Mezopotamya’da keşfedilen geniş sulama kanalı ağı, erken dönem tarım uygulamalarına dair önemli bilgiler sağlıyor.
Aşağı Mezopotamya’daki Eridu bölgesinde keşfedilen geniş sulama kanalı ağı, erken dönem tarım uygulamalarına dair önemli bilgiler sağlıyor.
Jeoarkeolog Cafer Cotherî liderliğindeki araştırma ekibi, M. Ö. 1. binyıldan daha eski olan kapsamlı bir su yönetim sistemini ortaya çıkardı. Keşif, M. Ö. 6. yy’dan erken 1. binyıla kadar olan dönemde Fırat Nehri’ni kullanarak tarım yapılan alanların nasıl sulandığını anlamamıza yardımcı oluyor. Bu bulgu, eski sulama sistemlerine dair bilgimizi artırmanın yanısıra, eski dönem çiftçilerinin ustalığını ve çevresel değişimlere uyum sağlama becerilerini de gözler önüne seriyor. Çalışmanın detayları “Antiquity” dergisinde yayımlandı.
Günümüz Irak’ında, Basra yakınlarında bulunan Eridu bölgesi, Fırat Nehri’nin M. Ö. 1. binyılın başlarında yön değiştirmesiyle terkedilmiş ve kurak bir araziye dönüşmüştü. Bu doğal değişim, bölgeyi diğer Mezopotamya bölgelerinin aksine modern sulama kanalları veya nehir tortulları altında gömülmekten korudu.
Araştırmacılar jeolojik haritalar, uydu görüntüleri, drone fotoğrafları ve saha çalışmaları kullanarak antik Fırat’a doğrudan bağlı 200’den fazla ana kanal tespit etti. Buna ek olarak 4000’den fazla küçük kanalın haritasını çıkardılar ve bu kanalların 700’den fazla çiftlik ile bağlantılı olduğunu belirlediler. Bu karmaşık sulama sistemi, eski Mezopotamya çiftçilerinin ileri düzey su yönetimi tekniklerini kullandığını gösteriyor. Yüksek nehir setleri, yerçekimi yardımıyla suyun çevredeki tarlalara akmasını sağlarken, bu setlerdeki kırılmalar (crevasse splays) suyun taşkın alanına yayılmasına yardımcı oluyordu. Bu teknikler, çiftçilerin nehir boyunca her iki yakada da tarım yapmasına olanak tanırken, kuzey kıyısının daha yoğun şekilde tarım yapılan bölge olduğunu ortaya koydu.
Araştırma, sulama sisteminin yüzyıllar içinde nasıl geliştiğini de ortaya koyuyor. Kanalların bakımı büyük emek ve uzmanlık gerektiriyordu ve araştırmacılar, farklı dönemlerde farklı sulama ağlarının aktif olarak kullanıldığını düşünüyor.
İleri araştırmalarla kanalların kesin tarihlendirilmesi hedefleniyor ve böylece tarımsal uygulamalardaki değişimlerin zaman içindeki gelişimi daha iyi anlaşılabilecek. Ayrıca sulama sisteminin tasarımını antik çivi yazılı metinlerdeki açıklamalarla karşılaştırarak, Mezopotamya’daki tarımsal yönetim hakkında daha fazla bilgi edinmek mümkün olabilir.
ANTIQUITY, ARKEOFİLİ
7 MART 2025
