Yeni bir araştırmaya göre, modern insan DNA’sı Neandertallı genomunun şaşırtıcı derecede büyük bir kısmını oluşturmuş olabilir.
Neandertallılar’ın nesli tükenmemiş olabilir, aksine modern insan nüfûsuna dahil olmuş olabilirler. Yeni bir çalışmanın bulgularına göre, modern insan DNA’sı Neandertallı genomunun % 2, 5 ilâ % 3, 7’sini oluşturuyor. Çalışmaya dahil olmayan Colorado Boulder Üniversitesi’nden popülasyon genetikçisi Fernando Villanea, “Bu araştırma, ayrı bir Neandertallı soyundan ziyade, atalarımızla daha bağlantılı bir geçmişe sahip olduklarını gerçekten vurguluyor. Hem modern insan hem de Neandertalıl popülasyonları birey değiş tokuşunda uzun bir geçmişi paylaştı” diyor.
Neandertallılar, modern insanlara en yakın soyu tükenmiş akrabalar arasında yer alıyordu ve soylarımız yaklaşık 500.000 yıl önce birbirinden ayrıldı. On yıldan fazla bir süre önce, bilim insanları Neandertallılar’ın, Afrika’dan göç eden modern insan atalarıyla çiftleştiğini ortaya çıkardı. Bugün, Afrika dışındaki modern insan gruplarının genomları yaklaşık % 1 ilâ % 2 Neandertallı DNA’sı içeriyor.
Ancak, modern insan DNA’sının Neandertallı genomuna nasıl girdiği hakkında daha az bilgiye sahibiz. Bu durum büyük ölçüde, hayatta kalan tam Neandertallı genomuna ait sadece üç yüksek kaliteli örnek bulunmasından kaynaklanıyor. Bu örnekler, Hırvatistan’daki Vindija Mağarası’nda bulunan ve 50.000 ilâ 65.000 yıl öncesine tarihlenen kalıntılardan, Rusya’daki Çagurskaya ve Denisova mağaralarından, sırasıyla yaklaşık 80.000 ve 50.000 yıl öncesine tarihlenen kalıntılardan biliniyor.
Buna karşılık, 2003 yılında “İnsan Genomu Projesi”nin tamamlanmasından bu yana bilim insanları, yüzbinlerce modern insanın genomunu dizilediler. Çalışmanın kıdemli yazarı ve New Jersey’deki Princeton Üniversitesi’nde popülasyon genetikçisi olan Joshua Akey, “Neandertallılar ve modern insanlar arasındaki çiftleşmelerin DNA’mızı ve geçmişimizi nasıl etkilediğine dair önemli miktarda araştırma yapıldı. Ancak bu karşılaşmaların Neandertallı genomlarını nasıl etkilediği hakkında çok daha az bilgiye sahibiz” diyor.
Yeni çalışmada bilim insanları, hem modern insanların hem de Neandertallılar’ın genellikle her genin biri babadan, diğeri anneden alınan iki versiyonuna sahip olduğu gerçeğine dayanarak hareket ettiler. İki grup, kendi türlerinin diğer gruplarından daha farklı olduğundan, Neandertallılar ve insanlar arasındaki melezleşme, her genin iki farklı versiyonuna sahip olma şansının bu tür bir sonucu olmayan çocuklara göre daha yüksek olduğu yavrulara yol açacaktı.
Araştırmacılar, üç Neandertallılar’ın genomlarını 2000 modern insanın genomlarıyla karşılaştırdılar. Neandertallı genomunun % 2,5 ilâ % 3, 7 oranında modern insan DNA’sı içerebileceğini keşfettiler. Bu, atalar Neandertallı popülasyonunda her 30 modern insan ebeveyninden 1’inin bu şekilde katkıda bulunmasına benziyor.
Araştırma ekibinin analizi, modern insan DNA’sının Neandertallı genomuna en az iki farklı melezleşme döneminde girdiğini öne sürdü: Biri yaklaşık 200.000 ilâ 250.000 yıl önce ve diğeri yaklaşık 100.000 ilâ 120.000 yıl önce. Akey, “Başka zamanlarda da melezleşmeler gerçekleşmiş olabilir, fakat bu tür olaylar Neandertallı genomunda tespit edilebilir izler bırakmamış olabilir” diyor.
Yakın tarihli ve henüz hakem onayından geçmemiş bir çalışma, modern insan genomunda görülen Neandertallı DNA’sının çoğunun, yaklaşık 47.000 yıl önce ve yaklaşık 6800 yıl süren tek bir büyük melezleşme döneminden kaynaklandığını öne sürüyor. Neandertallı genomunu etkileyen önceki olaylar gibi diğer zamanlarda gerçekleşen melezleşmeler, genomumuzda tespit edilebilir bir iz bırakmamış olabilir.
İsrail’deki Sxul ve Qafzeh mağaralarında bulunan kafatasları, çalışmada tanımlanan büyük melezleşme olaylarından biriyle aynı döneme, yaklaşık 100.000 yıl öncesine tarihleniyor. Bu fosiller modern insan kalıntıları gibi görünse de, hâlâ daha büyük kaş çıkıntıları gibi nispeten ilkel özelliklere sahipler ve bu da “Neandertallılar’dan gelen gen akışının işaretleri olabilir” diyor, Londra’daki Doğa Tarihi Müzesi’nde paleantropolog olan ve yeni çalışmaya dahil olmayan Chris Stringer.
Üç Neandertallı genomu arasında görülen genetik çeşitliliğin düzeyini analiz eden yeni çalışma, aynı zamanda uzun vadeli ortalama Neandertallı popülasyonunun önceden tahmin edilenden yaklaşık % 20 daha küçük olduğunu da öne sürdü. Akey, “Bu büyük bir fark gibi görünmeyebilir, fakat Neandertallılar’ın zaten oldukça küçük bir popülasyona sahip oldukları tahmin edildiğinden, bunun daha da küçük olduğunu keşfetmek önemli bir bulgu” diyor. Akey, “Neandertallı popülasyon büyüklüğüne ilişkin bu yeni tahminler, Neandertallılar’ın modern insan popülasyonu tarafından absorbe edildikleri için ortadan kaybolmuş olabileceğini öne sürüyor” diyor ve ekliyor: “Afrika’dan gelen modern insan göçlerinin tekrarlanan dalgaları, Neandertallılar’ın ayrı bir popülasyon olarak kalma yeteneklerini sonunda alt etti ve nihayetinde modern insan gen havuzuna asimile oldular.” Akey, gelecekteki araştırmaların modern insan DNA’sının Neandertallılar’da sahip olabileceği iyi veya kötü biyolojik etkileri inceleyebileceğini söylüyor.
LIVE SCIENCE, ARKEOFİLİ
12 TEMMUZ 2024
