İrlanda’da keşfedilen 5 adet Neolitik anıtın, “öteki dünyaya giden yollar” olarak kullanılmak üzere inşâ edildiği düşünülüyor.
İrlanda’da keşfedilen 5 adet Neolitik anıtın, “öteki dünyaya giden yollar” olarak kullanılmak üzere inşâ edildiği düşünülüyor. Arkeologların nadiren rastladığı bu türden yapıların amacı nihayet anlaşılmış olabilir. Bu Neolitik yapılar, ölülerin rûhlarının ebedî âleme yükselirken izledikleri yolu işaretlemek amacıyla inşâ edilmiş olabilirler.
Cilalı Taş Devri’nden kalma ve “Cursus anıtları” denilen bu yapılar, İrlanda’da son derece nadir, Britanya’da ise nispeten yaygın, ancak arkeologlar henüz bunların işlevlerini tam olarak anlayabilmiş değiller. Topraktaki ince uzun, etrafı çevrili hendek gibi oluşumları ifade eden bu yapıların uzunluğu 350 m’yle 10 km arasında değişiyor. İki uzun hendekten veya ahşap direk sıralarından oluşan Cursus anıtları tipik olarak 100 – 350 m arasında uzanıyor, ancak bazen inanılmaz bir şekilde 10 km uzunluğa ulaşabiliyor. Neolitik Dönem’de ortaya çıkan bu hendekler, Stonehenge de dahil olmak üzere Avrupa’nın en ünlü tarihöncesi anıtlarından bazılarında da bulunuyor.
İrlanda’da ise “Cursus anıtları” oldukça seyrek ve sadece farklı alanlarda tek tük izole kalmış çiftler bulunuyor. Ancak 2022 yılında araştırmacılar, uzaktan lazer algılama teknolojisini kullanarak Baltinglass adlı bir yerde beş farklı anıttan oluşan ve ülkenin bilinen ilk Cursus kümesini tespit etti. “Antiquity” adlı hakemli dergide yayımlanan araştırmada bulguları açıklayan ve bu antik kümeyi tanımlayan Aberdeen Üniversitesi’nden James O’Driscoll, bu gizemli yapıların sırrını çözdüğünü düşünüyor. Yeni bir çalışmada “Cursus anıtları”nın büyük ölçüde iç özelliklerden veya eserlerden yoksun olmaları nedeniyle “İrlanda ve Britanya’daki en esrarengiz tarihöncesi anıtlar” arasında sayıldıklarını belirtiyor.
Ancak Baltinglass’taki Cursus kümesi, işlevine dair bazı ipuçları sağlayabilecek birkaç temel özellik sergiliyor. Örneğin, beş Cursus anıtından dördü önemli Güneş olaylarına göre hizalanmış; ikisi yaz gündönümünde Güneş’in doğuşuna, diğer bir çift ise sonbahar ekinoksunda Güneş’in doğuşuna işaret ediyor. Anıtlardan üçü de önemli mezar kompleksleriyle aynı hizada yer alıyor ve bunların hepsi O’Driscoll’un kasıtlı olarak yapılmış olabileceğini söylediği bir tasarım özelliği olarak Cursus’tan çıkana kadar görülemiyor.
Dev yapıların nasıl kullanılmış olabileceğine dair spekülasyonlarda bulunan yazar, cenaze törenlerinin, ölen kişileri mezar alanlarından birine koymadan önce Cursus anıtlarının her biri boyunca ilerlemiş olabileceğini öne sürüyor. Bu şekilde, “Cursus, ölülerin yaşayanların topraklarını terkettikleri ve görünür ufkun ötesindeki atalarına katılacakları son rotalarını fiziksel olarak sınırlandırmış olabilir.” Teorisini genişleten O’Driscoll, “Yılın önemli noktalarında cursus içinden bakıldığında Güneş’in bu mezar komplekslerinin hemen arkasından doğmasının, ölen kişinin yaşayanların topraklarından göklere doğru yaptığı son yolculuğu sembolize etmiş olabileceğini” ileri sürüyor. Ölülerin Cursus’lardan mezarlara taşındığını tahmin eden araştırmacı, “Elimizde yeterli bilgi olmadığından bu tür anıtların işlevi her zaman çetrefilli bir konu oldu. Ancak Baltinglass’teki alanların bazılarının mezar anıtlarıyla da bağlantılı olabileceği gözönüne alınınca, bu bana Cursus’ların defin uygulamalarında kullanıldığını ve ölülerin öbür dünyaya geçtiği fiziksel rota görevi gördüğü törensel anıtlar olabileceğini düşündürdü. Dolayısıyla Cursus, yaşayanları ve ölüleri birbirine bağlayan sembolik bağlantıları ve yolları vurguluyor olabilir” diyor. O’Driscoll ayrıca yılın önemli noktalarında Cursus içinden bakıldığında Güneş’in bu gömü alanlarının hemen arkasından doğmasının, ölen kişinin “yaşayanlar diyarından Cennet’e doğru yaptığı son yolculuğu sembolize etmiş olabileceğini” de öne sürüyor.
ANTIQUITY, IFL SCIENCE
25 NİSAN 2024
