İspermeçet balinalarının karmaşık bir alfabeye sahip olduğu ortaya çıktı. Okyanusun derinlerindeki bu canlıların iletişim kurma biçimi insanların dillerine benzer özellikler taşıyor.
İspermeçet balinalarının karmaşık bir alfabeye sahip olduğu ortaya çıktı. Okyanusun derinlerindeki bu canlıların iletişim kurma biçimi insanların dillerine benzer özellikler taşıyor.
Son derece sosyal canlılar olan ispermeçet balinaları birlikte yüzüp avlanmanın yanısıra birbirlerinin yavrularına da bakıyor. Bütün bunları karanlıkta yapan hayvanlar güçlü iletişim yollarına ihtiyaç duyuyor. İspermeçet balinaları “koda” denen tıklama sesleriyle iletişim kuruyor. Mors Alfabesi’ne benzeyen bu seslerin en az 9000 örneğini inceleyen araştırmacılar, bu memeli türünün esasen fonetik bir alfabe kullandığını ortaya koydu.
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT)’nden bilim insanları, “Deniz Memelileri Çeviri Girişimi (CETI) Projesi” adlı girişimle işbirliği yaparak, “Dominika İspermeçet Balinası Projesi”nin Karayipler’de kaydettiği 60’dan fazla balinanın sesini makinâ öğrenimiyle analiz etti. Balinaların çıkardığı tıklama sesinin sayısı, ritmi ve temposunun değiştiği ve farklı farklı kodalar oluşturduğu bulundu. Kodaların süresinin de değiştiği görülürken, balinaların, kelimelerin sonuna gelen ekler gibi bazen fazladan bir tıklama sesi çıkardığı kaydedildi. “Nature Communications” adlı hakemli dergide yayımlanan araştırmada kodaların, insan dilindeki kelimelere benzer bir yapıya sahip olduğu da tespit edildi. MIT ve CETI Projesi’nden Jacob Andreas, ortak yazarı olduğu çalışma hakkında, “Gördüğümüz tüm bu farklı kodalar aslında nispeten basit bir dizi küçük parçanın birleştirilmesiyle oluşturuluyor” diyor.
İnsanlar anlamsız seslerden kelimeler, kelimelerden de cümleler oluşturduğu iki seviyeli bir kombinasyonla iletişim kuruyor. Araştırmacılar ispermeçet balinalarının da böyle bir mekanizmayla önce kodaları, ardından da bu kodalarla farklı kombinasyonları oluşturduğunu söylüyor. Dominika İspermeçet Balinası Projesi’nden biyolog Shane Gero, “İnsan dili pek çok açıdan benzersiz, evet” diyerek şöyle ekliyor: “Fakat bilim ilerledikçe balinalar da dahil diğer türlerde insanlara özgü olduğu düşünülen birçok kalıp, yapı ve unsurun yanısıra hayvanların iletişiminde belki de insanların sahip olmadığı özellik ve unsunlar bulacağımızdan şüpheleniyorum.” Araştırmanın ortak yazarı Gero, balinaların ya savunma amaçlı ya da yiyecek bulma ve yavrulara bakma gibi işler için iletişim kurduğunu düşünse de bu canlıların birbirine ne dediği henüz bilinmiyor. CETI Projesi halihazırda daha fazla kayıt toplayarak hayvanların davranışlarıyla sesler arasında bağlantı kurmaya çalışıyor. Fakat bu çalışmalarda bağlam büyük önem taşırken Gero bunu “Eğer Kuzey Amerika’nın İngilizce konuşan toplumunu sadece dişçi muayenehanesinde inceleseydik, iletişim sistemlerinin en önemli parçasının ‘kanal tedavisi’ ifadesi olduğu sonucuna varırdık” diye açıklıyor: “Karşımızda kapsamlı bir resim olmadığı için yanılırdık.”
Araştırmacılar bu çalışmaların sadece ispermeçet balinaları veya diğer hayvanlarla değil, insanların bir gün uzaydaki farklı yaşam formlarıyla karşılaşması haline onlarla da iletişim kurmasına zemin hazırladığını düşünüyor. Makalenin başyazarı Pratyusha Sharma, “Mesele, insan normlarından son derece farklı bir şekilde etkileşime giren, tamamen farklı bir çevreye ve iletişim protokollerine sahip bir türü anlamakla ilgili” diyor ve ekliyor: “Çalışmamız esasen ‘yabancı (uzaylı) bir uygarlığın’ nasıl iletişim kurabileceğini deşifre etmeye temel oluşturarak tamamen yabancı iletişim biçimlerini anlamaya yarayacak algoritma veya sistemler kurmaya yönelik fikirler sağlayabilir.”
NATURE COMMUNICATIONS, POPULAR SCIENCE, NPR
7 MAYIS 2024
