Güney Meksika’nın dağlarında bulunan yaklaşık 3400 yıllık bir top sahası, sonrasında Maya ve Aztek toplumlarında büyük rol oynayan bir oyuna dair şaşırtıcı bilgiler verdi.
Güney Meksika’nın dağlarında bulunan yaklaşık 3400 yıllık bir top sahası, sonrasında Maya ve Aztek toplumlarında büyük rol oynayan bir oyuna dair şaşırtıcı bilgiler verdi. Etlatongo adlı bir bölgede gerçekleştirilen kazılarda, bugüne kadar bulunan en eski ikinci top sahası ortaya çıkarıldı. Keşif; Meksika ve Orta Amerika’daki toplumların daha büyük ve politik olarak karmaşıklaştığı bir zamanda, dağlardaki nüfûs merkezlerinin top sahası tasarımına ve muhtemelen oyunun erken kurallarına katkıda bulunduğunu gösteriyor.
Şimdiye kadar kanıtların çoğu, Meksika’nın güneyindeki Körfez ve Pasifik ovalarındaki kıyı yerleşimlerinin, bölgedeki ritüel ve politik önemi üstlenen top oyununu geliştirdiğini gösteriyordu. Antropolojik arkeolog Jeffrey Blomster, “Mezoamerika genelinde, resmî bir top oyununda kullanılan top sahası için bir plan geliştirilmesinde birden fazla bölge ve toplumun parmağı vardı” diyor.
Bugüne kadar Mezoamerika’nın çeşitli bölgelerinde 2300’den fazla olası top sahası bulundu. Bunların birçoğu, Maya İmparatorluğu’nun Klasik Dönemi’ne, yaklaşık 1800 ilâ 1100 yıl öncesine kadar uzanan merkezlerden ve yaklaşık 675 ilâ 500 yıl önceki Aztek İmparatorluğu’na ait. Arkeolog David Carballo, “Etlatongo’daki düzgün bir top sahasının keşfi, Meksika’nın yaylalarındaki en eski köy ve kasabalardan bazılarının, Aztekler tarafından yaklaşık 3000 yıl sonra ullamaliztli olarak bilinen sporun en prestijli versiyonu ile karşılaştırılabilir bir oyun oynadığını gösteriyor” diyor.
Aztek top oyunlarındaki kalabalık seyirciler, bazen rakip krallıklardan gelen takımlar arasında siyasî olarak gergin karşılaşmalar izliyordu ve bazı oyunlar insan kurbanıyla sonlanıyordu. Yeni çalışmada yer almayan Carballo, Mezoamerika top oyununun günümüzde hâlâ Meksika’da oynanan versiyonları olduğunu söylüyor. “Bu, dünyanın en eski ve en uzun ömürlü takım top oyunu olabilir” diyor.
Blomster ve çalışma yazarı Victor Salazar Chavez, 2015 yılında Etlatongo’da yükseltilmiş, açık bir alanı kazmaya başladıklarında top sahası değil, kamu yapılarını bulmayı umuyordu. Ancak 2017’ye kadar devam eden çalışmalar, biri diğerinden daha eski olan üst üste iki top sahasını ortaya çıkardı. Yanmış odun parçalarının radyokarbon analizi, eski top sahasının yaşını yaklaşık M. Ö. 1374’e yerleştirdi. Bu tarih, Meksika dağlık bölgesindeki top sahalarının ortaya çıkışını yaklaşık 800 yıl geriye itiyor.
Daha eski olan Etlatongo top sahasının duvarları taşlarla kaplı, duvarların tabanları boyunca taşla kaplı banklar uzanıyor ve 1150 ile 1300 m² arasında oyun alanı var. Bilim insanları, Etlatongo sakinlerinin, eskisinin üzerine M. Ö. 1200 civarında ikinci, daha büyük bir top sahası inşâ ettiklerini söylüyor. Top oyununun o sırada ve daha önce nasıl oynandığına dair kurallar ve nüanslar bilinmiyor.
Her iki top sahası da yaklaşık 175 yıllık bir süre boyunca kullanılmıştı. M. Ö. 1174 ve M. Ö. 1102 arasında, ikinci top sahasının yakıldığı ve kullanım dışı bırakıldığı bir tören düzenlenmişti. Bu törenin kazılan kalıntıları arasında hayvan kemikleri, kömürleşmiş bitki kalıntıları, dağınık insan kemikleri ve en az 14 seramik topçu figürinin parçaları yer alıyor. Bu figürinlerin bazılarının üzerinde, bir peştemalın üzerindeki kalın kemerler ve bazen de bir göğüs plakası gibi Olmek tarzı kıyafet tasvirleri vardı.
Bölgesel olarak etkili bir Körfez kıyı toplumu olan Olmekler’in, 3000 yıldan daha eski sanat örneklerinde, bir top sahasının duvarlarına karşı topları kalçalarından sektiren oyuncular tasvir ediliyor. Ancak bugüne kadar Olmek bölgelerinde kesin olarak hiçbir oyun alanı tespit edilmedi.
Bilinen en eski top sahası, Paso de la Amada adlı Pasifik sahilindeki Olmekler’e ait olmayan bir bölgede yer alıyor ve yaklaşık 3650 yıl öncesine tarihleniyor.
ARKEOFİLİ
29 MART 2020
