebepten dolayıydı:
Birincisi; Letonya’daki genel ekonomik durumun iyileşmesi, halkın tatil ve seyahat gücünün oluşması.
İkincisi; düşük maliyetli tarifler ile çok ucuza yolcu uçuran RyanAir ve EasyJet gibi havayolu şirketlerinin Riga seferlerine başlaması.
Üçüncüsü; Letonya’nın 1 Mayıs 2004 tarihinde AB’ye üye olması.
2003 yılında 712 bin olan yolcu sayısı, 2004 yılında 1 milyona, 2005 yılında 2 milyona, 2006 yılında 2 milyon 500 bine, 2007 yılında 3 milyon 160 bine, 2008 yılında 3 milyon 690 bine çıktı.
Concors ve SR – Technik olmak üzere iki yerel şirket arasında ortak girişim olarak işletilmek üzere 2006 sonbaharında bir bakım, onarım ve revizyon tesisi açıldı. 2006 – 16 yılları arasında yeni kuzey terminal uzantıları yapıldı. Pist 45 m genişliğindeydi. 30 Ekim 2008’de yeniden inşâ edilen pist 3200 m’ye uzatıldı. Sonuç olarak, havaalanı Airbus A 340 ve Boeing 747 gibi büyük uçakları barındırabilir hale geldi,.
2008 yılında o zamanki Riga Belediye Başkanı Jānis Birks (1956 – halen hayatta), Riga Uluslararası Havaalanı’na eski – SSCB’den önceki – tarihî Letonya’nın ilk dışişleri bakanı olan Zigfrīds Anna Meierovics (1887 – 1925)’in adının verilmesini teklif etti, ancak bu teklif Belediye Meclisi tarafından kabul görmedi.
Mayıs 2009’da Riga Uluslararası Havaalanı, Danimarka’nın başkenti Kopenhag (Dan. København) ve İsveç’in başkenti Stockholm’u geride bırakarak “İskandinav ve Baltık Ülkelerindeki En İyi Havaalanı” seçildi ve Avrupa’daki en prestijli ödüllerden biri olan “Routes & OAG Havaalanı Pazarlama Ödülü”nü kazandı.
Ekonomik krize rağmen havaalanı 2009 yılında 4 milyon yolcu, 2010 yılında da 4 milyon 660 bin yolcu taşıdı. 2010 yılında Baltık bölgesinin ilk özel havaalanı terminal işi bu havaalanı bünyesinde açıldı.
2014 yılında, havaalanının yolcu terminali “Ziemeļu Piestātne” (Kuzey İskelesi)’nin inşaatı için 15 milyon 930 bin Euro (€) tutarında bir ihale, Skonto Buve tarafından yapılan ihale ile onaylandı. Terminal gelişiminin 5. aşaması, Schengen olmayan alanın genişletilmesini ve dört ek yatılı sektörün inşâsını öngörmekteydi. 2015 yılında Riga Uluslararası Havalimanı terminalinin genişletilmesi tamamlandı. Yeni Kuzey İskelesi 2016 yılında açıldı. Schengen bölgesinin dışına seyahat eden yolcular için gelecekte yeni biniş sektörleri ve daha geniş bekleme alanları sunulacak.
2017 yılında Riga Uluslararası Havaalanı Yönetim Kurulu Başkanlığı’na Ilona Līce (1973 – halen hayatta ve görevinin başında) getirildi. Ilona Hanım, ilk hedef olarak, Riga’dan kıtalararası uçuşların gerçekleştirilmesini ve bunun başarılmasını belirledi.
2018 yılında 7 milyonu aşan yolcu sayısı, 2019 yılında bu rakamın içinde ben, Ali ve Nedim abi de olacağımız için biraz geç bir tarihte açıklanacak.
Riga Uluslararası Havaalanı, son yıllarda birkaç kez genişletilen ve modern standartlara yükseltilen iki katlı bir yolcu terminal binasına sahiptir. Kara tarafı, 36 sıradan oluşan tek bir zeminden oluşan bir ana salonun yanısıra bazı dükkânlar ve üst kattaki güvenlik alanını içerirken, “gelen yolcu” alanı, bagaj iadesi ve bazı servis sayaçları alttaki zemin katında yer almaktadır.
Riga şehri ile Riga havaalanı arasında hem özel araç, taksi veya minibüs, otobüsle, hem de trenle gidip gelmek mümkün. Havaalanından şehir merkezine her 10 dakikada bir minibüs, her 25 dakikada bir otobüs kalkıyor. Şehir merkezinden havaalanına arabayla geliş sadece 25 dakika sürüyor. Rail Baltica trenleriyle havaalanına demiryolu üzerinde gelmeniz de mümkün. Ayrıca havaalanından yurtdışına da, Estonya, Litvanya, Rusya, Beyaz Rusya, Polonya ve Almanya’daki şehirlere de uluslararası otobüs seferleri düzenleniyor.
Havaalanında kimlik ve pasaport kontrollerinden geçtikten sonra, direk olarak terminalde “oto kiralama” yerini aramaya başlıyoruz. Daha Almanya’dayken araba kiralamıştık ve işte o şirketin havaalanındaki şubesini bulup arabanın anahtarını ve tabiî kendisini alacağız.
Terminalin zemin katında, çıkış kapısının hemen yan önünde “Alamo” adlı oto kiralama şirketinin şubesini buluyoruz.
Selam, hal – hatır ve “hoş geldiniz” faslından sonra birtakım evraklar imzalanıyor. Arabayı gezi arkadaşlarım Nedim Yeşilfiliz ve Ali Sayan ayarladığı için (esasında uçak bileti, otel, her şeyi onlar ayarladı; bana sadece çantamı ve fotoğraf makinâmı alıp onların peşine takılmak kaldı), onlar konuşuyor, evrakları onlar imzalıyor. Ben sadece etrafı seyredip insanlara bakıyor, bir yandan fotoğraflar çekiyorum.
Araba için 4 günlük kiralama bedeli olarak 75 Euro ödenmişti. Bu da bize, kişi başına 25 Euro düşmesi demekti. Fakat orada moralimizi bozan bir şart koştular: Bu ücret, sadece Letonya içinde gezersek ve ülke dışına çıkmazsak geçerliydi. Şayet komşu ülkeler Estonya ve Litvanya’ya gidecek olursak, her ülke için ayrıca 25 Euro daha ödememiz gerekiyordu, yani 50 Euro daha.
Eh biz bunca yolu sadece Letonya için gelmedik, yalnızca bu küçük ülkeyi görüp dönmek değildi amacımız. Letonya, Estonya, Litvanya; üçünü de gezmek için gelmiştik. Elimiz mâhkum, çaresizce 50 Euro daha ödemeyi kabul ettik.
Bize bazı kuralları hatırlattılar:
– Araba elektronik kamera sistemiyle (GPS) takip altında. Arabanın içinde ne yapsak, arabayla nereye gitsek bilgisayar takip ediyor. Şirketin kurallarını çiğnersek onlar hemen tespit ediyorlar.
– Arabanın şoförü olarak üçümüzden sadece birinin adını sözleşmeye yazacağız ve arabanın bizde olduğu 4 gün boyunca ondan başka birimiz direksiyon başına geçemeyecek. (Nedim abinin ismini yazdık)
– Arabanın içinde sigara içmek kesinlikle yasak.
– Araba sadece Baltık’ın üç küçük ülkesi için (Letonya, Estonya, Litvanya) bize teslim ediliyor. Bu üç ülke dışında bir yere gitmek yasak. Beyaz Rusya, Rusya veya Polonya’ya gidersek, tespit ederler ve şirkete yüklü bir ceza ödememiz gerekebilir.
– Araba, benzin deposu dolu bir şekilde bize teslim ediliyor ve biz de onlara teslim ettiğimizde benzinini doldurup öyle teslim edeceğiz.
Baltık ülkeleri de böyle işte. Her coğrafyanın toplumu farklı, buranın toplumu da böyle. Bunlardan kız alsan bu kadar şart ileri koşmazlar ama araba alsan canları çıkıyor sanki.
Arabanın anahtarını alıyoruz ve havaalanı arsası üzerindeki oldukça geniş açıkhava otoparkına doğru yürüyoruz.
“LK – 644” plakalı ve gümüş renkteki 2018 model Toyota Avensis marka arabamızın yanına gidiyoruz.
Oto kiralama şirketi yetkilileri bize “iyi tatiller” dileyip ayrılıyorlar ordan ve havaalanının terminal binasına geri dönüyorlar.
Arabaya biniyoruz. Nedim abi direksiyon başına, Ali yanındaki koltuğa, bense – Elazığlı olduğum için – arka koltuğa…
Nedim abi kontağı çalıştırıyor ve arabamız hareket ediyor.
Baltık ülkeleri gezimiz başlıyor…
sediyani@gmail.com
SEDİYANİ SEYAHATNAMESİ
CİLT 12
FOTOĞRAFLAR:
IATA kodu RIX, ICAO kodu da EVRA olan Riga Uluslararası Havaalanı (Let. Rīgas Starptautiskā Lidosta), şehir merkezinin 13 km batısında, Mārupe belediyesinde yer alıyor ve deniz seviyesinin 10 km üzerinde kurulmuş bir havalimanı. Letonya ve hatta tüm Baltık Ülkeleri’nin en büyük havaalanıdır.
1974 yılında hizmete açılan ve tek terminali bulunan havaalanının genişlik ve uzunluğu, 18 / 36 yönünde 3200 m × 45 m asfalttır. Havaalanından / havaalanına 30 ülkede 76 noktadan / noktaya yıllık ortalama 83 bin uçuş gerçekleşmekte. Bu uçuşlar da yıllık ortalama 7 milyon yolcu ve 28 bin ton yüke tekabül ediyor. (LETONYA)
Riga Uluslararası Havaalanı, son yıllarda birkaç kez genişletilen ve modern standartlara yükseltilen iki katlı bir yolcu terminal binasına sahiptir. Kara tarafı, 36 sıradan oluşan tek bir zeminden oluşan bir ana salonun yanısıra bazı dükkânlar ve üst kattaki güvenlik alanını içerirken, “gelen yolcu” alanı, bagaj iadesi ve bazı servis sayaçları alttaki zemin katında yer almaktadır. (LETONYA)
Avukat Ali Sayan (memleket Şanlıurfa – Birecik), seyyâh İbrahim Sediyani (memleket Elazığ – Karakoçan) ve yeminli tercüman Nedim Yeşilfiliz (memleket Çanakkale – Biga)
Riga Uluslararası Havaalanı
22 Ekim 2019