Kadisiye Savaşı’nın Yapıldığı Yer Bulundu

İslam ve İran tarihindeki kritik bir dönüm noktası olan Kadisiye Savaşı’nın gerçekleştiği yer ortaya çıkarıldı.

 

     Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’nin soğuk savaş dönemine ait casus uydu görüntüleri, İslam ve İran tarihindeki kritik bir dönüm noktası olan Kadisiye Savaşı’nın gerçekleştiği yeri ortaya çıkardı.

     Bugünkü Irak’ta 636 yılında yaşanan Kadisiye Muharebesi’nde Müslüman Araplar, bölgeyi kontrol eden Sasanî İmparatorluğu’yla karşı karşıya gelmiş ve sayıca azınlıkta kalmalarına rağmen savaştan galip çıkmıştı. Müslümanlar’ın İran topraklarına ve ötesine yayılmasını sağlayan bu muharebenin tam nerede gerçekleştiği bilinmiyordu.

     Birleşik Krallık’taki Durham Üniversitesi ve Irak’taki Kadisiye Üniversitesi’nden araştırmacılar, ABD’nin 1970’lere ait gizliliği kaldırılan casus uydu görüntüleri ve tarihî belgelerden yararlanarak, iki ordunun nerede karşılaştığını tespit etti. Araştırmacılar, zaman içinde yok olan alanları içeren eski uydu görüntülerinin kıymetli bir kaynak sunduğunu belirtiyor. Araştırma ekibinden William Deadman, “Ortadoğu hem tarımsal hem de kentsel genişleme anlamında son 50 yılda çok gelişti” diyor.

     Bilim insanları aslında muharebe alanının değil, Irak’ın Kufe kentinden Mekke’ye uzanan Zübeyde Yolu adlı tarihî hac rotasının haritasını çıkarmaya çalışıyordu. “UNESCO Dünya Mirası Listesi”ne girmeye aday Zübeyde Yolu, 750 – 850 yıllarında en önemli hac rotasıydı. Uydu görüntüleriyle hac yolunun haritasını çıkaran ekip, Kufe’nin 30 km kadar güneyinde Kadisiye Muharebesi’ni anlatan tarihî belgelerle eşleşen özelliklere sahip bir alan keşfetti. Deadman metinlerde bahsedilen bir kale ve çift duvar bulduğunda şaşkına döndüğünü belirterek “Gözlerime inanamadım” diyor. Bölgeyi ziyaret eden ekip, Kadisiye Muharebesi’nin burada gerçekleştiği sonucuna vardı. Deadman yaklaşık 9, 7 km uzunluğundaki duvarın büyük bir kısmının artık yıkıldığını ya da tarım arazilerinin sınırlarına dahil edildiğini söylüyor.

     Bulguları hakemli dergi “Antiquity”de yayımlanan çalışmaya göre, derin bir hendek, eski bir nehir ve savaşın gerçekleştiği dönemle uyumlu çanak çömlek parçaları da saptandı. Deadman, Kadisiye Muharebesi’nde Müslümanlar’ın kendilerinden çok daha büyük bir orduyu mağlup etmesinin “tarihte dönüm noktası niteliğinde bir olay” olduğunu söylüyor. Exeter Üniversitesi İslam Çalışmaları Bölümü’nden Mustafa Baig de, “Bu belirleyici savaş, Sasanî İmparatorluğu’nun uçuruma yuvarlanışının ve Müslüman topraklarının Mezopotamya, İran toprakları ve ötesine doğru genişlemesinin habercisiydi” diyor ve ekliyor: “Bugün turistler (dîndar olsun ya da olmasın) kesin yeri belirlendiği için gerçek alanı ziyaret etmek isteyecektir.”

     Sasanî İmparatorluğu, 651’de dağılmıştı. Keşif ekibinden Jaafar Jotheri, kendisi gibi Saddam Hûseyn Abdulmecîd el- Tikritî iktidarında büyüyen herkesin bu muharebeyi bütün detaylarıyla bildiğini ifade ediyor. 1980’lerdeki Irak – İran Savaşı’nda Saddam, bu muharebeyi ülkesinin bir kez daha İran’ı mağlup edeceğinin işareti olarak gösteriyordu. ABD’de yayınlanan “Washington Post” gazetesinin Kasım 1980 tarihli haberine göre halk, yıllarca sürecek savaş için “Saddam’ın Kadisiye’si” bile diyordu. O dönemde büyüyen çoğu çocuk gibi Jotheri de savaşla ilgili popüler bir filmi televizyonda sürekli çıktığı için defalarca izlemiş.

     Saddam sonrası dönemde Kadisiye, siyasî bir turnusol testi haline gelirken, Iraklılar’ın savaşla ilgili görüşleri, İran’a yönelik duygularına göre değişiyor. Jotheri, “Bu savaşta bazı siyasî ve dînî bağlamlar var, çünkü şu anda elbette Irak’ta dînî farklılıklarımız, etnik farklılıklarımız, siyasî farklılıklarımız var ve herşeyi farklılıklarımıza göre okuyor ya da görüyoruz” diyor ve ekliyor: “Ancak hepimiz bunun çok önemli ve belirleyici bir savaş olduğunda hemfikiriz ve hepimiz bunun farkındayız.”

     Araştırmacılar, bölgedeki kazılara gelecek yıl başlamayı planlıyor.

     ANTIQUITY

     12 KASIM 2024