Toen God de aarde schiep bestond Nederland niet. Nederlanders hebben het zelf geschapen.
(Doe’t God de ierde skepen, bestie Nederlân net. De Nederlanners makken it sels.)
Flaamsk sprekwurd
Yn ‘e lêste wike binne twa tige wichtige argeologyske ûntdekkingen dien op dizze ûnrêstige en wurge ierde wêr’t wy op libje.
Beide wiene enoarme ûntdekkingen dy’t easkje dat de skiednis opnij skreaun waard, en se feroarsake wrâldwiid klinkende en sensaasje.
Earste; op 17 juny waard in histoaryske stêd fûn dy’t 13.500 jier skiednis hat yn Sulaymaniyah, yn it suden fan Koerdistan, dat no ûnder Iraakske soevereiniteit is. It opgravingsteam ûnder lieding fan twa heechleararen fan ‘e Universiteit fan Reading, dy’t ek man en frou binne, ûntduts in delsetting dy’t 13.500 jier werom datearret yn it doarp Zeriz, leit yn’ e Çemê Rêzan-regio, 50 km fan ‘e stêd Sulaymaniyah. De ruïnes lizze tsjinoer de grotten Zerzêw en Qizqapan by de Rivier de Rezan. (1)
De haad fan de opgraving, Prof. Dr. Roger Martin sei oer de oerbliuwsels dy’t ûntdutsen waarden by de opgraving: “De minsken kamen hjir út grotten. It feit dat it in delling wie mei wetter dat trochstreamde, makke it in plak om te wenjen. Dit wie it begjin fan in nij tiidrek. Minsken jagen, hienen wille en ieten hjir fleis.” Martin sei dat de delsetting heart by de pre-minsklike oergong fan grotten nei doarpslibben basearre op lânbou, “Minsken dy’t út ‘e grotten komme, fêstigen har en wenne hjir foar in tydlike perioade foardat se oerstapten nei in fêstige libben basearre op lânbou. Se snijden stiennen en makken snijwurk. Om’t wy it hawwe oer in foarôf fêststeld libben basearre op lânbou”, sei er. Gûverneur fan Sulaymaniyah Heval Ebubekir stelde dat it hiele Koerdistan fol is fan sokke histoaryske struktueren en dat Koerdistan de wieg fan ‘e minske is. Gûverneur Ebubekir sei: “Dizze oerbliuwsels litte sjen dat wy in essinsjeel diel binne fan ‘e skiednis fan beskaving en minskdom.” (2)
Twads; fjouwer dagen letter, op 21 juny, yn it doarp Medel yn it greefskip Tiel yn de Nederlânske provinsje Gelderlân, ûntdutsen Nederlânske argeologen in hast 4.000 jier âlde religieuze site, dy’t se omskreaunen as de “Stonehenge fan Nederlân”, mei in grêfterp dy’t tsjinne as de Sinnekalinder. Dit 4000 jier âlde hillichdom is op syn minst de grutte fan trije fuotbalfjilden, lykas de ferneamde Stonehenge yn Ingelân. Boud mei ierde en hout, is it hillichdom ynrjochte om yn oerienstimming te wêzen mei de Sinne. De nijsgjirrige ûntdekking yn de Nederlânske provinsje Gelderlân is dien binnen de grinzen fan de Betuwe, in histoaryske en geografyske regio dy’t grutte fruchtbere eilannen foarmet yn de rivierdelta dy’t foarme wurdt troch it wetter fan de rivieren de Ryn (Rijn) en de Maas. Mear as in miljoen fynsten fan argeologysk belang waarden yn seis jier út dit âlde hillichdom ûntdutsen. “Dit hillichdom moat in heul wichtich plak west hawwe”, seine de argeologen. “In plak dêr’t minsken spesjale dagen fan it jier folgje, rituelen útfiere en har deaden begrave. Rijen peallen stiene lâns de paden dy’t brûkt waarden foar de rezjiminten”, sizze se. (3)
De meast ferrassende fynst yn dizze argeologyske stúdzjes yn Nederlân wie in Koerdistan makke kraal út it grêf fan in frouljusgrêf. Argeologen ûntdutsen ek ferskate grêven by it ôfgraven fan it plak yn 2017. In froulik skelet begroeven mei in glêzen kraal kaam út in grêf. It waard bepaald dat de glêzen kraal út Mesopotaamje (Koerdistan) brocht waard. (4)
Om’t dizze 4000 jier âlde Koerdyske kraal ek de âldste kraal is dy’t ea yn Nederlân fûn is, sizze de ûndersikers dat it bewiist dat minsken yn dizze streek doe yn kontakt wiene mei minsken fan sa’n 5000 km fuort. (5)
Of miskien binne it de minsken sels. It bestean fan in minsklike mienskip dy’t yn Âlde Tiden út Koerdistan nei Nederlân kaam, ropt serieuze twifel op.
* * *
Hoewol’t de earste ûntdekking op 17 juny fan grutter belang is foar de minsklike skiednis, is it net iens “nijsweardich” as jo it my freegje. Want it is in feit dat de lannen fan Koerdistan “de wieg fan ‘e minskheid” binne en it is nutteloos om der sels mear oer te besprekken.
Tink derom dat religy en wittenskip it net maklik iens binne oer elk ûnderwerp, mar nettsjinsteande dit is d’r gjin ferskil fan miening tusken religy en wittenskip op it punt wêr’t it libben, religys en beskavingen begûn yn ‘e geografy fan Koerdistan. Omdat dizze wierheid is in dúdlik feit dat wetter wiet ús en fjoer baarnt ús, gjinien kin komme út en sizze wat oars. Dêrom neamde ik de earste “net iens nijsweardich”, ek al is it in gruttere argeologyske ûntdekking.
Oft jo leauwe en akseptearje de skiednis fan it minskdom ferteld troch religys en hillige boeken as wier, of leauwe en akseptearje de skiednis fan it minskdom ferteld troch wittenskip en objektive skiednis, it resultaat sil net feroarje: It aventoer fan ‘e minskheid begûn yn Koerdistan.
It libben begûn hjir. Lykas beskreaun yn ‘e “Genesis” (Kreaasje) seksje fan ‘e Torah, waarden de earste minsken, Adam en Eva, troch God yn it Paradys fan Eden pleatst, en doe waard in grutte rivier makke om dit Paradys te wetterjen. Twa fan dizze rivieren, dy’t yn fjouwer tûken ferdield binne, binne de Tigris en de Eufraat; de oare twa binne Pishon en Gihon. (6)
As de hillige boeken wurde ferteld yn ‘e Torah, de Bibel en de Koaran, is de skiednis fan’ e minskheid twa kear begon op ‘e planeet wêryn wy libje. Ien mei de earste minsken, Adam en Eva (7), en ien mei de Profeet Noäch, mei dyjingen dy’t allinnich op syn skip kamen en oerlibbe doe’t de hiele ierde ûnderdompele wie yn in wrâldwide floed (8).
It nijsgjirrige is dat it libben beide kearen begûn op it grûngebiet fan Koerdistan. It heitelân fan ‘e earste minsken is Koerdistan en it minskdom hat ferspraat oer de hiele wrâld, begjinnend fan it heitelân fan Koerdistan. (9) De earste minsken, Adam en Eva, begûnen harren wrâldske libben yn Koerdistan (10), it Noächsfloed-evenemint, dat plakfûn 1626 jier nei him (11), fûn plak yn Şırnak (Şehr-i Nuh) provinsje Koerdistan (12), en de Profeet Abraham, de foarfaar fan alle himelske religys, oerlibbe de oerstreaming fan Noäch krekt 293 jier lyn (13), hy waard berne yn in grot yn Şanlıurfa (Riha) provinsje Koerdistan (14).
Sa’t it wurdt begrepen út ‘e beskriuwing fan’ e hillige teksten, de geografy dêr’t Adam wenne is itselde as dy fan ‘e profeet Noäch. Wêr’t de floed fan Noach plakfûn en wêr’t it skip siet, stiet yn sawol de Torah as de Koran. De Torah seit Berch Ararat (15), de Koran seit Berch Djoedie (16), beide binne yn Koerdistan.
Neffens sawol de Torah as de Koran begûn it minsklik libben yn Koerdistan. (17)
Wittenskiplike en objektive skiednis seit der itselde oer. It is in feit dat it fêstige libben en beskaving begon yn Mesopotaamje (Koerdistan) en dat wittenskiplike sirkels en minsken oer de hiele wrâld sûnder wifkjen akseptearje. Benammen mei de ûntdekking fan Göbekli Tepe (Xrabe Reşk) is dizze wierheid definityf registrearre.
De bisten en oare symboalen op ‘e obelisken fûn yn ‘e opgravings by Göbeklitepe (Xrabe Reşk) yn Şanlıurfa (Riha) binne datearre 12.000 jier lyn. (18) Nei alle gedachten brochten de proto-Sumeriërs of proto-Koerden de Urfa – Göbekli Tepe, Diyarbakır – Çayönü, Konya – Çatal Höyük delsettings en hege kultueren mei harren nei Neder-Mesopotaamje . De Dútske histoarikus en argeolooch Klaus Peter Schmidt (1953 – 2014), dy’t Göbeklitepe ûntduts, is fan deselde miening. (19)
De symboalen op de monuminten en obelisken yn Göbeklitepe (Xrabe Reşk), ûntdutsen yn 1994, binne itselde as de symboalen dy’t âlde Koerdyske froulju al milennia en noch op har lichem tatoeëarre hawwe. Deselde symboalen
Sels de wurdearre Dútske histoarikus en argeolooch Klaus Peter Schmidt, de ûntdekker fan Göbekli Tepe, waard frege: “Wa tinke jo miskien Göbekli Tepe boud hawwe?” Hy antwurde de fraach: “Wa wennet hjir no, har foarâlden hawwe it makke.” (20)
De beskavingen stifte troch de proto-Koerden yn ‘e lannen fan it Âlde Koerdistan (Mesopotaamje en Anatoalje) binne de beskavingen dy’t de skreaune skiednis fan’ e minskheid begûnen. De Sumearyske (Kengeryske) Koerdyske Beskaving (21), de Hurryske Koerdyske Beskaving (22), de Hettite (Hattiske) Koerdyske Beskaving (23) en de Mittani Koerdyske Beskaving (24) binne de wichtichste ûnder harren.
Dêrom hoech ik net iens stil te stean by de argeologyske ûntdekking dy’t op 17 juny yn Koerdistan plakfûn. Ik bin in auteur dy’t op dizze manier omfangrike boeken en hûnderten artikels skreaun hat.
De argeologyske ûntdekking dy’t op 21 juny yn Nederlân plakfûn is lykwols echt nijsgjirrich en like geweldich.
* * *
De archeologyske fynst dy’t op 21 juny yn Nederlân plakfûn is in spektakulêr barren. De Nederlanners moatte tige bliid wêze mei dizze ûntdekking. As ik de Nederlânske steat wie, soe ik 21 juny útroppen ta “nasjonale feestdei”.
No hat net allinnich Ingelân, mar ek Nederlân in “Stonehenge”. Dit is in bûtengewoan barren
Wylst de ûntdekking yn Nederlân sels sa nijsgjirrich en opfallend is yn it algemien, befettet deselde ûntdekking op himsels noch in nijsgjirrige en opfallende ûntdekking. It is in koerdistan makke kraal ûntdutsen út it grêf fan in frou. In froulik skelet begroeven mei in glêzen kraal kaam út in grêf. It waard bepaald dat de glêzen kraal út Mesopotaamje (Koerdistan) brocht waard. Om’t dizze 4000 jier âlde Koerdyske kraal ek de âldste kraal is dy’t ea yn Nederlân fûn is, sizze de ûndersikers dat it bewiist dat minsken yn dizze streek doe yn kontakt wiene mei minsken fan sa’n 5000 km fuort. (25)
Of miskien binne it de minsken sels. Dit liket wierskynliker.
As jo sizze dat “der kontakt wie tusken Nederlân en Koerdistan” yn ‘e âlde perioade (wat sizze de Nederlânske argeologen dy’t de fynst makken), dan beweare jo dat der wjersidige útwikselingen west hawwe tusken de beide regio’s, dat der net sa’n ferkear wie tusken plakken dy’t 4000 jier lyn 5000 km útinoar leine.It liket net te barren. In “ienmalige reis” is lykwols mooglik. Dat is ymmigraasje.
It liket derop dat der 4000 jier lyn in mienskip út Koerdistan nei it hjoeddeiske Nederlân kaam en dit hillichdom boude op it grûngebiet fan it hjoeddeiske Gelderlân. It bestean fan in minsklike mienskip dy’t yn âlde tiden út Koerdistan nei Nederlân kaam, ropt serieuze twifel op.
Nei alle gedachten is dizze mienskip net yn Nederlân stoppe, mar útwreide nei it noarden yn Brittanje. Stonehenge yn Ingelân kin ek it wurk fan dizze mienskip wêze.
Ien fan de âldste mienskippen yn Jeropa en de oprjochters fan Brittanje, de Kelten (dy’t krekt as de Koerden in Yndo-Jeropeeske taal sprieken) migrearren fan Anatoalje nei West-Jeropa en Brittanje sa’n 4000 jier lyn (tagelyk), migrearre nei.
De archeologyske fynst yn Nederlân en de 4000 jier âlde Koerdyske kraal dy’t op it lichem fan in frou fûn is fertelle ús net watfoar kontakt der yn de Aldheid wie tusken Nederlân en Koerdistan. Mar hy seit perfoarst dat der in kontakt is tusken de twa geografyen.
Argeologen, histoarisy, amtners en media sizze “Mesopotaamje” net te sizzen “Koerdistan” en “Mesopotamyske kraal” net te sizzen “Koerdistanyske kraal”, mar besykje te ûntkennen en ferbergje de wierheid net langer de naden.
“Mesopotaamje”, dat yn it Gryksk “tusken twa rivieren” betsjut, is in goed klinkende namme, mar as it in namme wurdt dy’t as in rêdingsboei knuffelt om gewoan net “Koerdistan” te sizzen, wurdt it hieltyd ûnoantrekliker. Ik tink dat it dêrom sa’n populêre namme is.
Yn it ferline, wylst de geastliken de wrâld regearren, stie religy ûnder it monopoalje en oerhearsking fan ‘e steaten. No, wylst wittenskippers de wrâld regearje, dizze kear is wittenskip ûnder it monopoalje en dominaasje fan steaten. As in lân gjin steat is, wurdt de namme net neamd. Hokker nammen de steaten ek beswierlik fine, dyjingen dy’t harsels “wittenskippers” neame, twifelje ek om dy nammen te brûken.
Dêrom sjogge jo faak nammen as “Ingelân, Nederlân, Frankryk, Spanje, Turkije, Iran, Yndia, Sina” yn ‘e boeken fan gelearden en histoarisy; mar jo sjogge net faak de nammen “Skotlân, Fryslân, Korsika, Kataloanje, Koerdistan, Beloetsjistan, Kasjmir, East Toerkestan”. Sels as se de skiednis 5000 jier lyn fertelle, fertelle se it as soe hokker nammen hjoed jildich binne, as wiene dy nammen jildich 5000 jier lyn. Omdat it wichtichste skaaimerk fan wittenskippers is dat se oanbidde macht en machtich, en dêrom binne se tige bang foar steaten.
Dit is de ûntkenning en negearjen fan “skiednisskriuwen” tsjin ‘e Koerden, sensurearje en bedekke tsjin Koerdistan, myn susters en bruorren! As dy kralen lykwols út Yndia kommen wiene, soene se sûnder slúf “Yndia” sein hawwe, se soene net “tusken twa rivieren” (tusken Ganges en Indus = Mesopotaamje) sein hawwe. As er út Abessynje kommen wie, soene se sûnder rabberij “Abessinië” sein hawwe. Mar se kinne net sizze wannear’t se út Koerdistan komme, se slûpe de wurden.
Nederlân leit ek “tusken twa rivieren” (Rijn en Maas), is it net? Dus, wylst se dizze ûntdekking oan ‘e wrâld oankundigje, wêrom sizze se net “4000 jier âlde Stonehenge waard fûn tusken twa rivieren”, ynstee sizze se “4000 jier âlde Stonehenge waard fûn yn Nederlân”? As se it sa sizze, wêrom sizze se dan net “kralen makke yn Koerdistan” mar “kralen makke yn Mesopotaamje (tusken twa rivieren)” foar de kraal dy’t op it lichem fan dy frou fûn is?
Dus is dit earlikens? Der is net sa’n ding as wittenskiplike eare of moat dat net wêze?
Elk folk en elke geografy hat in namme. Koerden en Koerdistan hawwe ek in namme en dy namme is rjocht. Wat foar “wittenskiplik” is it om dizze nammen te sensurearjen en te foarkommen, sels by it dwaan fan “wittenskip”? Past dit by wittenskip, wittenskiplike etyk, wittenskiplike eare?
Is der in geografy yn ‘e wrâld dy’t net “tusken twa rivieren” is? Foar safier’t ik wit, hat allinnich Saûdy-Araabje gjin rivieren. Nederlân is ek in lân “tusken twa rivieren” (Rijn en Maas), wylst Dútslân in lân is “tusken twa rivieren” (Donau en Elbe).
Lit ús dus nea “Nederlân” sizze as wy it oer Nederlân hawwe, lit ús sizze “Tussen twa rivieren” (Mesopotaamje) elke kear as wy it der oer hawwe. Lit ús nea “Dútslân” sizze as wy oer Dútslân prate, lit ús sizze “Tusken twa rivieren” (Mesopotaamje) elke kear as wy der oer prate. Litte wy nea “Brittanje” sizze as wy oer Brittanje prate, litte wy sizze “Tusken twa seeën” elke kear as wy der oer prate.
Yn dat gefal spilet Nederlân net mear ûnder de namme “Nederlânsk team” foar wrâldbekerwedstriden, mar earder “Mesopotaamje nasjonale team”. Nederlân is ommers in geografy tusken twa rivieren. Lit it Ingelske nasjonale team fuotbalwedstriden spylje ûnder de namme “It nasjonale team tusken de twa seeën”.
Do lakest, net? Jo hawwe gelyk, want it is hiel grappich. Mar wêrom meitsje jo sa’n grap as it giet om Koerdistan? Is it de muoite wurdich om dizze grappen gewoan net te sizzen “Koerdistan”? Hieltyd “Mesopotaamje”, “Mesopotaamje”! Wat is dyn fijannigens en ûntkenning tsjin de Koerden en Koerdistan? Binne jo bang om “Kurdistan” te sizzen?
* * *
De archeologyske fynst yn de Nederlânske (net Mesopotaamske, mar Nederlânske) provinsje Gelderlân en de 4000 jier âlde Koerdistanyske kraal (net Mesopotamyske kraal, Koerdistanyske kraal) fûn op in froulik lyk is in bûtengewoane fynst.
Soene it dy út Koerdistan wêze dy’t de beskaving begûnen yn Nederlân en Fryslân?
Dat soe foar no in tige ambisjeuze fraach wêze. Mar de lêste argeologyske ûntdekking makket dizze fertinking serieus op.
Net allinnich de lêste ûntdekking, mar ek oare fynsten en feiten fersterkje dit fermoeden.
De nammen fan sawol de Ryn (Rijn, Rhein) as de Donau, twa fan de grutste rivieren fan Jeropa, binne fan Koerdyske komôf. Yn de measte Dútske boarnen oer beide rivieren stiet dat dy nammen fan Mesopotaamske komôf binne en ôflaat binne fan wurden dy’t ta de Yndo-Jeropeeske taalfamylje hearre. (26)
Sa’t it yn Dútske boeken skreaun is, is de nammeboarne fan ‘e Ryn it Koerdyske wurd “Rijin” (streamend, streame). It wurd “Rijin” yn it Koerdysk is in namme foar de Ryn, en it wurdt fêstige as “Rijn” yn it Flaamsk, “Rhin” yn it Frânsk, “Rhein” yn it Dútsk, “Reno” yn Italjaansk, “Rain” yn it Reto-Romaansk. Dêrby moat opmurken wurde dat de namme fan de Ryn, benammen yn Nederlân, “Rijn” is hast itselde as it Koerdyske “Rijin” (streamend, streame). (27)
Jeropeeske wittenskippers dy’t ûndersyk dogge oer de Ryn, yn har proefskrift oer wêr’t de rivier syn namme krige, hawwe in folsleine konsensus berikt oer it wurd “Rijin”, dat “streamend, streame” betsjut yn it Koerdysk, in taal fan Mesopotamyske komôf en heart ta de Yndo-Jeropeeske taalfamylje. Wy kinne maklik sizze dat der noch nea in twadde mooglikheid west hat, útsein it Koerdyske wurd “Rijin”, oer wêr’t de Ryn syn namme wei krige, en dat geografen yn folsleine konsensus binne oer it punt dat it in Koerdysk komôfwurd is. As wy omtinken jaan oan it wurd “Rijn”, dat is de namme fan de Ryn, benammen yn Nederlân, dan sil it ferrassend opfalle dat it wurd “Rijin” net folle feroare is fan Koerdysk yn Flaamsk. (28)
De namme fan it Mesopotamyske komôfwurd foar de Ryn en de lannen dêr’t de rivier streamt is as folget:
Rijin: Streamend, Streame, Rivier (Koerdysk)
Rijn → Nederlânske namme foar de Ryn
Rhein → Dútske namme foar de Ryn
Rhin → Frânske en Switserske (Frânsk) namme foar de Ryn
Reno → Switserske (Italiaanske) namme foar de Ryn
Rain → Switserske (Reto-Romaanyske) namme foar de Ryn
Sjocht men nei de oarsprong fan de namme fan de Ryn, dan wurdt sjoen dat de namme fan dizze rivier ek “Rivier” is. De Ryn is sawol in rivier en syn namme is “Rivier”. Mei oare wurden, der is in situaasje dy’t geskikt is foar de term “namlik ien”.
De namme fan ‘e rivier de Donau, dy’t de op ien nei langste rivier fan Jeropa is, komt fan Mesopotaamje, it “lân fan rivieren”, en nimt syn namme oan it Koerdyske wurd “Duav” (twa wetters). Jeropeeske wittenskippers dy’t ûndersyk dogge oan ‘e Donau hawwe wat proefskriften foardroegen oer wêr’t de rivier syn namme krige. Se twivelen tusken it wurd “Duav” dat “twa wetters” betsjut yn it Koerdysk, in taal fan Mesopotamyske komôf en dy’t heart ta de Yndo-Jeropeeske taalfamylje, en it wurd “Donaaw” dat “djip wetter” betsjut yn it Keltyske, in Britske taal. Lykwols, de mearderheid fan harren leaver te brûken it wurd “Duav” yn it Koerdysk, en se oardieljen dat it wie tichter by de wierheid.
De namme fan it Mesopotamyske komôfwurd foar de Donau en yn ‘e lannen dêr’t de rivier streamt is as folget:
Duav: Twa wetters (Koerdysk)
Dunav → de namme fan de Donau yn Kroaasje en Servje
Dunaw → de namme fan de Donau yn Bulgarije
Duna → de namme fan de Donau yn Hongarije
Dunaj → de namme fan de Donau yn Slowakije en Oekraïne
Donau → de namme fan de Donau yn Dútslân en Eastenryk
Dunărea → de namme fan de Donau yn Roemeenje en Moldaavje
Der wurdt tocht dat de Donau dizze namme krige om’t it de grutte is fan twa rivieren yn ferliking mei de oare rivieren der omhinne.
Hâld no fêst: It Koerdyske wurd “rijin” (stream, rivier) is net allinnich in namme foar de Ryn, mar ek in wurd dat yn hast alle talen fan ‘e wrâld brûkt wurdt om “streamend, stream, rivier” te betsjutten. De oarsprong fan it wurd, dat brûkt wurdt om “rivier” te betsjutten yn ferskate talen dy’t oer de hiele wrâld sprutsen wurde, is dit wurd “rijin” yn it Koerdysk. Ik sis dit net, taalkundigen sizze it. Elkenien dy’t wol kin dizze wierheid berikke, sels troch op it ynternet te bliuwen.
Ik wit it net, hawwe jo oait ynteressearre west yn it feit dat it wurd “rivier” yn hast alle wrâldtalen itselde / ferlykber is en allegear op it wurd “rijin” lykje?
rijin: streamend, stream, rivier (Koerdysk)
rivier: rivier (Flaamsk en Frysk)
rinnen: rivier (Alddútsk)
ritih: rivier (Alde Hindi)
rinah: streamend (Alde Hindi)
rivus: rivier (Latyn)
river: rivier (Ingelsk)
rivière: rivier (Frânsk)
río: rivier (Spaansk)
rio: rivier (Portugeesk)
riu: rivier (Kataloanysk)
reka: rivier (Russysk)
raka: rivier (Belarusysk)
rijeka: rivier (Servysk)
řeka: rivier (Tsjechysk)
rivero: rivier (Idoysk)
rivyè: rivier (Kreolysk)
rirxe: rivier (Lojbanysk)
rzeka: rivier (Poalsk)
râu: rivier (Roemeensk)
rieka: rivier (Slowaaksk)
riçka: rivier (Oekraynsk)
Sa’t jo sjen kinne, wurdt it wurd “rivier” yn hast alle wrâldtalen op deselde manier brûkt, en om’t Mesopotaamje it “lân fan rivieren” is, is it wurd “rivier” hast alle talen op deselde wize ynfierd. De boarne fan al dizze wurden is it Koerdyske wurd “rijin” (streamend, streame). (31)
Net allinnich dizze.
Fryslân, in geografy dy’t yn trijen ferdield is tusken Nederlân, Dútslân en Denemarken, is in lân dêr’t ik fereale op rekke en dêr’t ik in protte kearen west haw. Myn ûndersyk nei it Frysk brocht my tige nijsgjirrige ynformaasje.
Op 21 maart 2020 is myn boek “Frizya ve Günümüzde Frizler” (Fryslân en de Tsjinwoordige Friezen) útkommen. (32) Dit boek fan my hat de ûnderskieding fan it earste boek dat yn it Turksk oer Friezen en Fryslân skreaun is en yn Turkije publisearre is. It boek hie in grutte ynfloed yn de ynternasjonale media, benammen yn de Nederlânske en Fryske media. Nijs en artikels oer it boek binne skreaun yn 5 ferskillende lannen (Turkije, Nederlân, Fryslân, Koerdistan, Dútslân) en 6 ferskillende talen (Turksk, Flaamsk, Frysk, Ingelsk, Deensk, Dútsk). Ynternasjonale media makken myn boek oan it publyk bekend mei de titel “It earste boek yn Turkije oer Frysk en de Friezen is útkommen”. (33)
By dit ûndersyk en wurk wie ik tige ynteressearre yn “Upstalbeam” (Opstalsboom; Upstalsbaum; Upstalstræ), ie “Konsultaasjebeam”, in tradisjonele praktyk fan it Fryske folk. Dit wie krekt as de Koerdyske tradysje.
Dizze Frieze-tradysje, dy’t tige ferlykber is mei de âlde tradysje fan it Koerdyske folk, wie dit: Yn tiden fan grutte sosjale en politike problemen dy’t de naasje en it lân konfrontearre hienen, wiene âlde minsken dy’t yn ‘e posysje fan “geastlike lieders” wiene ûnder de minsken en “deugd en wiisheid” (de âlde minsken dy’t wy yn it Koerdysk “ruspi” neame) sammele ûnder in beam en rieplachtsje wizen de problemen fan it heitelân en de naasje en besykje in oplossing te finen foar dizze problemen. De besluten dy’t se nimme binne definityf binend yn ‘e eagen fan ‘e minsken. As plak foar dit oerlis is keazen foar it skaad fan in âlde en grutte beam, en dy beammen waarden yn it Fryske selskip “Upstalbeam” neamd. Dat is de “Konsultaasjebeam”. (34)
As wy dit alles byinoar sette, kin gjinien mei wissichheid sizze hokker soarte resultaat it ús liede moat.
Mar de oerienkomsten en ferbannen lykje ús wat sizze te wollen.
Benammen de lêste argeologyske ûntdekking, as wol it wat ferburgen wierheden ta ús roppe.
* * *
Argeologyske stúdzjes en fynsten moatte in gelegenheid makke wurde net allinich foar it ferljochtsjen fan de skiednis, mar ek foar it oprjochtsjen fan freonskiplike relaasjes en it ûntwikkeljen fan freonskip tusken hjoeddeistich libbene maatskippijen.
De archeologyske fynst yn de Nederlânske provinsje Gelderlân en de 4000 jier âlde Koerdistanyske kraal dy’t op it lichem fan in frou fûn is, moatte de freonskiplike relaasjes tusken Nederlân, Fryslân en Koerdistan befoarderje.
De politike, sosjale, ekonomyske en kulturele relaasjes tusken de Flaamske, Fryske en Koerdyske folken moatte fierder útwurke wurde.
Tsjintwurdich binne der in protte Koerdyske persoanlikheden yn Nederlân, dy’t op wichtige plakken yn ‘e polityk, ekonomy, keunst en sport fan it lân kommen binne en Nederlân treflike tsjinst levere hawwe. Likegoed binne der Nederlânske en Fryske wittenskippers, akademisy en skriuwers dy’t wittenskiplike stúdzjes dogge oer Koerdistan en de Koerdyske skiednis en Koerdyske kultuer tsjinje.
Bygelyks, de Koerdyske frou Dilan Yeşilgöz-Zegerius út Tunceli (Dersim) waard de “Nederlânske Minister fan Justysje en Feiligens”. (35) Is it in lyts ding?
Lawik Berzenci, in Koerdyske dokter út Kirkuk, waard selektearre as de “Bêste Sjirurch yn Europa” op de “European Society of Surgeons Konferinsje” hâlden yn Den Haach (Den Haag; ‘s-Gravenhage) stêd fan Nederlân. (36)
Lava Haci, in 19-jierrich Koerdysk famke út Rojava, waard ferline jier yn Nederlân útroppen ta “Learling fan it jier”. (37)
Oan de oare kant makket de oanwêzigens fan Nederlânske en Fryske wittenskippers, akademisy en skriuwers dy’t wittenskiplike stúdzjes oer Koerdistan dogge en de Koerdyske skiednis en Koerdyske kultuer tsjinje, ús Koerden bliid. Benammen weardefolle wittenskippers lykas Martin van Bruinessen (38) en Wladimir van Wilgenburg (39) binne Nederlânske ûndersikers dy’t de leafde fan de Koerden wûn hawwe.
De ferneamde Nederlânske skriuwer en filmmakker Willem Schoorstra seit yn in artikel dêr’t er him yn beklaget dat it nasjonale bewustwêzen fan it Fryske folk net op it winske nivo is en dat de Friezen harren memmetaal net beskermje, dat de Friezen dit nasjonale bewustwêzen krigen hawwe troch twa bûtenlânske yntellektuelen, en ik bin ien fan dizze “twa bûtenlânske yntellektuelen” dêr’t er it oer hat. Schoorstra stelde yn syn taspraak / artikel “Sûnder Eigen Taal is in Folk Ferlern”, dat op 12 maaie 2020, sawol audio as skreaun, yn de Fryske omrop “Omrop Fryslân”, dat se de Fryske taal net beskermje en dat hja hawwe gjin muoite dien om de Fryske memmetaal te behâlden en yn libben te hâlden, dêrom hat er krityk en poets op Fryske politike partijen en offisjele ynstellingen. Skriuwer en filmmakker Willem Schoorstra brûkt in nijsgjirrige sin: “It binne spitigernôch bûtenlanners, gjin Friezen, dy’t ús Friezen leare dat wy ús memmetaal yn libben hâlde moatte.” Dat sei er, jout er foarbylden fan twa bûtenlânske tinkers dy’t it belang fan it Frysk oan Friezen útlein hawwe: “De iene is in Amerikaanske professor, Matt Coler; en ien fan harren is in Koerdyske skriuwer út Turkije, Ibrahim Sediyani.” Willem Schoorstra skriuwt yn syn artikel: “It nuvere is dat it net de Friezen binne dy’t de Friezen gauris warskôgje foar de rykdom fan taal en kultuer en ús liede ta oanspraak op ús eigen kultuer. Ien fan harren is de Amerikaan Matt Coler. Hy is haad fan it CoLing-projekt, in projekt fan de Europeeske Uny dat memmetalen beskermet en stipet, dat wurdt útfierd troch de Fryske Kampus fan de Ryksuniversiteit Grins. Taal is neffens him in sosjaal ark dat in maatskippij mei har kultuer en ferline ferieniget. Njonken Coler is it de Koerdyske skriuwer Ibrahim Sediyani dy’t ús learde hoe’t wy de skientme fan taal en kultuer behâlde kinne. Hy fassinearre de Friezen, de Friezen hâlde fan Sediyani, want hy is in Koerd. Syn folk, lykas wy, binne ferdield yn fjouwer steaten. Koerden libje ûnder ûnderdrukking yn har heitelân, se hawwe har eigen politike partijen en se stride om har etnysk en kultureel erfguod te beskermjen.” (40)
“Leeuwarder Courant”, it deiblêd fan de Fryske naasje dy’t as etnyske minderheid yn Nederlân libbet, is op 28 april 2020 útjûn, mei in wurd fan my as útspraak. De krante waard publisearre mei de folgjende sin ûnder syn namme en logo:
“Zonder eigen taal is een volk verloren.” (Auteur Ibrahim Sediyani) (41)
Tink der mar ris oer nei: Lykas de Turkske kranten yn Turkije de wurden fan Mustafa Kemal Atatürk as motto brûke en se by de namme fan de krante sette, krekt as de kranten op dizze wize, dogge Fryske lanlike kranten myn wurden sa. Ik bin eare!
Fansels sille dizze dingen faak barre nei’t wy stjerre, mar it is in grutte eare foar in skriuwer om se te belibjen wylst wy noch libje.
* * *
Ta beslút, de lêste argeologyske ûntdekking yn Nederlân is in enoarm wittenskiplik barren, en lykas de Nederlanners bin ik tige optein. De ûntdekking fan de 4000 jier âlde Koerdyske kraal yn Nederlân soarge foar sa’n entûsjasme by my dat ik alles, wat ik fûn en belibbe haw oer de trijefâldige ferbining fan Nederlân – Fryslân – Koerdistan, yn dit artikel strutsen haw.
Ik eindigje:
Sawol religy as wittenskip krije allinich betsjutting as se freonskip, frede en leafde tsjinje. Noch religy noch wittenskip, dy’t fijânskip, striid en haat tsjinje, kinne en kin net goed wêze.
De archeologyske fynst yn de Nederlânske provinsje Gelderlân en de 4000 jier âlde Koerdyske kraal dy’t fûn op in froulik lyk, hoopje ik, de freonskiplike relaasjes tusken Nederlân, Fryslân en Koerdistan fierder.
Hub Holland. Lang leve Fryslân. Biji Kurdistan.
sediyani@gmail.com
FOOTNOTES:
(1): Süleymaniye – Çemê Rêzan’da 13.500 Yıllık Tarihî Keşif, Rûdaw, 17 Juny 2023, https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/170620237 / Süleymaniye’de 11.500 Yıllık Tarihî Bir Yapı Bulundu, Kurdistan 24, 17 Juny 2023, https://www.kurdistan24.net/tr/story/90223-S%C3%BCleymaniye%E2%80%99de-11-bin-500-y%C4%B1ll%C4%B1k-tarihi-bir-yap%C4%B1-bulundu / Süleymaniye’de 11.500 Yıllık Tarihî Bir Yapı Bulundu, Basnews, 17 Juny 2023, https://www.basnews.com/tr/babat/811957 / Süleymaniye’de 13.500 Yıllık Tarihî Bir Şehir Keşfedildi, Sediyani Haber, 17 Juny 2023, https://www.sediyani.com/?p=44770
(2): ibid / ibid / ibid / ibid
(3): 4000 Year Old Open-Air Shrine Found Near Tiel, NL Times, 21 Juny 2023, https://nltimes.nl/2023/06/21/4000-year-old-open-air-shrine-found-near-tiel / Wat Een Ontdekking! Stonehenge in Tiel, Omroep Gelderland, 21 Juny 2023, https://www.youtube.com/watch?v=FkSxgko8tFI / Bijzonder Heiligdom Opgegraven in Tiel, Gemeente Tiel, 21 Juny 2023, https://www.youtube.com/watch?v=z92LUW2yrcY&t=2s / Hollanda’da “Stonehenge” Benzeri 4000 Yıllık Kutsal Alan Keşfedildi, Kurdistan 24, 22 Juny 2023, https://www.kurdistan24.net/tr/story/90354-Hollanda%27da-%E2%80%98Stonehenge%E2%80%99-benzeri-4-bin-y%C4%B1ll%C4%B1k-kutsal-alan-ke%C5%9Ffedildi / Arkeologlar Tiel’de Hollanda’nın Stonehenge’ini Keşfettiler, NHaber, 22 Juny 2023, https://nhaber.nl/arkeologlar-tielde-hollandanin-stonehengeini-kesfettiler/ / Hollanda’da 4000 Yıllık Bir Kutsal Alan ve Mezopotamya’dan Gelen Boncuk Keşfedildi, Arkeolojik Haber, 22 Juny 2023, https://www.arkeolojikhaber.com/haber-hollandada-4-bin-yillik-bir-kutsal-alan-ve-mezopotamyadan-gelen-boncuk-kesfedildi-37191/ / Hollanda’da Stonehenge Benzeri 4000 Yıllık Kutsal Alan ve Antik Çağ’da Kürdistan’dan Gelen Boncuklar Bulundu, Sediyani Haber, 22 Juny 2023, https://www.sediyani.com/?p=44832
(4): ibid / ibid / ibid / ibid / ibid / ibid / ibid
(5): ibid / ibid / ibid / ibid / ibid / ibid / ibid
(6): Torah, Genesis, 2:10 – 14
(7): Torah, Genesis, 1:26 – 31; 2:7 – 24 en 3:1 – 24 / Bibel, Markus, 10:6 – 9 / Koaran, Baqara, 28 – 30; Âl-i Imran, 59; Nisa, 1; Âraf, 11 – 10, 189; Hidjr, 26 – 28; Isra, 61; Kehf, 50; Tâhâ, 116 – 121
(8): Torah, Genesis, 6:5 – 22; 7:1 – 24; 8:1 – 22; 9:1 – 18 en 10:32 / Koaran, Âraf, 64 – 69; Jonas, 71 – 73; Hûd, 25 – 89; Isra, 3 en 17; Marije, 58; Mu’mînun, 23 – 30; Shuârâ, 105 – 120; Ankebut, 14 – 15; Saffat, 75 – 83; Qamer, 9 – 15; Hadid, 26; Noäch, 1 – 28
(9): Torah, Genesis, 2:10 – 15 en 8:4 / Koaran, Hûd, 44 / sjoch ek: İbrahim Sediyani, Adını Arayan Coğrafya, s. 161, Özedönüş Yayınları, Istanbûl 2009
(10): Torah, Genesis, 2:10 – 15
(11): Torah, Genesis, 5:1 – 32 en 7:11
(12): Koaran, Hûd, 44 / sjoch ek: İbrahim Sediyani, Adını Arayan Coğrafya, s. 162 – 165, Özedönüş Yayınları, Istanbûl 2009 / İbrahim Sediyani, Peygamber İsmi Taşıyan Kürdistan Şehirleri, Krante Taraf, 23 Febrewaris 2014 / İbrahim Sediyani, Nûh Tufanı ve İnsanlık Tarihinin Başladığı Kürdistan, Krante Taraf, 4 Maart 2014
(13): Torah, Genesis, 11:10 – 26
(14): Torah, Genesis, 11:27 – 32; 12:4 – 5; 28:10 – 19 en 31:38 – 41 / sjoch ek: Seton Lloyd – William Brice, Harran, Anatolian Studies, Journal of the British Institute at Ankara, issue 1, s. 77 – 111, Ankara 1951 / Davis S. Rice, Medieval Harran: Studies on its Topography and Monuments, Anatolian Studies, Journal of the British Institute at Ankara, issue 2, s. 36 – 84, Ankara 1952 / İbrahim Sediyani, Adını Arayan Coğrafya, s. 166 – 167, Özedönüş Yayınları, Istanbûl 2009 / İbrahim Sediyani, Kadın Peygamberler, volume 1, s. 51 – 55, Nefel Yayınları, Diyarbakir 2021 / İbrahim Sediyani, Peygamber İsmi Taşıyan Kürdistan Şehirleri, Krante Taraf, 23 Febrewaris 2014
(15): Torah, Genesis, 8:4
(16): Koaran, Hûd, 44
(17): Om tegearre te lêzen mei religieuze en wittenskiplike bewizen dat it libben yn Koerdistan begon yn it ljocht fan hillige boeken: İbrahim Sediyani, Bilimsel Veriler, Arkeolojik Bulgular, Antik Tabletler ve Tüm Kutsal Kitaplar Işığında Objektif ve Gerçek Peygamberler Tarihi | Kürdistanlı Peygamberler – 2, Sediyani Haber, 17 Maaie 2021, https://www.sediyani.com/?p=39095; ve İbrahim Sediyani, Bilimsel Veriler, Arkeolojik Bulgular, Antik Tabletler ve Tüm Kutsal Kitaplar Işığında Objektif ve Gerçek Peygamberler Tarihi | Kürdistanlı Peygamberler – 80, Sediyani Haber, 5 Juny 2023, https://www.sediyani.com/?p=44624
(18): Göbeklitepe: Tanrılar’ın Beşiği, National Geographic, 26 Febrewaris 2016, https://www.youtube.com/watch?v=w8gKuLMPFyY&t=7s / Ahmet Turgut Yazman, Göbeklitepe | Dünyanın İlk Tapınağı, 30 Jannewaris 2013, https://www.youtube.com/watch?v=7SPWXlTVKu0&t=2s / Kaan Ünsal Alphan, Tanrılar’ın Doğuşu: Göbeklitepe, 26 Desimber 2016, https://www.youtube.com/watch?v=nCtYjh7szxs&t=1027s / Göbeklitepe’nin Sırrı Ne?, Sediyani Haber, 31 Maaie 2017, https://www.sediyani.com/?p=16519 / Göbeklitepe İnfo, 25 Maaie 2014, https://web.archive.org/web/20140525151957/http://gobeklitepe.info/tr/index.html
(19): Vehbi Tunç, Gılgameş Destanı’nda Sümerce ile Kürtçe’nin Sosyo-Linguistik Bağlantısı, s. 26, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kürt Dili ve Kültürü Anabilim Dalı Yükseklisans Tezi, Diyarbakir 2016, http://acikerisim.dicle.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11468/2186/G%C4%B1lgam%C4%B1%C5%9F%20Destan%C4%B1%27nda%20S%C3%BCmerce%20ile%20K%C3%BCrt%C3%A7enin%20sosyo-linguistik%20ba%C4%9Flant%C4%B1s%C4%B1.pdf?sequence=1&isAllowed=y
(20): İsmail Beşikçi, Göbeklitepe Hakkında, Nerina Azad, 16 Oktober 2021, https://www.nerinaazad1.com/tr/columnists/ismail-besikci/gobekli-tepe-hakkinda / Kürt Arkeolog Cemal Özçelik: Göbeklitepe Tapınakları Öteki Dünyaya Yolculuğun Başladığı Bir Giriş Kapısıdır, Serpil Güneş, BasNews, 20 July 2020, https://www.basnews.com/tr/babat/620374?__cf_chl_jschl_tk__=pmd_1l2wQ4ug92vsnWG43qCkPc9Rjucso8RF79nCBrRNGf0-1634909533-0-gqNtZGzNAiWjcnBszQjR / Ahmet Kınay, Deq / Dövme, Rûdaw, 5 Maaie 2021, https://www.rudaw.net/turkish/opinion/08052021 / Xrabreşk, Sara Distribution, https://www.saradistribution.com/mabed.htm
(21): Om te lêzen mei histoarysk en wittenskiplik bewiis dat de Sumeriërs Koerden wiene: İbrahim Sediyani, Bilimsel Veriler, Arkeolojik Bulgular, Antik Tabletler ve Tüm Kutsal Kitaplar Işığında Objektif ve Gerçek Peygamberler Tarihi | Kürdistanlı Peygamberler – 18, Sediyani Haber, 4 July 2021, https://www.sediyani.com/?p=39685
(22): Om te lêzen mei histoarysk en wittenskiplik bewiis dat de Hurrians Koerden wiene: İbrahim Sediyani, Bilimsel Veriler, Arkeolojik Bulgular, Antik Tabletler ve Tüm Kutsal Kitaplar Işığında Objektif ve Gerçek Peygamberler Tarihi | Kürdistanlı Peygamberler – 31, Sediyani Haber, 23 Oktober 2021, https://www.sediyani.com/?p=40485
(23): Om te lêzen mei histoarysk en wittenskiplik bewiis dat de Hittiten Koerden wiene: İbrahim Sediyani, Bilimsel Veriler, Arkeolojik Bulgular, Antik Tabletler ve Tüm Kutsal Kitaplar Işığında Objektif ve Gerçek Peygamberler Tarihi | Kürdistanlı Peygamberler – 40, Sediyani Haber, 10 Desimber 2021, https://www.sediyani.com/?p=40896
(24): Om te lêzen mei histoarysk en wittenskiplik bewiis dat de Mittani Koerden wiene: İbrahim Sediyani, Kadın Peygamberler, volume 1, s. 242 – 268, Nefel Yayınları, Diyarbakir 2021
(25): 4000 Year Old Open-Air Shrine Found Near Tiel, NL Times, 21 Juny 2023, https://nltimes.nl/2023/06/21/4000-year-old-open-air-shrine-found-near-tiel / Wat Een Ontdekking! Stonehenge in Tiel, Omroep Gelderland, 21 Juny 2023, https://www.youtube.com/watch?v=FkSxgko8tFI / Bijzonder Heiligdom Opgegraven in Tiel, Gemeente Tiel, 21 Juny 2023, https://www.youtube.com/watch?v=z92LUW2yrcY&t=2s / Hollanda’da “Stonehenge” Benzeri 4000 Yıllık Kutsal Alan Keşfedildi, Kurdistan 24, 22 Juny 2023, https://www.kurdistan24.net/tr/story/90354-Hollanda%27da-%E2%80%98Stonehenge%E2%80%99-benzeri-4-bin-y%C4%B1ll%C4%B1k-kutsal-alan-ke%C5%9Ffedildi / Arkeologlar Tiel’de Hollanda’nın Stonehenge’ini Keşfettiler, NHaber, 22 Juny 2023, https://nhaber.nl/arkeologlar-tielde-hollandanin-stonehengeini-kesfettiler/ / Hollanda’da 4000 Yıllık Bir Kutsal Alan ve Mezopotamya’dan Gelen Boncuk Keşfedildi, Arkeolojik Haber, 22 Juny 2023, https://www.arkeolojikhaber.com/haber-hollandada-4-bin-yillik-bir-kutsal-alan-ve-mezopotamyadan-gelen-boncuk-kesfedildi-37191/ / Hollanda’da Stonehenge Benzeri 4000 Yıllık Kutsal Alan ve Antik Çağ’da Kürdistan’dan Gelen Boncuklar Bulundu, Sediyani Haber, 22 Juny 2023, https://www.sediyani.com/?p=44832
(26): Dietmar Urmes, Handbuch der Geographischen Namen, Ihre Herkunft, Entwicklung und Bedeutung, Fourier Verlag, Wiesbaden 2003 / Dieter Berger, Geographische Namen in Deutschland, Herkunft und Bedeutung der Namen von Ländern, Städten, Bergen ung Gewässern, Duden Taschenbücher, Mannheim 1999 / Hugo Kastner, Von Aachen bis Zypern, Geografische Namen und ihre Herkunft, Entwicklung und Bedeutung, Humboldt Verlag, Keulen 2007 / Michael Weithmann, Die Donau, Ein Europäischer Fluß und seine dreitausendjährige Geschichte, Pustet Verlag, Regensburg 2000 / Claudio Magris, Donau: Biographie eines Flußes, Hanser Verlag, München 1998 / Gertrude Cepl – Kaufmann & Antje Johanning, Mythos Rhein, Kulturgeschichte eines Stromes, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2003
(27): İbrahim Sediyani, Erdem ve Bilgelik Arıyorsan Nehirlerin Akıntısını Takip Et – 13, Sediyani Seyahatnamesi, volume 9 (Reis troch Nederlân, Fryslân en België), haadstik 13, 16 Augustus 2016, https://www.sediyani.com/?p=13357
(28): ibid
(29): ibid
(30): ibid
(31): ibid
(32): İbrahim Sediyani, Frizya ve Günümüzde Frizler, Bir Kitap Yayınları, Malatya 2020
(33): Kirsten van Santen, Koerdische Schrijver Verliefd op Friesland, Leeuwarder Courant, 28 April 2020, https://www.lc.nl/cultuur/Koerdische-schrijver-verklaart-Friesland-de-liefde-25601196.html / Willem Schoorstra, Sûnder Eigen Taal is in Folk Ferlern, Omrop Fryslân, 12 Maaie 2020, https://www.omropfryslan.nl/nijs/958353-kollum-sunder-eigen-taal-folk-ferlern / Jens Nygaard, Kurdisk Forfatter Skriver Bog om Friserne, Flensborg Avis, 12 Maaie 2020, https://www.fla.de/wp/dailys/kurdisk-forfatter-skriver-bog-friserne/ / Wladimir van Wilgenburg, Kurdish Journalist Writes Book About Friesian People, Kurdistan 24, 4 Maaie 2020, https://www.kurdistan24.net/en/news/8a6f15d7-1e8b-4d46-a191-33c745f5e0fa / Ewout Klei, Deze Koerdische Journalist Schreef Een Boek Over Friesland – In Het Turks, De Kenttekening, 20 Maaie 2020, https://dekanttekening.nl/interview/deze-koerdische-journalist-schreef-een-boek-over-friesland-in-het-turks/ / Eerste Boek over Friesland en de Friezen in Turkije Verschenen, Groot Fryslân, 7 April 2020, https://www.grootfryslan.nl/grootfryslan/eerste-boek-over-friesland-en-de-friezen-in-turkije-verschenen / Earste Boek oer Fryslân en de Friezen yn Turkije Ferskynd, It Nijs, 8 April 2020, https://www.itnijs.frl/2020/04/earste-boek-oer-fryslan-en-de-friezen-yn-turkije-ferskynd/ / Sediyani’nin Yeni Çıkan Kitabı Türkiye’de Bir İlk: “Frizya ve Günümüzde Frizler”, Sediyani Haber, 21 Maart 2020, http://www.sediyani.com/?p=32468
(34): İbrahim Sediyani, Frizya ve Günümüzde Frizler, s. 75 – 79, Bir Kitap Yayınları, Malatya 2020 / Hajo van Lengen, Die Friesische Freiheit des Mittelalters – Leben und Legende, s. 424, Verlag Ostfriesische Landschaft, Auwerk 2003 / Der Upstalsboom – Sichtbares Zeichen der Friesischen Freiheit, Kulturportal Nordwest, http://kulturportalnordwest.de/index.php/kulturelleserbeostfriesland/614-ostfrkulturlandschaft/2761-der-upstalsboom-sichtbares-zeichen-der-friesischen-freiheit-2
(35): Kürt Kadını Dilan Yeşilgöz, Hollanda Adalet ve Güvenlik Bakanı Oldu, Sediyani Haber, 10 Jannewaris 2022, https://www.sediyani.com/?p=41290
(36): Kürt Doktor Lawık Berzencî, Avrupa’nın En İyi Cerrahı Seçildi, Sediyani Haber, 21 Juny 2022, https://www.sediyani.com/?p=42331
(37): Hollanda’da Kürt Kızı Lava Haci, “Yılın Öğrencisi” Seçildi, Sediyani Haber, 29 Juny 2022, https://www.sediyani.com/?p=42384
(38): Wikipedia (Dútsk), artikel “Martin van Bruinessen”, https://de.wikipedia.org/wiki/Martin_van_Bruinessen
(39): Wikipedia (Ingelsk), artikel “Wladimir van Wilgenburg”, https://en.wikipedia.org/wiki/Wladimir_van_Wilgenburg
(40): Willem Schoorstra, Sûnder Eigen Taal is in Folk Ferlern, Omrop Fryslân, 12 Maaie 2020, https://www.omropfryslan.nl/nijs/958353-kollum-sunder-eigen-taal-folk-ferlern / Frizyalılar’a Anadilin Önemini İki Yabancı Aydın Öğretti: Matt Coler ve İbrahim Sediyani, Sediyani Haber, 12 Maaie 2020, https://www.sediyani.com/?p=33474
(41): Leeuwarder Courant, 28 Nisan 2020 / Sediyani’nin Sözü Kimliksiz Halklara Özdeyiş Oldu, Sediyani Haber, 28 Nisan 2020, https://www.sediyani.com/?p=33219
SEDİYANİ HABER
25 JUNY 2023
