KÜRT DİL HAREKETİ (HEREKETA ZIMANÊ KURDÎ)
Cumhuriyet’in çok önemli politikalarından biri Kürtler’i Türklük’e asimile etmekti. Kürtçe’yi unutturmak, başta Kürtler, herkese Türkçe öğretmek, Kürt çocuklarını Türk dili ve Türk kültürü içinde büyütmek, yetiştirmek, Cumhuriyet’in, kararlı ve istikrarlı bir şekilde uyguladığı bir politikaydı. Kürt kadınlarına Türkçe öğretmek, Kürt kadınlarının Türkçe konuşmalarını sağlamak devlet için çok önemli bir başarı kabul ediliyordu.
Bu politikanın başka bir yüzü de Kürtçe yasaklarıydı. Kürtçe yasakları da devlet ve hükûmet tarafından kararlı ve istikrarlı bir şekilde uygulanıyordu. 1930’larda, ürünlerini satmak, ihtiyaçlarını karşılamak için şehirde, pazara gelen köylülere, konuştukları kelime sayısına göre para cezaları da uygulanmıştı.
1960’lardan itibaren gelişen Kürt muhalefet hareketlerinin bu konuya önem vermesi, asimilasyonun bilincine varması, bu sorunu gündeme getirmesi beklenirdi. Kanımca Kürt muhalefet hareketleri bu sorunda yeteri kadar önem vermediler. Soruna önem vermek, elbette Türkçe konuşmak, Kürtçe yazmak, bu tutumu geliştirmekti. Çocukların Kürtçe öğrenmelerine çok önem vermekti. Her ev bir okul olarak değerlendirilebilirdi. Devlet tarafında çok çeşitli aygıtlar kullanılarak Kürtçe’nin inkâr ve imhâ edilmesine karşı Kürtçe’yi yaşatmak böyle mümkün olabilirdi.
Kürt Dil Hareketi (Hereketa Zimanê Kurdî) yani HezKurd, 15 Ekim 2020’de kuruluşunu açıklamıştır. Kürt Dil Hareketi’nin kuruluşunda İbrahim Sediyani’nin fikrî katkıları büyüktür. İbrahim Sediyani, birkaç sene önce Bengal Dil Hareketi konusunda önemli yazılar kaleme almıştı. Kürt Dil Hareketi, HezKurd’un bu konuda derleyici, toparlayıcı olacağı kanısındayım.
Kürd Dil Hareketi (HezKurd), amaçlarını şu şekilde ortaya koymaktadır:
1 – Kürtçe’nin, Türkiye Cumhuriyeti devletinin 2. resmî dili olması (= İsviçre Modeli)
2 – Kürtçe anadilde eğitim ve Kürtçe’nin Türkiye’de ilkokuldan üniversiteye kadar okullarda eğitim dili olması (= Makedonya Modeli)
3 – Asimilasyon politikaları sonucu isimleri zorla değiştirilmiş ve masa başında uyduruk Türkçe isimler verilmiş bütün şehir ve köylerimizin eski ve gerçek Kürtçe, Lazca, Gürcüce, Çerkesçe, Rumca, Ermenice, Arapça, Türkmence isimlerinin iade edilmesi (= Yeni Zelanda Modeli)
Kürt Dil Hareketi, bu üç amacının dışında başka bir amaçlarının olmadığını vurgulamaktadır. HezKurd Yönetimi bu çerçevede şunlara işaret etmektedir:
“Kürtçe Dil Hareketi sivil bir inisiyatif olarak ahlakî açıdan her türden şiddete karşıdır ve tamamen yasalar dahilinde Kürtçe eğitim hakkının tanınması için kurulan sivil bir hak hareketidir.
Dilsel ve kültürel asimilasyonun toplumsal sorunları daha da karmaşık bir duruma getirdiği günümüz dünyasında, Kürtler’in anadilde eğitim hakkı çok kültürlülük esasına, temel demokrasi kriterlerine ve Birleşmiş Milletler hukukuna göre de doğal bir haktır. Ve bizler bu bilinç ile hareket ediyoruz.
Bu anlamda Türkiye’de yaşamakta olan milyonlarca Kürt vatandaşa bu hakkın tanınması, yaratılmak istenen bölünme algısının aksine, toplumsal çelişkileri ortadan kaldırarak demokrasiyi güçlü kılacağına olan inancımız tamdır.”
KÜRT DİL PLATFORMU
Kürtçe’nin geliştirilmesiyle ilgili başka bir girişim de Kürt Dil Platformu’dur. Kürt Dil Platformu’nun sözcüsü Şerafhan Cizîrî, 7 Şubat 2020’de yaptığı bir açıklamada, Kürtçe’nin resmî dil olarak kabul edilmesi için siyasal partilerden destek beklediklerini vurgulamıştır. Bu çerçevede siyasal partilerle ve Avrupa Birliği üyeleriyle görüşmelerini sürdürmektedir.
Şerafhan Cizîrî, “Ben Kürdüm” diyen herkesin Kürtçe bilmek durumunda olduğunu belirtmektedir. Kürt halkına da seslenen Cizîrî, “Ben Kürdüm diyen herkes Kürtçe bilmelidir. Yaşamın her alanı Kürtçe olmalıdır” demektedir.
Delegasyon üyesi İrfan Söner de, Kürt dili üzerindeki baskıların bugün en üst seviyede olduğunu söyledi. Platform olarak partilerden güçlü bir destek talebinde bulunduklarını söyleyen Söner, “Kürt Dil Kurumu’nun yasal olarak oluşturulması ve Kürt dilinin korunmasını talep ettik. Bunun önündeki yasal engellerin kaldırılmasını talep ettik” dedi. Söner, AB delegasyonu ile yapılan görüşmede özellikle Kürtçe’ye dair artık raporlama dışında da Türkiye’ye bir yaptırım ve baskı uygulanması gerektiğine dair taleplerini ilettiklerini belirtti.
Kürt dilinin gelişmesi için herkese çağrıda bulunan Söner, “Herkesin bu çalışmaya destek vermesi gerekiyor. Kürt yazarlar, gazeteciler, dilbilimciler hep birlikte dilimiz üzerindeki engelleri kaldırabiliriz. Dilsizlik, vatansızlıktır. Bizim dilimiz yoksa ülkemiz de yoktur. Halk olarak öncelikle kendi dilimize sahip çıkmalıyız. Çocuklarımıza, torunlarımıza dilimizi öğretmeliyiz. Yaşamın tüm alanlarında dilimizi kullanmalıyız ki dilimize sahip çıkabilelim. Her mahallede, her sokakta Kürtçe yaşayalım. Önce herkes evinde, sonra sokağında diline sahip çıkmalı” ifadelerini kullandı.
BEJAN HÎNÎ KURMANCÎYÊ DIBE (BEJAN KÜRTÇE / KURMANCİ ÖĞRENİYOR) PROJESİ
Erkam Yazılım‘ın geliştirdiği dünyanın ilk Kürtçe çocuk oyunu olan “Bejan”, dört bölümlük bir projedir. Bu bölümler “Bejan Oyun”, “Bejan Çizgi Film”, “Bejan Eğitim Seti” ve “Bejan Oyuncak” olarak tasarlanmıştır. Bejan projesinin tanıtım galası, 27 Eylül 2020 Pazar günü Diyarbakır’da yapılmış, galaya salgından dolayı sadece basın mensupları ve şirket çalışanları katılmıştır.
Galanın açılış konuşmasını yapan Erkam Yazılım Genel Müdürü Behmen Doğu, 4 alanda piyasaya sürülen “Bejan” projesinin tanıtımını yaptı. Diyarbakır Teknokent’te animasyon ve Kürtçe dublaj yapan 21 kişilik ekip ile yoğun bir emek sürecinin ardından “Bejan” karakterinde dünyanın ilk Kürtçe çocuk oyununu tasarladıklarını ifade eden Doğu, projenin Diyarbakır Dicle Teknokent AR-GE projesi ve Sanayi Bakanlığı tarafından da onaylandığını söyledi.
Projenin ilk ayağının “Bejan Oyun” olduğunu söyleyen Doğu, oyunun 2 – 5 yaş arası çocuklara hitap ettiğini söyledi. Doğu, çocukların oyun ile eğelenerek anadillerini öğreneceğini kaydetti. “Projemiz Kürtçe’yi yaşatma ve zenginleştirme amacı taşısa da Türkçe ve İngilizce dublaj da var” diyen Doğu, şunları söyledi: “Bejan kızımın adı, anlamı ise ‘ağrısı ve sıkıntısı olmayan’ demektir. Projenin ismi buradan geliyor. Çocukluğumda birçok kültürün kendine has çizgi filmi vardı fakat sonradan bizim de böylesine evrensel bir çalışmamız neden olmasın diye düşündüm ve Erkam Yazılım olarak 2 yıl boyunca aktif çalıştık. Bu projeyi yoğun bir emek sonucu açığa çıkardık. Elbette ki eleştirilebilecek yönleri olacaktır. Bu eleştiriler bizim için ön açıcı olup daha iyisi için çalışmalarımızı aralıksız sürdüreceğiz.” “Bejan” çizgi filminin hikâyesinin tarihî ve kültürel mekânlarda geçtiğini, bu sayede çocukların hem tarihi hem kültürel mekânları tanıdığını ifade eden Doğu şöyle devam etti: “Bejan 8 yaşında bir kız çocuğu. Projemizin ana karakterini oluşturuyor. Bejan’ı uçuran, zamanda yolculuk yapan Şahmaran adında bir karakterimiz daha var. Bejan ve arkadaşları Şahmaran’a binerek zamanda yolculuk yapıyor. Kürt kültürü ve tarihî mekânları dışında ilerleyen bölümlerde farklı kültürlere ait coğrafyalar da tanıtılacak ama keyifli bir şekilde olacak bu. Çizgi dizimizde önemli mekân ve yapıtlar göreceksiniz. Mesela; Malabadi Köprüsü’nü, On Gözlü Köprü’yü, Diyarbakır Surları’nı, Cizre’deki Kırmızı Medrese’yi, Akdamar Adası’nı, Van Kalesi’ni, Hasankeyf’i, Zaxo’daki köprüyü, Erbil Kalesi’ni, Konya’daki Mevlana’yı, Galata Kulesi’ni, Çin Seddi’ni, Tac Mahal’i.”
Açılış konuşmasının ardından “Bejan” çizgi filminin Kürtçe ve Türkçe gösterimi yapıldı. Ardından aralarında sanatçılar Kadir İnanır, Şivan Perwer, Brader, Tara Mamedova, şair Bejan Matur, ressam Ahmet Güneştekin gibi ünlü isimlerin “Bejan” ile ilgili videolu mesajları yayınlandı. Daha sonra sahneye çıkan Bejan ekibi katılımcıları selamladı.
Behmen Doğu, Bejan karakterinin esin kaynağı olan kızı Bejan ile “AppStore”dan ilk oyunu indirdi. Doğu, oyunun “Apple Store” ve “Google Play”den indirilebileceğini söyledi. Kürtçe eğitim setinin satışının 29 Eylül itibariyle www.erkamsoft.com adresi üzerinden sipariş edilebileceğini kaydeden Doğu, “Bejan” oyuncakların da önümüzdeki aylarda piyasaya çıkacağını belirtti. (Kaynak: Gazete Duvar)
* * *
Kürt Dil Hareketi, Kürt Dil Platformu ve Bejan Eğitim Seti… Bu üç kurumun birbirleriyle koordineli ve organize bir şekilde çalışması, Kürtçe’nin gelişmesinde, derlenip toparlanmasında çok önemli bir rol oynayacaktır.
NERİNA AZAD
29 EKİM 2020
