Yucatán Yarımadası’nda yaklaşık 1000 yıl boyunca tatlı su balıklarını yönlendirmek ve avlamak için kullanılan 4000 yıllık kanallar ortaya çıkarıldı.
Yucatán Yarımadası’nda yaklaşık 1000 yıl boyunca tatlı su balıklarını yönlendirmek ve avlamak için kullanılan 4000 yıllık kanallar ortaya çıkarıldı. Kanallarla birlikte havuzlar da bulan bilim insanları, bu sistemin balık yakalamaya yaradığı sonucuna vardı.
Antik Maya kültüründen insanlar tapınaklar inşâ etmeden çok önce, onların ataları Orta Kızılderili Kıtası’nın Yucatán Yarımadası’nda doğal peyzajı değiştirmeye başlamıştı. Arkeologlar, drone’lar ve “Google Earth” görüntüleri kullanarak, bugün Belize sınırlarında yer alan bölgede 4000 yıllık bir toprak kanal ağı keşfettiler.
Bulgularını “Science Advances” dergisinde yayımlayan ekip, yaklaşık 42 km2’lik bir alana yayılan 167 sığ kanal saptadı. Birbiriyle kesişen kanalların yakınlarındaysa neredeyse 60 havuz ortaya çıkarıldı. Bilim insanları kanallar aracılığıyla bu havuzlarda biriken deniz canlılarının yılda 15.000 kişiyi besleyebileceğini söylüyor. Çalışmanın ortak yazarı Eleanor Harrison-Buck, “Havadan çekilen görüntüler, birkaç kilometre boyunca sulak alanlardan geçen bu kendine özgü zikzak şeklindeki doğrusal kanalları tanımlama konusunda çok önemliydi” diyor.
Araştırma ekibi, Belize’deki Crooked Tree Yaban Hayatı Koruma Alanı’nda kazılar gerçekleştirdi. Antik kanallar, tutma havuzları ile birlikte tatlı su balıkları, özellikle yayın balığı, yönlendirilip avlanmak için kullanılıyordu. Araştırmanın bir diğer yazarı Marieka Brouwer Burg’a göre, kazı alanında bulunan dikenli mızrak uçlarının, sopalara bağlanarak balık avlamak için kullanıldığı düşünülüyor.
Kanallardan oluşan ağlar, günümüzden 4000 yıl önce, Yucatán kıyı ovasındaki yarı göçebe insanlar tarafından inşâ edilmişti. Çalışmaya göre, bu kanallar yaklaşık 1000 yıl boyunca hatta daha uzun bir süre kullanılmıştı. Bu dönem, Maya uygarlığının kalıcı tarım köylerine yerleşmeye başladığı ve kendine özgü kültürel özelliklerin ortaya çıktığı “formasyon dönemi” ile çakışıyor. Çalışmaya dahil olmayan arkeolog Claire Ebert, “Peyzajda bu kadar büyük ölçekli değişikliklerin bu kadar erken bir dönemde gerçekleştiğini görmek gerçekten ilginç. Bu, insanların o dönemde bile büyük projeler inşâ ettiğini gösteriyor” diyor.
Maya Uygarlığı’nın zirvesinde, bu bölgede insanlar tapınaklar, yollar, piramitler ve diğer anıtsal yapılar inşâ ettiler. Yazı, matematik ve astronomi gibi karmaşık sistemler geliştirdiler. Ancak bilim insanları, birçok önemli arkeolojik alanın bulunması nedeniyle bu döneme ilişkin çok daha fazla bilgiye sahip. Bu yeni çalışma, bölgedeki daha erken dönem insanları ile Maya kültürünün ortaya çıkışı arasındaki bağlantıyı ortaya koyuyor. Bu eski balık avlanma kanalları, Maya piramitlerinin Yucatán yağmur ormanlarının üzerinde yükselmesine dolaylı bir katkı sağlamış olabilir.
3900 ilâ 4200 yıl önce bölgede kuraklık yaşandığına dair işaretler kaydeden araştırmacılar, mısırla beslenen halkın balık tüketmeye geçmiş olabileceğini tahmin ediyor. Araştırmaya göre, Maya Uygarlığı’ndan önce kurulan kanallar en az 1000 yıl kullanılmış olabilir. Bölgede düzenli yaşama geçen Mayalar da görünüşe göre bu sistemden yararlanmış. Kanallardan birinin büyük bir Maya merkezinden geçtiğini tespit eden ekip, 1800 ilâ 3200 yıl önce sistemi kullandıklarını söylüyor. Çalışmada yer almayan Pensilvanya Üniversitesi’nden arkeolog Jeremy Sabloff, “Bu, bir süreklilik olduğunu gösteriyor” diyor.
Pratik açıdan bakıldığında, balık avlanma kanalları bölgedeki erken dönem insanlarının diyetlerini çeşitlendirmelerine ve artan nüfûsu beslemelerine yardımcı olmuştu. Tüm bunlar, ilerideki kültürel başarıların temelini oluşturdu.
SCIENCE ADVANCES, SCIENCE NEWS
22 KASIM 2024
