Que el árbol no te impida ver el bosque.
(Ağacın ormanı görmenizi engellemesine izin vermeyin.)
Arjantin atasözü
Gezi arkadaşım sevgili Yaşar Gülen ile birlikte, Arjantin’in başkenti Buenos Aires’te dolaşmaya, şehrin her karışını görmek için yürümeye devam ediyoruz. Şu anda şehrin Palermo semtindeyiz.
Yürürken karşımıza çıkan ve oturup biraz dinlendiğimiz İran İslam Cumhuriyeti Meydanı (İsp. Plaza República Islámica de Irán)’ndan sonra, Avenida Presidente Figueroa Alcorta (Devlet Başkanı Figueroa Alcorta Caddesi) adlı cadde üzerinde sohbet ede ede yürümeye devam ederken, bu kez karşımıza bir dörtyol çıkıyor.
Dörtyolun ortasında, Arjantin Cumhuriyeti’nin 3. devlet başkanı olan Justo José de Urquiza y García (1801 – 70)’nın at üstünde dev bir heykeli var. Justo abimiz, 1854 – 60 yılları arasında bu ülkenin lideriydi. Ondan önce de birçok savaşta komutanlık yapmış bir generaldi.
Heykeltraşlar Renzo Baldi (? – ?) ve Héctor Rocha (? – ?) tarafından yapılan bu heykel, buraya 1958 yılında dikilmiş.
Anıtın kenarlarında, Justo José de Urquiza’nın 3 Şubat 1852 tarihinde Buenos Aires Valisi Juan Manuel José Domingo Ortiz de Rozas y López de Osornio (1793 – 1877)’yu mağlup ettiği Caseros Savaşı (İsp. Batalla de Caseros)’ndan bir sahne var. Kenarlardan birinde de, 1 Mayıs 1853’te yürürlüğe giren 1853 Arjantin Anayasası’nın yürürlüğe girmesini konu alan bir sahne de bulunuyor. Justo José de Urquiza, bu anayasanın yürürlüğe girmesinden bir yıl sonra devlet başkanı olmuştu.
Yaşar kardeşimle beraber hem yürüyor hem sohbet ediyoruz:
– Abi bir gün bizim heykelimizi de dikecekler mi Buenos Aires’e? 🙂
– E o kadar sığır bifteği yedik, bir kadirşinaslık düşünürler herhalde. 🙂
– Bir de kahvaltılarda medialuna yedik. 🙂
– Caminito’da tango bile yaptık, daha ne olsun? 🙂
– Her Dünya Kupası’nda Arjantin’i tutuyoruz, o da var abi. 🙂
– Senin heykeline ismini şöyle yazacaklar: Yaşar de Vartoza.
– 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂
– 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂
– Yaşar de Vartoza. 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂
– 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂
– Seninki de Abraham de Karakoçaniano. 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂
– 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂
– 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂
– Yaşar de Vartoza del Suiza Zúrichanio el Cimbomiano 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂
– Abraham de Karakoçaniano del Alemania Fráncforto el Beşiktaşoza. 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂
– 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂
– 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂
Dörtyolda sağdaki yola giriyor ve Avenida Sarmiento (Sarmiento Caddesi) adlı caddeye giriyoruz. Bu caddeye girer girmez, varmak istediğimiz yer olan 3 Şubat Parkı (İsp. Parque 3 de Febrero ya da Parque Tres de Febrero) hemen sağ tarafta.
Şehrin en popüler yeşil alanı, burası. 400 hektarlık bu parkın içinde, göller, gül bahçeleri, farklı ve ilginç yapılar var. Bir de, bizim gibi Astronomi meraklıları için, buraya gelmemizin asıl sebebi olan, Galileo Galilei Planetaryumu (İsp. El Planetario Galileo Galilei) bulunuyor.
Parkın geniş topraklarının tarihi, Basklı komutan ve işgalci (onlar “fatih” anlamında “conquistador” diyorlar) Juan de Garay (1528 – 83)’ın çiftlikleri kurmak için orijinal şehrin eteklerindeki toprakları dağıttığı 1580 yılına, Buenos Aires’in kuruluşuna kadar uzanıyor. Bugün parkın bir parçası olan toprakların ilk yerleşimcisi, Sicilyalı bir komutan ve siyasetçi olan Juan Dominguez de Palermo (1560 – 1635)’dur. Semtin Palermo olan ismi de bu abimizin isminden dolayıdır.
Juan Manuel de Rosas, Buenos Aires Valisi olarak atandığında (1829 – 32 ve 1835 – 52), bölgede o zamana kadar yaklaşık 540 hektarlık bir alana sahip olan en büyük mülk konsantrasyonu olacak kadar çok sayıda arazi satın aldı. Daha sonra orada yerel Latin Amerika ve Avrupa doğasının bir karışımı olan toprakla çevrili bir villa inşâ etmeye karar verdi. Kafes düzenini ve İspanyol geleneğinin mimarisini korudu, ancak aynı zamanda açık erişim halindeki bahçelerine görünürlük ve şeffaflık sağlamaya çalıştı. Arazinin doğası ilk başlarda buna elverişsizdi, sahile yakın olan arazi iyi değildi. Arazi her ne kadar düz idiyse de küçük lagünlerin ve rezervuarların oluştuğu çöküntüler vardı. Bu olumsuzluklar arasında, Rosas tarafından ikametgâh olarak kullandığı konak önünde gezilebilir bir gölet yaptırdı, tekneler ve bahçe için yapay bir kanalın inşâsı da bunu takip etti. Ama bitmedi; kişisel zevki için bölgenin yerli hayvanlarının tutulduğu bir hayvanat bahçesi de kurdu parkın içinde.
3 Şubat 1852 tarihinde gerçekleşen ve Juan Manuel de Rosas’ın Justo José de Urquiza’ya mağlup olduğu Caseros Savaşı’ndan sonra Juan Manuel de Rosas’ın bu mülkü uzun süren bir dâvâdan sonra elinden alınıp kamulaştırıldı, devletin eline geçti. 15 Nisan 1858’de, az sayıda hayvan ve tek bir makinâ ile parktaki ilk sanayi ve tarım düzenlemesine başlandı.
1862 yılında Belediye Meclisi, bu mülkü halka açık bir park için kullanıma sunmaya karar verdi.
1865 – 68 yılları arasında Rosas tarafından yaptırılan binanın ana bölümü, ordu subaylarının eğitimi için kullanıldı. 1870 yılında ise bu yer Millet Askerî Koleji’nin merkezi olarak belirlendi.
Sonraki yirmi yıl boyunca çeşitli projeler gözönünde bulundurulurken, 25 Haziran 1874’te çıkartılan 658 Sayılı Kanun ile 3 Şubat Parkı (İsp. Parque 3 de Febrero ya da Parque Tres de Febrero)’nın kurulması hükme bağlandı. Parka “3 Şubat” ismi, Caseros Savaşı’nda Justo José de Urquiza’nın Juan Manuel de Rosas’ı mağlup ettiği gün olan 3 Şubat 1852 tarihine atfen veriliyordu.
1874 yılında Arjantin Cumhuriyeti’nin yeni cumhurbaşkanlığına Nicolás Remigio Aurelio Avellaneda Silva (1837 – 85) seçilince, yeni cumhurbaşkanı, parkın çalışmalarından sorumlu olacak bir komisyon atadı. Hemen parkın tasarımı için bir yarışma düzenlendi. Yarışmayı İsviçreli mimarlık şirketi Methfessel & Börmel’in projesi kazandı ama, bu proje ekonomik olarak çok pahalıya patlayacağından, uygulanmadı. Böylece parkın oluşturulması sorumluluğu, Polonyalı urbanist ve şehir düzenlemecisi Jordan Czeslaw Wysocki (1839 – 83) ile Belçikalı mimar ve bahçe peyzajcısı Julio Dormal Godet (1846 – 1924)’e verildi.
Bu iki isim tarafından düzenlenip oluşturulan parkın kısa sürede tamamlanmasının ardından açılışı 11 Kasım 1875 günü gerçkekleştirildi. Açılış törenine 35.000 kişi katılmıştı.
Açılıştan kısa bir süre sonra, parkın içinde 1600 m’lik bir at yarışı pisti ve bir de restoran açıldı. 1885’te bir jokey kulübü tesisleri kiraladı 1600 m’lik yarış pistini 2200 m’ye uzattı. Ayrıca 1200 m’lik düz bir pist de oluşturdu.
Parkı genişletme ve daha da güzelleştirme görevi, 1892 yılında, gezinin daha önceki bölümlerinde de ve yine başka parkları anlatırken kendisinden bahsettiğimiz Fransız mühendis Jules Charles Thays (1849 – 1934)’a verildi. Thays, 1892 – 1912 yılları arasında bu çalışmaları gerçekleştirdi ve parka harika bir görünüm kazandırdı. Thays bu çalışmaları esnasında parkın içinde ayrıca botanik bahçesi ve hayvanat bahçesi de oluşturdu.
Thays’tan sonra da yerel mimarlar ve bahçe peyzajcıları çeşitli düzenlemeler yaptılar. 1927 yılında Arjantin’in dört coğrafî bölgesini temsil eden bir anıt yapıldı. Parkın genişletme ve daha da güzelleştirme çalışmalarının tam olarak 1933 yılında tamamlandığı söylenebilir.
1951 yılında Velodrome, 1966 yılında da onun için buraya geldiğimiz Galileo Galilei Planetaryumu (İsp. El Planetario Galileo Galilei) kuruldu. Modernist mimarisi kentteki diğer yapılardan farklı olan bu Astronomi merkezi, şehir halkı ve okul öğrencileri için gezegenler ve diğer astronomik fenomenler ile tanışmak için popüler bir gezi noktasıdır.
1996 yılında park alanındaki eski bir café, müzeye dönüştürüldü. 1999 yılında ise gül bahçesi (gülistan) kuruldu. Parkın içinde ayrıca bir “şairler bahçesi” de vardır ve burada çeşitli şarilerin büstleri bulunuyor.
Park, her gün yaya ya da bisikletle gelen çok sayıda insan tarafından ziyaret edilmektedir. Bunların kimi cadde ve yollardan, kimi ormanların içinden, kimi de benle Yaşar gibi hem cadde hem ormanlardan geçerek buraya gelmektedirler. Parka akışlar haftasonları belirgin şekilde artar. Arazide bulunan üç yapay gölde tekne gezileri de yapabiliyor.
Şehrin kalbinde olmasına rağmen, çok çeşitli yırtıcı kuşlar, balıkçıllar, papağanlar, ağaçkakanlar ve pasifenler de dahil olmak üzere 170’ten fazla kayıtlı türle Buenos Aires’teki kuşları gözlemlemek için en ideal yerlerden biridir. Kent için aninga veya ñacurutú gibi çok nadir türler, başarılı bir şekilde tesislerde yuvalanmıştır.
Ben ve gezi arkadaşım Yaşar de Vartoza, buraya geldiğimiz için heyecanlıydık ama bizi kötü bir sürpriz bekliyordu: Bugün Pazartesi ve Paskalya Bayramı olduğu için kapalı.
Soğuk bir duş oldu bu, bizim için! Bunu hiç hesap etmemiştik. Gezide olduğumuz için bayrammış tatilmiş pek o günlere dikkat etmemiştik. (NOT: Buraya yarın tekrar geleceğimiz için, Galileo Galilei Planetaryumu’nu o zaman tanıtacağız siz sevgili okurlarımıza.)
– Ne yapcaz abi?..
– Valla Buenos Aires’te en çok görmek istediğim yerdi. 🙁
– Boşver, üzme tatlı canını. Yarın gene geliriz.
– Ya? Gelir miyiz?
– Geliriz tabi, ne olacak? Hem bu tarafta daha görülmesi gereken birçok güzel şey var.
– Tamam o zaman. 🙂
– 🙂
– Peki şimdi ne yapalım abican? Daha bol bol vaktimiz var.
– Abi gelirken yol üstünde Japon Bahçesi vardı ya, orası çok güzel bir yere benziyor. Gidip orayı gezelim.
– Tamam Yaşar, madem ki öyle istiyorsun. Bilirsin; senin kafanı kırarım ama hatrını kırmam.
– 🙂 🙂
– 🙂 🙂
Şehrin en hoş ve güzide mekânlarından biri olan Japon Bahçesi (İsp. Jardín Japonés; Jap. 日本庭園 [Nihon Teien])’ni gezmek için aynı yolu geri yürüyoruz.
Yaşar Uzakdoğu kültürüne meraklı olduğu için – sebep her neyse artık – Japon Bahçesi’ne gideceğimizden dolayı çok mutluydu.
sediyani@gmail.com
SEDİYANİ SEYAHATNAMESİ
CİLT 11
FOTOĞRAFLAR:
Dörtyolun ortasında, Arjantin Cumhuriyeti’nin 3. devlet başkanı olan Justo José de Urquiza y García (1801 – 70)’nın at üstünde dev bir heykeli var. Justo abimiz, 1854 – 60 yılları arasında bu ülkenin lideriydi. Ondan önce de birçok savaşta komutanlık yapmış bir generaldi.
Heykeltraşlar Renzo Baldi (? – ?) ve Héctor Rocha (? – ?) tarafından yapılan bu heykel, buraya 1958 yılında dikilmiş. (ARJANTİN)
Anıtın kenarlarında, Justo José de Urquiza’nın 3 Şubat 1852 tarihinde Buenos Aires Valisi Juan Manuel José Domingo Ortiz de Rozas y López de Osornio (1793 – 1877)’yu mağlup ettiği Caseros Savaşı (İsp. Batalla de Caseros)’ndan bir sahne var. Kenarlardan birinde de, 1 Mayıs 1853’te yürürlüğe giren 1853 Arjantin Anayasası’nın yürürlüğe girmesini konu alan bir sahne de bulunuyor. Justo José de Urquiza, bu anayasanın yürürlüğe girmesinden bir yıl sonra devlet başkanı olmuştu. (ARJANTİN)
Dörtyolda sağdaki yola giriyor ve Avenida Sarmiento (Sarmiento Caddesi) adlı caddeye giriyoruz. Bu caddeye girer girmez, varmak istediğimiz yer olan 3 Şubat Parkı (İsp. Parque 3 de Febrero ya da Parque Tres de Febrero) hemen sağ tarafta.
Şehrin en popüler yeşil alanı, burası. 400 hektarlık bu parkın içinde, göller, gül bahçeleri, farklı ve ilginç yapılar var. Bir de, bizim gibi Astronomi meraklıları için, buraya gelmemizin asıl sebebi olan, Galileo Galilei Planetaryumu (İsp. El Planetario Galileo Galilei) bulunuyor. (ARJANTİN)
Parkın geniş topraklarının tarihi, Basklı komutan ve işgalci (onlar “fatih” anlamında “conquistador” diyorlar) Juan de Garay (1528 – 83)’ın çiftlikleri kurmak için orijinal şehrin eteklerindeki toprakları dağıttığı 1580 yılına, Buenos Aires’in kuruluşuna kadar uzanıyor. Bugün parkın bir parçası olan toprakların ilk yerleşimcisi, Sicilyalı bir komutan ve siyasetçi olan Juan Dominguez de Palermo (1560 – 1635)’dur. Semtin Palermo olan ismi de bu abimizin isminden dolayıdır. (ARJANTİN)
Park, her gün yaya ya da bisikletle gelen çok sayıda insan tarafından ziyaret edilmektedir. Bunların kimi cadde ve yollardan, kimi ormanların içinden, kimi de benle Yaşar gibi hem cadde hem ormanlardan geçerek buraya gelmektedirler. Parka akışlar haftasonları belirgin şekilde artar. Arazide bulunan üç yapay gölde tekne gezileri de yapabiliyor. (ARJANTİN)
Şehrin kalbinde olmasına rağmen, çok çeşitli yırtıcı kuşlar, balıkçıllar, papağanlar, ağaçkakanlar ve pasifenler de dahil olmak üzere 170’ten fazla kayıtlı türle Buenos Aires’teki kuşları gözlemlemek için en ideal yerlerden biridir. Kent için aninga veya ñacurutú gibi çok nadir türler, başarılı bir şekilde tesislerde yuvalanmıştır. (ARJANTİN)
Park, her gün yaya ya da bisikletle gelen çok sayıda insan tarafından ziyaret edilmektedir. Bunların kimi cadde ve yollardan, kimi ormanların içinden, kimi de benle Yaşar gibi hem cadde hem ormanlardan geçerek buraya gelmektedirler. Parka akışlar haftasonları belirgin şekilde artar. Arazide bulunan üç yapay gölde tekne gezileri de yapabiliyor. (ARJANTİN)
1951 yılında Velodrome, 1966 yılında da onun için buraya geldiğimiz Galileo Galilei Planetaryumu (İsp. El Planetario Galileo Galilei) kuruldu. Modernist mimarisi kentteki diğer yapılardan farklı olan bu Astronomi merkezi, şehir halkı ve okul öğrencileri için gezegenler ve diğer astronomik fenomenler ile tanışmak için popüler bir gezi noktasıdır. (ARJANTİN)
El Planetario Galileo Galilei, 22 Nisan 2019